پس‌ران‌های گذار به دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران در دهه پنجم

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

دوره 9، شماره 31، فروردین 1401، صفحه 91-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1924360.1307

نویسندگان

عسکری پورحبیب¹؛ علی کریمی مله^{* 2}؛ مجید توسلی رکن آبادی³

¹دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

³دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف ‌پژوهش حاضر ‌بررسی ‌مهم‌ترین ‌پس‌ران‌های گذار به مردم‌سالاری در جمهوری اسلامی ایران در دهه پنجم با رویکرد آینده‌پژوهانه است. در تحقیق حاضر از میان روش‌های مختلف آینده‌پژوهی، روش تحلیل روند برگزیده شده و در روش ‌تحلیل ‌از ‌رویکرد ‌کیفی ‌استفاده‌ گردید. جامعه آماری پژوهش نیز گزیده‌ای از خبرگان دانشگاهی صاحب‌نظر در موضوع گذار سیاسی هستند ‌که ‌با نمونه‌گیری متوالی نظری به تعیین حجم نمونه پرداخته شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده که با انجام 16 مصاحبه به اشباع نظری رسید. نتایج نشان داد که عواملی چون انسجام ساختاری و ارزشی بین نخبگان حاکم، جامعه مدنی ضعیف، فقدان پیش‌نیازهای اقتصادی و دولت رانتیر از جمله مهم‌ترین پس‌ران‌های گذار مسالمت‌آمیز به مردم‌سالاری و تحکیم آن در دهه پنجم انقلاب خواهد بود. این پس‌ران‌های مردم‌سالاری در ایران دهه پنجم انقلاب، خصلتی اجتماعی و ساختاری دارد که با تأثیری انباشتی بر یکدیگر و نیز بر ساختار سیاسی، روند پیشروی مسالمت‌آمیز به سوی مردم‌سالاری و تحکیم آن را کند کرده و باعث شده تا گذار به مردم‌سالاری در دهه پنجم انقلاب با سرعت مورد انتظار پیش نرود.

کلیدواژه‌ها

آینده‌پژوهی؛ تحلیل روندها؛ دموکراسی؛ پس‌ران‌ها؛ انقلاب اسلامی ایران

مراجع

استوار، مجید (1396). گذار به دموکراسی در ایران با تأکید بر نقش نخبگان. دولت‌پژوهی، 3(11).

افتخاری، علی‌اصغر (1380). درآمدی بر خطوط قرمز رقابت‌های سیاسی. تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و نشر فرهنگ گفتمان.

بشیریه، حسین (1384). گذار به دموکراسی. تهران: نگاه معاصر، چاپ دوم.

بشیریه، حسین (1394). گذار به دموکراسی، نگاه معاصر. تهران: نگاه معاصر، چاپ پنجم.

بشیریه، حسین (1385). دیباچه‌اى بر‌ جامعه‌شناسى‌ سیاسى‌ ایران در دوره جمهورى اسلامى ایران. تهران: نشر نگاه معاصر.

پدرام، عبدالرحیم؛ جلالی‌وند، عباس (١٣٩٠). آشنایی با آینده‌‌پژوهی ‌(مجموعه کتابچه‌های آموزشی آینده‌پژوهی). تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌ و دفاعی‌، ج7.

حاجیانی، ابراهیم (١٣٩١). مبانی، اصول‌ و روش‌‌های آینده‌‌پژوهی‌. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق‌(ع).

حافظ‌نیا، محمدرضا (1377(. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.

دلاور، علی (1383(. مبانی نظری و عملی پژوهش. تهران: رشد.

صادیکی، لاری (1380). دموکراسی و جامعه مدنی در خاورمیانه. ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: روزنامه سلام.

فریدمن، میلتون؛ فریدمن، رز (1367). آزادی انتخاب. ترجمه حسین حکیم‌زاده جهرمی. تهران: انتشارات پارسی.

قاسمی، علی‌اصغر (1390). جهانی‌شدن جنبش‌های اجتماعی و دموکراسی در ایران. پژوهش سیاست نظری، شماره 10.

قاضی مرادی، حسن (1397). گذارهای دموکراسی. تهران: نشر اختران.

لیپست، سیمون مارتین (1381). دائرة‌المعارف دموکراسی. ترجمه کامران آقاخانی و نورالله مرادی. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.

موسوی‌نیا، سید رضا (1396). روش پژوهش آسان در علوم انسانی. تهران: نشر مخاطب.

هانتینگتون، ساموئل (1382). موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم. ترجمه احمد شهسا. تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.

یوسفی، ‌اشکان؛ کشاورز‌ ترک، عین‌الله؛ ‌نهادی، ‌هادی (1398‌). بررسی ‌تأثیر ‌مولفه‌های ‌فرهنگی ‌و ‌اجتماعی‌ دفاع ‌مقدس ‌بر آیندۀ ‌امنیت ‌ملی ‌جمهوری اسلامی ایران. راهبرد ‌دفاعی، شماره 17، ص69-96.

Anderson, J. & Aslaksen, S. (2013). Oil and political Surval. Journal of Develomat, No.100.

Fild, L., Higley, J. & Burton, G. (1990). A New Elite Framework for Political Sociology. Revue Europeene des science Sociales, Vol.28, P.149-182.

Inglehart, R. & Welzel, Ch. (2005). Modernization cultural change and and Democracy: The Human Development Sequence. Cambridge United Kingdom: University Press.

Kamrava, M. & More, F. (1998). Civill Society & Democratizing in comparative: Lation America & the Middle East. Third World Quarterly, Vol.19, No.5.

Strauss, A.L. & Corbin, J.M. (1994). Basics of qualitative research, techniques and procedures for developing grounded theory. (2^nd ed.). Thousand Oaks: Sage Press.