قراءات منسوب به اهل بیت علیهم السلام و رسم المصحف

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 8، دوره 27، شماره 70، اسفند 1400، صفحه 151-183   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمید رضا مستفید^{* 1}؛ شبنم رجب زاده²؛ مریم حاجی عبدالباقی³

¹استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ، واحد تهران شمال ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران.

²دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد تهران شمال،‌ دانشگاه آزاد اسلامی،‌ تهران، ایران.

³استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

دو علم قرائات و رسم‌المصحف از عوامل فهم، پژوهش و خوانش قرآن کریم می‌باشند که از یکدیگر تأثیر و تأثّر بسیاری می‌پذیرند و همواره به عنوان موضوعات چالش‌برانگیز علوم قرآنی مطرح بوده‌اند. در این میان قرائات منسوب به اهل‌بیت(ع) با وجودی که از جمله قرائات شاذ به شمار می‌آیند، به سبب انتسابشان به معصومین(ع) و به جهت وجوه تفسیری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. از منظر ابن الجزری (833 ق) یکی از شروط صحت قرائات، مطابقت قرائت با رسم یکی از مصاحف عثمانی ولو به صورت احتمالی است. سوال این جاست که قرائات منسوب به اهل بیت (ع) به چه میزان با این شرط منطبق هستند. روش تحقیق این مقاله با استفاده از منابع مکتوب این علوم، توصیفی _ تحلیلی _ موردی است. این پژوهش به روی 500 قرائت منسوب به اهل‌بیت(ع) تمرکز نموده است که از میان این قرائات در نگاه نخست ، 312 قرائت کاملاً مطابق با رسم و 188 قرائت مخالف با رسم تلقی می‌شود. امّا در بررسی‌های مجدد از طریق هفت روشِ دستاورد این مقاله، 55  قرائت دیگر مطابق با دیدگاه ابن الجزری، موافق با رسم محسوب می‌شود.      

کلیدواژه‌ها

رسم المصحف؛ قراءات شاذ؛ قراءات منسوب به اهل بیت علیهم السلام؛ مصاحف کهن؛ مصاحف معاصر

مراجع