منابع مکتوب، طرق تحمل و نقش چندگانۀ راویان در اعتبارسنجی احادیث امامیه

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 13، دوره 27، شماره 70، اسفند 1400، صفحه 268-293   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

احسان سرخه ای^*

گروه قرآن پژوهی/پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/قم/ایران

چکیده

بسیاری بر این باورند که تا سده‏ها، حافظۀ محدثان مخزن نگهداری احادیث امامیه، و زبان‏ها سبب انتقال و انتشار آنها بوده‌اند؛ اما بررسی شواهد تاریخی، گواه آن است که آثار مکتوب، وظیفۀ مهم حراست و انتقال این میراث حدیثی را بر عهده گرفته‌اند. محدثان برای حفظ این آثار و با درخواست طالبان علم، آنها را در اختیار شاگردان و راویان دیگر قرار می‏دادند. این شیوه از نقل‏وانتقال، به‏دلایل گوناگون، مانند اطمینان از برابری نسخه‌های نوپدید با متن اصلی، نیازمند سماع و قرائت بود. در گذر زمان برخی طرق دیگر تحمل حدیث نیز به این دو روش افزوده شد. بیشتر محدثان متعهد بودند برای رعایت شیوۀ استناددهی، در ابتدای احادیثِ برگرفته از آثار حدیثی، راویان منابع، مؤلفان آنها و راویان احادیثِ مندرج در منبع را ذکر کنند. نقش‌های گونه‌گون افراد دخیل در نقل‏و‏انتقالِ احادیث، ایجاب می‌کند که در اعتبارسنجی اخبار به میزان نقش‌آفرینی آنها توجه درخور شود. این نوشتار تلاش می‌کند با بررسی علل پیدایش طرق تحمل احادیث و سیر تاریخی دگرگونی‌های رخ‌داده در این فرایند، نشان دهد ضروری است در اعتبارسنجی احادیث براساس نقش‌های متنوعِ هر یک از نقش‌آفرینان در نقل‌وانتقال اخبار، ارزش‌گذاری متفاوتی به ایشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

منابع حدیثی؛ اعتبارسنجی احادیث؛ راویان؛ طرق تحمل؛ قرائت؛ سماع؛ اجازه

مراجع