نقش مدیریت شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: محدوده اطراف بازار مرکزی شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 11، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 63، شهریور 1402، صفحه 163-171   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پریسا خوش پسند¹؛ علیرضا پورشیخیان^{* 2}؛ حسین اصغری²؛ صدیقه حسنی مهر²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

²استادیارگروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی ،آستارا ، ایران

چکیده

مقدمه: یکی از چالش های اساسی در نظام توسعه پایدار شهرها بافت های فرسوده شهری به عنوان مناطق کمتر توسعه یافته هستند که به دلایل مختلف شکل گرفته و امروز دچار مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، زیست محیطی و ... هستند که بی توجهی و عدم برنامه ریزی صحیح برای آن می تواند کل شهر را دچار بحران نماید.
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مدیریت شهری در بازآفرینی بافت فرسوده محدوده اطراف بازار مرکزی شهر رشت صورت پذیرفت.
روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت توصیفی – تحلیلی می باشد که از نظر هدف کاربردی و به لحاظ گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه، مشاهده میدانی و بهره گیری از منابع اسنادی بوده است. نمونه تحقیق 100 نفر از متخصصین مرتبط با موضوع تحقیق در سازمان های راه و شهرسازی، شهرداری، شورای شهر و ... و همچنین 325 نفر از شهروندان ساکن در محدوده اطراف بازار مرکزی شهر رشت می باشند که به صورت تصادفی نمونه گیری شده اند. در ادامه پس از بررسی روایی و پایایی ابزار اندازه گیری تحقیق، به جهت بررسی نقش و تاثیر مدیریت شهری در بازآفرینی بافت مرکزی شهر رشت با استفاده از نرم افزارهای متنوع از جمله SMART PLS استفاده گردید.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر رشت می­باشد. 
یافته­ها: با توجه به تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها، 30 درصد از کارشناسان مورد مطالعه در این پژوهش زن و 70 درصد مرد بوده اند که از این میان، 25 درصد از آنها دارای سن کمتر از 28 سال، 28 درصد بین 29 تا 39 سال، 22 درصد بین 40 تا 50 سال و 25 درصد نیز بین 51 تا 61 سال سن داشته اند. از این میان 57 درصد از آنها دارای واحد مسکونی شخصی، 40 درصد استیجاری و 3 درصد نیز سازمانی بوده اند. در ارتباط با سابقه سکونت آنها در این محدوده نیز 15 درصد از افراد مورد مطالعه کمتر از 5 سال، 22 درصد بین 6 تا 10 سال، 28 درصد بین 11 تا 15 سال، 19 درصد بین 16 تا 20 سال و 16 درصد نیز بیشتر از 20 سال سابقه سکونت در این محدوده را داشته اند.
نتایج: نتایج حاصل از معادلات ساختاری نشان داد که عملکرد مدیریت شهری در این زمینه مطلوب بوده و میزان رضایت شهروندان از این پروژه بازآفرینی با اختلاف میانگین 0.566 و آماره آزمون 41.467 بیشتر از حد متوسط می باشد. در واقع مدیریت شهری در شهر رشت با باززنده سازی خیابان علم الهدی اولین قدم در مسیر بازآفرینی شهر رشت را پیمود.

کلیدواژه‌ها

واژه گان کلیدی: مدیریت شهری؛ بافت فرسوده؛ بازآفرینی شهری؛ بازار مرکزی شهر رشت

مراجع

ابراهیمی مجرد، مانا. (1387). رویکرد مطلوب برخورد با بافت­های فرسوده شهر تهران (مطالعه موردی: محله شمیران نو). نخستین همایش بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری، مشهد.

ابوذری، پانته­آ و زیاری، یوسفعلی. (1398). تبیین اثرات سیاست­های بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری (موردپژوهی: منطقه 12 شهرداری تهران). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 11(4)، 510-491.  

اتقائی، حمید و پیله ور، علی اصغر. (1395). تدوین الگوی تحقق مدیریت یکپارچه مادرشهرها؛ نمونه موردی: مشهد. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9(17)، 301-285.  

احدنژاد، محسن؛ محمدی، سمیه؛ نجف­پور، بهمن و علیپور، سمیه. (1391). مقایسه تطبیقی الگوهای مداخله دولت در بافت­های فرسوده در ایران و کشورهای دیگر (مورد مطالعه: بافت فرسوده شهر زنجان). اولین همایش ملی مدیریت بحران شهری با چشم انداز افق 1404، دانشگاه زنجان.

ارغان، عباس؛ حق بین، مهدی و یزدانی، اسماعیل. (1395). نقش و جایگاه مدیریت یکپارچه شهری در ساختارکالبدی شهر. چهارمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران.

امین­زاده، بهناز و رضابیگی ثانی، راضیه. (1391). ارزیابی جایگاه مشارکت در طرح­های منظر شهری به منظور ارائه فرایند مناسب بازآفرینی بافت­های آسیب دیده. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 17(3)، 39-29. 

آزادی مجیدآباد، داریوش. (1391). مدیریت شهری و مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده: مطالعه موردی شهر بناب. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

بابایی، مهناز و ابراهیمی، سعید. (1395). مطالعه و بررسی مؤلفه‌های مدیریت یکپارچه در شهر اصفهان. اقتصاد شهری، 1(1)، 36-17.

باغخانی پور، گلنوش و مهدوی، افسون. (1395). بازخوانی بازآفرینی شهری و نقش آن در بافت های کهن شهرها. اولین همایش ملی فناوری در مهندسی کاربردی، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی و احد تهران غرب.

براری سابقی، محبوبه. (1392). ساماندهی و احیاء ساختار فضایی - کالبدی بافت قدیم شهر بهشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب.

برک پور، ناصر و اسدی، ایرج. (1390). مدیریت و حکمروایی شهری. چاپ دوم، تهران: دانشگاه هنر.

ثابت کوشکی نیان، مجتبی؛ حاتمی­نژاد، حجت و حاتمی­نژاد، حسین. (1392). سنجش پارامترهای فیزیکی موثر در بافت­های فرسوده (نمونه موردی: شهر طرقبه). فصلنامه آمایش محیط، 6(23)، 78-51.  

حسن­پور، امید؛ مینایی، سیروان؛ حیدری، بهنام و سبحانی، نریمان. (1398). مدیریت شهری و نقش آن در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری نمونه موردی: بافت فرسوده شهر کانی دینار. اولین کنفرانس بین المللی تدبیر علوم کشاورزی منابع طبیعی جغرافیا و انرژی پاک، مشهد.

زارعی، جواد. (1397). تبیین الگوی مدیریت یکپارچه بازآفرینی شهری پایدار بافت­های فرسوده (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز). رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.

سید برنجی، سیده کهربا؛ طبیبان، منوچهر و بحرینی، سیدحسین (1400). ارزیابی تحقق پذیری اصول و معیارهای بازآفرینی پایدار در راستای برنامه­ریزی و توسعه پایدار بافت تاریخی (مورد پژوهی: بافت تاریخی مرکزی شهر رشت). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 13 (2)، 43-25.  

عسگری، مجید. (1395). نقش مدیریت شهری در احیای بافت فرسوده (مطالعه موردی برج قربان و امیرکبیر همدان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

قلی­پور، یاسین و لطیفی، احمدرضا. (1396). نقش مدیران شهری در بررسی احیا (بهسازی و نوسازی) بافت فرسوده (مطالعه موردی: شهر نوشهر). کنگره بین المللی علوم و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس.

کاظمیان، غلامرضا و میرعابدینی، سیده زهره. (1390). آسیب شناسی مدیریت یکپارچه شهری در تهران از منظر سیاستگذاری و تصمیم گیری شهری. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 3(46)، 38-37.  

کرم دوست، مریم. (1396). نقش مدیریت شهری در بازآفرینی بافت های فرسوده منطقه 19 شهرداری کلانشهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور مرکز شهر ری.

محمدصالحی، زینب؛ شیخی، حجت و رحیمیون، علی اصغر. (1392). بهسازی کالبدی – محیطی بافت مرکزی شهر با رویکرد توسعه شهری پایدار (مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر خرم آباد). فصلنامه مطالعات شهری، 2(7)، 88-73.  

یوسفی، فاطمه؛ سقط فروش، احسان و مرادپور، عذرا. (1395). ارزیابی بهسازی بافت های فرسوده شهری در راستای بهینه سازی ناهنجارها و توسعه پایدار: مطالعه موردی بافت شهری منطقه 8 تهران. کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و توسعه پایدار، وزارت کشور، تهران، ایران

Atkinson, R. (1998). The new urban governance and urban regeneration: managing community participation. Paper presented at “Cities in the XXIst Century: Cities and Metropolis: Breaking or Bridging? La Rochelle, 19-21 October, organized by the French Ministry of Public Works.

Barlow, I. M. (1991). Metropolitan Government. London, New York: Routledge.

Carely, M. (2000). Urban Partnerships, Governance and the Regeneration of Britain’s Cities. International Planning Studies, 5(3): 273-297.

Davies, J.S. (2002). The Governance of Urban Regeneration: a critique of the Governance without Government Thesis. Journal of Public Administration, 80(2), 301-322.

Dinardi, M.C. (2012). unsettling the culture panacea: the politics of cultural planning, National Heritage and urban regeneration of Buenos Aires. Athesis PhD to the Departmant of Socialogy, Londen School of Economice and Political Science.

Garci´a, B. (2004). Cultural Policy and Urban Regeneration in Western European Cities: Lessons from Experience, Prospects for the Future. Local Economy, 19(4), 312–326.

Hemphill, L., Stanley, M., & Berry, J .(2004). An Indicator-based Approach to Measuring Sustainable Urban Regeneration Performance: Part 2, Empirical Evaluation and Case-study Analysis. Urban Studies, 41(4), 757–772.

Liddle, J. (2007). Reflections on regeneration management skills research. Public Money and Management, 27(3), 189-192.

Mayo, M., & Taylor, M. (2001). Partnerships and Power in Community Regeneration. In: S. Balloch and M. Taylor (Eds) Partnership Working. Bristol: The Policy Press.

McCarthy, J. (2007). Partnership, Collaborative Planning, and Urban Regeneration. Ashgate: London.

McDonald, S., Malys, N., & Malienė, V. (2009) urban regeneration for sustainable communities. Technological and Economic Development, 15(1), 49–59.

Murtagh, B., & McFerran, K .(2015). Adaptive utilitarianism, social enterprises and urban regeneration. Environment and Planning C: Government and Policy, 33, 1585 – 1599.

Ploegmakers, H., & Beckers, P. (2014). Evaluating urban regeneration: An assessment of the effectiveness of physical regeneration initiatives on run-down industrial sites in the Netherlands. Urban Studies, 52(12), 2151-2169.

Roberts, P., & Sykes, S.  (2000). Urban regeneration: A handbook. SAGE publications Ltd.

Xie, F., Liu, G., & Zhuang, T. (2021). A Comprehensive Review of Urban Regeneration Governance for Developing Appropriate Governance Arrangements. Land, 10(5), 545.

Ye, L. (2011). Urban regeneration in China: Policy, development, and issues. Local Economy, 26(5), 337-347.

Zheng, H. W., Shen, G. Q., Song, Y., Sun, B., & Hong, J. (2017). Neighborhood sustainability in urban renewal: An assessment framework. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 44(5), 903-924.