بررسی علل نیاز سلجوقیان به مشروعیت دینی و سیاسی در ساختار حکومتی

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

دوره 8، شماره 30، دی 1400، صفحه 85-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1918803.1285

نویسندگان

نسا باقری¹؛ کیوان لولویی^{* 2}؛ امیرتیمور رفیعی²

¹دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

²استادیار، گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی علل نیاز سلاطین سلجوقی به مشروعیت دینی و سیاسی در ساختار حکومتی و سیاست تعامل سلجوقیان و عباسیان و پیامدهای آن است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به این سوال پاسخ داده شد که دولت سلجوقی برای تشکیل امپراتوری قدرتمند و کسب مشروعیت از سوی خلفای عباسی چه سیاست‌‌ها و روش‌‌هایی را در پیش گرفتند؟ یافته‌‌ها نشان داد که سلجوقیان ترک‌‌نژاد که در اوایل قرن پنجم هجری قمری در ایران به قدرت رسیدند، مانند حاکمان دینی به اسم اسلام بر ایران حکمرانی نمودند و از نهاد خلافت عباسی در مشروعیت دینی و سیاسی خود نهایت استفاده را برده و تلاش داشتند بدین وسیله فرمانروایی خود را نزد مردم موجه، مشروع و مقبول نشان دهند. این سیاست آنان، در ساختار حکومتی تأثیر گذاشت و به آن جهت داد.

کلیدواژه‌ها

سلجوقیان؛ مشروعیت دینی؛ خلفای عباسی؛ ساختار سیاسی؛ ساختاری حکومتی

مراجع

ابن اثیر، عزّالدین علی (1368). الکامل فی التاریخ، تاریخ بزرگ اسلام و ایران. علی هاشم حائری و ابوالقاسم حالت. تهران: انتشارات موسسه مطبوعات علمی، ج8، 10.

ابن بلخی (1343). فارس‌‌نامه. تصحیح و تحشیه گای لسترنج و رینولد الن نیکلسون. تهران: انتشارات اساطیر.

ابن طقطقی، محمد بن علی (1367). تاریخ فخری در آداب ملکداری و دولت‌‌های اسلامی. ترجمه محمدوحید گلپایگانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

آزاد ارمکی، تقی؛ کمالی، مریم (1391). مشروعیت سیاسی و ساختار قدرت در حکومت سلجوقیان. جامعه‌‌شناسی تاریخی، 2، ص46.

باسورث، کلیفورد و همکاران (1380). سلجوقیان. ترجمه و تدوین یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.

بلنداختر نشتیفانی، نوراحمد (1383). مطالعه‌‌ای در مناسبات قدرت و مشروعیت در دوره سلجوقیان بزرگ. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

بنداری اصفهانی، فتح بن علی (1356). زبده النصره و نخبه العصره (تاریخ سلسله سلجوقی). ترجمه محمدحسین جلیلی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

بویل، جی.آ. (1366). تاریخ ایران کمبریج: از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر، ج5.

تتوی، قاضی احمد (1382). تاریخ الفی. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: انتشارات علمی، ج4.

ترکمنی آذر، پروین (1385). سلجوقیان، اختلافات مذهبی و پیامدهای آن. پژوهشنامه علوم انسانی، 15، ص53.

جوزجانی، منهاج‌‌الدین (1363). طبقات ناصری (تاریخ ایران و اسلام). تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ج1.

جوینی، عطاملک محمد شمس‌الدین (1370). تاریخ جهانگشای جوینی. تصحیح علامه محمد قزوینی. تهران: انتشارات ارغون، ج3.

حجاریان، سعید (1374). ساخت اقتدار سلطانی یا آسیب‌‌پذیری‌‌ها؛ بدیل‌‌ها. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 91-92، ص82-87.

حسینی، صدرالدین (1380). اخبار الدولة السلجوقیه (زبده التواریخ). ترجمه رمضان‌‌علی روح الهی. تهران: انتشارات ایل شاهسون بغدادی.

خواندمیر، غیاث‌‌الدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. با مقدمه جلال‌‌الدین همایی. تهران: انتشارات خیام‏، ج2.

دوگان، ماتیه (1374). سنجش مفهوم مشروعیت و اعتماد. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 97- 98، ص4.

رازی، ابوحاتم (1382). گرایش‌‌ها و مذاهب اسلامی در سه قرن مختلف هجری. ترجمه علی آقا نوری. قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

راوندی، محمد بن علی بن سلیمان (1364). راحه الصدور و آیه السرور (در تاریخ آل سلجوق). تصحیح محمد اقبال؛ حواشی و فهارس مجتبی مینوی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

زارع، عباس (1380). مبانی مشروعیت و قدرت در جمهوری اسلامی ایران (1357-1375). تهران: انتشارات موسسه فرهنگ و دانش.

شبانکاره‌‌ای، محمد بن علی (1381). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: انتشارات امیرکبیر.

صفی، امید (1389). دانش در جهان اسلام، همسویی معرفت و ایدئولوژی در دوره سلجوقی. ترجمه مجتبی فاضلی. بی‌‌جا: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

صفی‌‌زاده، نامیق (1388). اتابکان کرد شبانکاره و لر. تهران: انتشارات مرکز نشر کتاب‌‌های ایرانشناسی.

طوسى، خواجه نظام الملک (1385). سیاست‌‌نامه. به کوشش جعفر شعار. تهران: انتشارات امیرکبیر.

فرای، ریچارد (1379). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.

قزوینی رازی، عبدالجلیل (1358). النقض. تصحیح سید جلال‌الدین محدّث ارموی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

کلوزنر، کارلا (1363). دیوان‌‌سالاری در عهد سلجوقی. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات امیرکبیر.

گولد، جولیوس؛ کولب، ویلیام (1365). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه محمدجواد زاهدی مازندرانی. تهران: انتشارات مازیار.

لاپیدوس، ایرام (1381). تاریخ جوامع اسلامی. ترجمه علی بختیاری‌‌زاده. تهران: انتشارات اطلاعات.

لمبتن، آن کاترین سواین فورد (1382). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات نی.

ماوردی، علی بن محمد (1386). احکام السلطانیه. بیروت: دارالفکر.

مک آیور، ر.م. (1354). جامعه و حکومت. ترجمه ابراهیم علی کنی. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

منتجب‌‌الدین بدیع، علی بن احمد (1384). عتبه الکتبه. تصحیح علامه قزوینی و عباس اقبال. تهران: انتشارات اساطیر.

میرخواند، محمد (1380). تاریخ روضه الصفا. تهذیب و تصحیح جمشید کیانفر. تهران: انتشارات اساطیر، ج4.

نیشابوری، ظهیرالدین (1332). سلجوق‌‌نامه. تهران: انتشارات کلاله خاور.

وبر، ماکس (1374). اقتصاد و جامعه. ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابی‌‌نژاد و مصطفی عمادزاده. تهران: انتشارات مولی.

یوسفى، حیات‌‌اللّه (1391). مشروعیت و الزام سیاسى در اسلام. معرفت، 172، ص12.