وضعیت قراردادهای ناعادلانه در فقه امامیه در مقایسه با شرط غیر منصفانه در قانون تجارت الکترونیکی ایران و نظام های بین المللی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 66، اسفند 1400، صفحه 71-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.689975

نویسندگان

مهران جعفری^{* 1}؛ عبدالحمید مفتخر²؛ علی پورجواهری³؛ کرم جانی پور³

¹استادیار گروه حقوق خصوصی ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاد اسلامی ، یاسوج ، ایران

²دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاداسلامی ، یاسوج ،

³استادیار گروه فقه و حقوق ، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاداسلامی ، یاسوج ، ایران

چکیده

شرط غیرمنصفانه در قانون تجارت الکترونیکی ایران به ضرر مصرف کننده غیرموثر شناخته شده است. قانون تعریفی از شرط غیرموثرارائه نداده و تشخیص موثربودن یاغیر موثر بودن شرط رابرعهده دادرس نهاده­است. اداره­حقوقی ­قوه­قضاییه چنین تشخیصی رابه عرف بین تجارواگذارکرده است .هرچند در فقه تاسیسی به نام شرط غیر منصفانه دیده نمی شود ولی براساس مبانی فقهی تکلیف روشن است واین شروط علیرغم اصل آزادی قراردادها که مورد حمایت فقه امامیه است درصورتی که به زیان یکی از طرفین قراردادباشد ازمواردی است که علاوه بر باطل بودن شرط عقدراهم باطل می کند مثل شرط خلاف مقتضای عقد مراعات عدل و انصاف و اجتناب از ایراد ضرر به طرف معامله و تحمیل شرایط ناروا به او از مبانی برخورد  فقه امامیه با شرط غیر منصفانه است .نظام های حقوقی بین المللی نیز شرط غیر منصفانه را باطل و و بی اثر می دانند.

کلیدواژه‌ها

شرط غیر منصفانه؛ آزادی قراردادها ، تجارت الکترونیک ، مصرف کننده

مراجع

 1-قرآن کریم

 2 -ابن تیمیه ، عبدالسلام ،)۱۳۸۰ ق (، اسبوع الفقه الاسلامی ، دمشق ،  ص۲۵

3- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ،  ) ۱۳۵۴(دوره حقوق مدنی ،  حقوق تعهدات    ، انتشارات دانشگاه تهران ،  تهران

4- حرعاملی ، محمد بن حسن ، (۱۴۱۴   ق ) ،  وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه،  بیروت ، دارالاحیای التراث العربی

5-دهخدا، علی اکبر،  ( ۱۳۷۲ ) ، لغت نامه،  ج۲، انتشارات دانشگاه تهران ،   تهران          

6- شهیدی ، مهدی ،  ) ۱۳۸۶ (، آثارقراردادها و تعهدات ، انتشارات مجد  ،  تهران

7 - شیروی ، عبدالحسین ،  ( ۱۳۸۸ ) ، حقوق تطبیقی ، انتشارات سمت ،   تهران

8-شهیدی ،مهدی ، تشکیل قراردادهاوتعهدات، )۱۳۷۷  (انتشارات حقوقدان ، تهران

9 -علی زاده،  مهدی ،  ) ۱۳۸۴ (مبانی اصل حسن نیت ورفتار منصفانه درقراردادها،   مجله تخصصی الهیات وحقوق ،   تهران

10- عمیدزنجانی ، عباس علی(۱۳۹۰ ) قواعد فقه  ،   بخش حقوق خصوصی  ، جلد اول  ، انتشارات سمت ،   تهران  

11-قاسمی حامد ، عباس  ، حسن نیت در قراردادها ومبنای تعهد به درستکاری وتعهد به همکاری در حقوق فرانسه ،  مجله تحقیقات حقوقی  ، تهران ،  ش۴۶  ، (۱۳۸۶)

12-قنواتی   ، جلیل  ، اصل آزادی قراردادی ،  قراردادهاوشروط غیر عادلانه  ، فصل نامه مطالعات اسلامی (فقه واصول) تهران   ، ص۱۵۴ش ۱/۸۵پاییزوزمستان ۱۳۸۹

13 -کاتوزیان ، ناصر ،  قواعدعمومی قراردادها ،   )۱۳۹۱ (،  ج۳ ، شرکت سهامی انتشار ،   تهران  

14- کاتوزیان ،  ناصر ،  قواعد عمومی قراردادها ،  ) ۱۳۹۱ (،   ج ۵   شرکت سهامی انتشار ،  تهران

15-  لطفی  ، اسدالله   ، ( ۱۳۸۹)  ، عقدوکالت ، انتشارات جاودانه  ،  تهران

چاپ اول ،  تهران 

16 - محقق داماد سید مصطفی ،  ) ۱۳۶۵ ( قواعد فقه ، جلد چهارم، چاپ دوازدهم  ، مرکز نشر علوم اسلامی ،تهران

17-محقق داماد،   سید مصطفی ،  ۱۳۸۷   ، قواعد فقه ،  بخش مدنی ،   نشرمیزان علوم اسلامی ،   تهران

18-محامد ، علی  ، بررسی قاعده عدل وانصاف وآثار آن ،  فصل نامه دانشگاه قم ، سال هشتم – شماره ۲ ،  ۱۳۸۵ صص 235-270

19-موسوی خویی - سید ابوالقاسم ،  ) ۱۴۰۹ ق (مبانی عروة الوثقی جلد دوم منشورات مدرسه دارالعلم و لطفی  ، چاپ اول ،قم

20-مصطفوی  ، محمدکاظم  ،) ۱۴۲۱-  (القواعد الفقهیه ُ موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم  ، چاپ چهارم  ، ۲۵۹ ،قم

21-نایینی ،  محمدحسین  ،  (۱۳۷۳  ق )   ،  منیه الطالب یاحاشیه بر مکاسب  ، ج۲ ،  چاپخانه محمدی ،  ۹۰۲، تهران

22-نوری  ،  محمدعلی ،) ۱۳۸۷ (، اصول قراردادهای بین المللی ، انتشارات گنج دانش ، تهران

فهرست منابع خارجی

دبلفان ،  زویه لینان،  ) ۱۳۹۶ –(حقوق تجارت الکترونیکی به همراه با تحلیل قانون تجارت الکترونیکی ایران ، موسسه مطالعات پژوهشها ی حقوق  ،  ص۹۵ ترجمه ستار زرکلام ،تهران

کالاماری وپریلو ،  ۷۹۲

thompsonv.london midland.andscottish railway.1930

d .1960.97.case societe francaised transports  v societe chereng et societe sicoma 1959 .6. 15