تأملی بر چالش‌های شهادت در نظام دادرسی ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 66، اسفند 1400، صفحه 159-177   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.689983

نویسندگان

عباسعلی دارویی¹؛ حسن اسکندری^{* 2}؛ حسین اسکندری³

¹استادیار دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی تهران، ایران

چکیده

اگرچه قانون‌گذار با حذف ماده 1309 قانون مدنی، قدرت اثباتی شهادت را نامحدود کرده و بدین دلیل، امروزه هر دعوایی را می‌توان با شهادت اثبات نمود، لکن شهادت هم از حیث اعتبار نتیجه، به جهت ضعف قوای مختلف اشخاص در درک وقایع، اعم از قوه بینایی، شنوایی و حافظه و تأثیر عوامل بیرونی بر شاهد؛ مانند تطمیع، تهدید، رسانه‌ها و غیره محل تردید است و هم از حیث احراز شرایط با موانعی مواجه می‌باشد؛ شرایطی مانند عدالت، ایمان و غیره که احراز آن‌ها بس دشوار است. به همین جهت بوده که قانون‌گذار در ماده 241 قانون آیین دادرسی مدنی، تشخیص ارزش و تأثیر شهادت را در اختیار دادگاه‌ها قرار داده تا حتی زمانی که ظاهراً شرایط شاهد و شهادت جمع است، به جهاتی که گفته شد بتواند به آن ترتیب اثر ندهد. آن‌چه در این نوشتار می‌آید بررسی همین موانع، مشکلات و چالش‌هایی است که شهادت با آن مواجه می‌باشد.  

کلیدواژه‌ها

شهادت؛ دلیل اثباتی؛ چالش‌های شهادت؛ نظام دادرسی ایران

مراجع

1- آقاجانی، علی ‌اکبر (1357). روانشناسی شهادت، مقطع کارشناسی ارشد. به راهنمایی طریقتی. تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم ‌سیاسی دانشگاه تهران.

2- امامی، حسن (1372). حقوق مدنی (در ادله اثبات دعوا). جلد 6. چاپ 3. تهران: انتشارات اسلامیه.

- بزرگمهر، امیر عباس (1389). تأثیر روانشناسی در شهادت به عنوان دلیل اثبات دعوا. مقطع دکتری. به راهنمایی عباس کریمی. تهران: دانشکده حقوق و علوم ‌سیاسی دانشگاه تهران.

4 - دادستان، پریرخ (1389). روانشناسی جنایی. چاپ 8. تهران: انتشارات سمت.

5- زراعت، عباس (1384). قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی. چاپ 2. تهران: انتشارات خط سوم.

6- شمس، عبدالله (1393). ادله اثبات دعوا. چاپ 20. تهران: انتشارات دراک.

7- عقیقی، محمدرضا (1381). اعتبار علم قاضی در ادله اثبات دعوا. مقطع دکتری. به راهنمایی ناصر کاتوزیان. تهران: دانشکده حقوق و علوم ‌سیاسی دانشگاه تهران.

8- فضلی عمرو آبادی، احمد (1373). بررسی علم قاضی و ارزش اثباتی آن در حقوق کیفری ایران. مقطع کارشناسی ارشد. به راهنمایی ضیاءالدین پیمانی. تهران: دانشکده حقوق و علوم‌ سیاسی دانشگاه تهران.

9- کاتوزیان، ناصر (1382). اثبات و دلیل اثبات. جلد 1. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.

10- کاتوزیان، ناصر (1385). اثبات و دلیل اثبات. جلد 2. چاپ 3. تهران: انتشارات میزان.

11- کریمی، عباس (1388). ادله اثبات دعوا. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.

12- گلدوزیان، ایرج (1384). ادله اثبات دعوا. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.

13- متین دفتری، احمد (1383). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: انتشارات مجد.

14- محسنی، حسن (1391). آیین دادرسی مدنی فرانسه. جلد 1. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.

15- مدنی، جلال ‌الدین (1372). آیین دادرسی مدنی. جلد 2. چاپ 3. تهران: انتشارات گنج‌ دانش.

16- مدنی، جلال ‌الدین (1379). ادله اثبات دعوا. چاپ 3. تهران: انتشارات پایدار.

17- مهاجری، علی (1380). آیین دادرسی مدنی. جلد 2. تهران: انتشارات گنج دانش.

18- موسوی خمینی، روح الله (1384). قانون مدنی و فتاوی. جلد 2. تهران: انتشارات فردوسی.

- فقهی

19- امینی، علیرضا و محمدرضا آیتی (1390). تحریر الروضة فی شرح‌اللمعه. جلد 1. چاپ 16. تهران: انتشارات طه.

20- انصاری، ‌مرتضی (1415ق). المکاسب. چاپ 3. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.

21- جبل عاملی، زین ‌الدین ‌بن ‌علی (1386ق). شرح ‌اللمعه. جلد 5. قم: نشر دارالعلم.

22- حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1409ق). وسائل ‌الشیعه‌. جلد 18. قم: انتشارات مؤسسه آل­بیت علیهم­السلام.

23- حلی، جعفر بن ‌حسن (1403ق). شرائع ‌الإسلام فی مسائل ‌الحلال و الحرام. جلد 4. بیروت: انتشارات دارالأضواء.

24-حلی، حسن ‌بن ‌یوسف ‌بن ‌مطهر اسدی (1421ق). تلخیص ‌المرام فی ‌المعرفتة ‌الأحکام. چاپ 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.

25- طباطبایی، علی (1429ق). ریاض ‌المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل. جلد 9. بیروت: انتشارات دارالهادی.

26- طبرسی، فضل ‌بن‌ حسن (1410ق). المؤتلف من ‌المختلف بین ائمه سلف. جلد 2. قم: انتشارات دارالفقه.

27- طوسی، محمدبن ‌علی (1403ق). الوسیله إلی نیل ‌الفضیلة. چاپ 2. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله المرعشی نجفی.

28- عاملى، یاسین عیسى (1413ق). الاصطلاحات‌ الفقهیة فی ‌الرسائل ‌العملیة. چاپ 1. بیروت: دار‌البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع.

29- فاضل آبی، حسن‌ بن ‌علی طالب یوسفی (1417ق). کشف ‌الرموز فی شرح مختصر النافع. جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.

30- فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح ‌الشرایع. جلد 3. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.

31- کرکی (محقق) (1408ق). جامع ‌المقاصد فی شرح ‌القواعد. جلد 2. قم: انتشارات موسسه آل‌ بیت علیهم‌ السلام.

32- لطفی، اسدالله (1390). مباحث حقوقی شرح لمعه (الروضة البهیه فی الشرح اللمعه الدمشقیه). چاپ 8. تهران: انتشارات مجد.

33- مقدس اردبیلی، احمد (1417ق). مجمع‌ الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. جلد 12. قم: موسسه نشر اسلامی.

34- موسوی خمینی، روح‌الله (1380). تحریرالوسیله. جلد 2. چاپ 1. قم: انتشارات مؤسسه مطبوعات دارالعلم.

35- نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع ‌الإسلام، جلد 40. بیروت: انتشارات دارالاحیاء ‌التراث‌ العربی.

36- وجدانی فخر، قدرت‌الله (1422ق). الجواهر الفخریه فی شرح ‌الروضه ‌البهیه. جلد 16. قم: انتشارات سماء قلم.