بازتاب‌های اصل «قطعیت‌ناپذیری حداکثری علوم تجربی» در تفسیر علمی با تاکید بر دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 11، شماره 23، شهریور 1401، صفحه 203-221   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید عبدالله اصفهانی^*

دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم/ دانشکده علوم قرآنی آمل/ آمل، ایران

چکیده

تفسیر علمی به موازات رشد دانش های بشری همواره در میان متقدمان و متأخران دل‌بستگانی دارد، اما بلوغ گرایش به این شیوه در تفسیر و اوج آن، در قرن اخیر است. تفسیر  علمی روش‌مند و معتبر دستاوردهای مثبتی هم‌چون: اثبات اعجاز قرآن، تحکیم ایمان مسلمانان، گرایش غیر مسلمانان به دین، جلوگیری از پندار تعارض علم و دین در اسلام و تعمیق فهم قرآن و... در پی دارد. پرسش اساسی مقاله حاضر که با روش مسأله محور توصیفی – تجربی، تحلیل – سیستمی و بنیادین  نگارش یافته، آن است که با عنایت به اصل «قطعیت‌ناپذیری حداکثری علوم تجربی» این مسئله از منظر فلسفی آیت الله جوادی آملی چگونه است؟ دستاورد مقاله نیز به شرح ذیل است:
الف: ایشان هدف علم و قضایای تجربی را دستیابی به حقیقت نهایی دانسته و امکان تحقق یقین تجربی منطقی و فراتر رفتن از احتمال و ظن در این قضایا را به شرط توامانی استقرا ناقص با قیاس خفی ، هرچند مستصعب ولی تحقق پذیر می داند.
ب: ایشان با پذیرش منبع حس و تجربه،  قضایای تجربی کلی و جزئی را معنادار و معرفت بخش می­داند.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم؛ تفسیر تجربی؛ قطعیت ناپذیری حداکثری

مراجع

قرآن کریم.

چالرز، آلن.اف، (1379). چیستی علم، درآمدی بر مکاتب علم شناسی فلسفی؛ ترجمه: سعید زیباکلام، تهران: سمت.

باربور، ایان (1362). علم و دین، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران مرکز نشر دانشگاهی.

پوپر، کارل ریموند (1358). فقر تاریخی‌گرى، ترجمه احمد آرام، تهران: خوارزمى.

پوپر، کارل ریموند (1370). منطق اکتشاف علمی، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات سروش.

پوپر، کارل ریموند (1369). جستجوی ناتمام، ترجمه ایرج علی آبادی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

پوپر، کارل ریموند (1368). حدس‏ها و ابطال‏ها: رشد شناخت علمى، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامى انتشار.

پوپر، کارل ریموند (1374). شناخت عینى: برداشتى تکاملى، ترجمه احمد آرام، تهران: ‌اندیشه‏هاى عصر نو.

پوپر، کارل ریموند (1384). اسطوره چارچوب، در دفاع از علم و عقلانیت، ترجمه على پایا، تهران: طرح نو.

پوپر، کارل ریموند (1372). واقعیت‌گرایی و هدف علم، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات سروش.

جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: مرکز نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1381). شریعت در آینه معرفت، قم: مرکز نشر اسراء.

حائری یزدی، مهدی (1379). ابطالِ ابطال‌پذیری، تقریر و تدوین دکتر عبدالله نصری، قبسات، شماره 15 و 16.

خویی، ابوالقاسم (1394). البیان فی تفسیر قرآن، قم: المطبعه العلمیه، قم.

رضایی اصفهانی، محمدعلی (1375). درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، تهران: ‌انتشارات اسوه.

رضایی اصفهانی، محمدعلی (1390). منطق تفسیر (جلد یک و دوم)، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

رضایی اصفهانی، محمدعلی (1392). منطق تفسیر (جلد پنجم)، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

رضایی اصفهانی، محمدعلی (1388). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت: کتاب مبین.

سیاسی، علی‌اکبر (بی‌تا). مبانی فلسفی، تهران: دانشگاه تهران.

سید قطب (1408). فی ظلال القران، بیروت: لبنان.

سیوطی، جلال الدین (1407). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.

شاکر، محمد کاظم (1389). مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز نشر المصطفی. 

صادقی، رضا (1389). نقدهای پوپر و مشکلات ابطال‌پذیری، معرفت فلسفی، سال هشتم، شماره30.

صدر، محمدباقر (1404). الاسس المنطقیه للاستقراء، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات منشورات جامعه المدرسین.

محبی، بهرام (1382). کارل پوپر، خردگرایی سنجش‌گر، بی‌نا.

مظفر، محمدرضا (1368). اصول فقه، تهران: انتشارات معارف اسلامیه.

معرفت، محمد‌هادی (1388). التمهید فی علوم القرآن، قم: انتشارات التمهید.

مصباح یزدى، محمدتقی (1391). آموزش فلسفه، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

موسوی، سیدمحمد (1389). درآمدی بر فلسفه علم، کارل پوپر، پیک نور، سال هشتم، شماره 3.

معرفت، محمدهادی (1149). التفسیر والمفسرون، مشهد، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه

مظفر، محمدرضا (1402). المنطق، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.

بوستان، حسین و همکاران (1384). قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

ملکیان، مصطفی (1373). بررسی گونه‌های تعارض علم و دین، قم، پژوهشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، شماره 10.