کانت و کلیت احکام ذوقی

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 11، شماره 23، شهریور 1401، صفحه 69-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رزیتا راشدی¹؛ محمد شکری^{* 2}؛ علی مرادخانی³

¹دانشجوی دکترای گروه فلسفه،، واحد تهران شمال ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

²استادیار گروه فلسفه واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

³دانشیار گروه فلسفه واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله می‌کوشیم به دو پرسش اصلی در خصوص نظریۀ ذوق کانت پاسخ دهیم: نخست این‌که، با توجه به وجود توأمانِ عناصر سوبژکتیو و بین الاذهانی در نظریۀ ذوق کانت، او چه نسبتی میان حیث سوبژکتیو و حیث بین الاذهانی حکم ذوقی برقرار می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش، در بخش اول، ضمن بررسی ویژگی‌های منطقی حکم ذوقی نشان می‌دهیم که این حکم، از نظر کانت، از سویی، نوعی حکم زیباشناختی است که صدور آن در آزادی و خودآیینی کامل سوژه صورت می‌گیرد و از سوی دیگر، نوع خاصی از اعتبار کلی را در محتوای خود دارد. این نوع خاص از اعتبار کلی، از آن جا که صرفا بر ساختارهای استعلایی و مشترک میان تمام سوژه‌های حکم‌کننده استوار است، حیثی بین الاذهانی نیز دارد که کانت آن را به نام‌های کلیت سوبژکتیو، کلیت زیباشناختی و اعتبار همگانی می‌خواند. دوم این‌که کانت چگونه میان حیث سوبژکتیو و حیث بین الاذهانی حکم ذوقی نسبت برقرار می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش، در بخش دوم مدلل می‌کنیم که کانت، اگرچه قائل به سوبژکتیو بودن حکم ذوقی است اما این سوبژکتیویته را از نوعی خاص می‌داند که بین الاذهانی ، وجه دیگر آن است. برای این منظور ابتدا سعی می‌کنیم معنای سوبژکتیویتۀ خاص حکم ذوقی را شرح دهیم و سپس وجه بین الاذهانی این معنای خاص را روشن کنیم. در آخر نیز نشان می‌دهیم که کانت بر مبنای اعتبار بین الاذهانی که در احکام ذوقی می‌یابد، قوۀ ذوق را قابلیتی برای همدلی میان سوژه‌ها و بیرون کشیدن آن‌ها از انزوا می‌داند.

کلیدواژه‌ها

سوبژکتیویته؛ بین الاذهانی؛ کانت؛ ذوق؛ نظریه ذوق کانت

مراجع

کانت، ایمانوئل 1386، نقد قوۀ حکم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.

هیوم، دیوید 1385، در باب معیار ذوق، ترجمۀ علی سلمانی، تهران: فرهنگستان هنر.

Ginsborg, Hannah (1990) The Role of Taste in Kant’s Theory of Cognition

(New York: Garland Publishing).

Kant, Immanuel (1987) Critique of Judgment, tr. Werner S. Pluhar (Indianapolis: Hackett Publishing).

Hume, David, (1385) at the taste criteria, Tehran: The Academy of Arts.

Allison, E. Henry (2001) Kant’s Theory of Taste: A Reading of the Critique of Aesthetic Judgment (Cambridge and New York: CambridgeUniversity Press)

Atalay, mehmet (2007) “Kant’s Aesthetic Theory: Subjectivity vs. Universal Validity”, in Percipi, Vol. 1, 2007, pp. 44 − 52.

Bowie, Andrew (2003) Aesthetic and Subjectivity from Kant to Nietzsche (Manchester and NewYork: Manchester University Press).

Cassirer, H. W. (1938) A Commentary on Kant’s Critique of Judgment (London: Methuen & Co. LTD.)

Gadamer, H. Georg (2004) Truth and Method, tr Joel Weinsheimer and Donald G. Marshall London and (New York: Continuum).

Kant’s Theory of Cognition (New York: Garland Publishing).

Werner S. Pluhar (Indianapolis: Hackett Publishing).

Korsmeyer, Carolyn (2005) “Taste” in Berys Gaut and Dominic Lopes (eds.), The Routledge Companion to Aesthetics (New York: Routledge).

Palmer, Linda (2008) “A Universality Not Based on Concepts: Kant’s Key to the Critique of Taste”, in Kantain Review, Vol.13, No.1, 2008, pp. 1 − 51.               

Zahavi, Dan (1996) “Husserl’s Intersubjective Transformation of Transcendental Philosophy”, in Journal of the British Society for Phenomenology, Vol. 27, No. 3, 1996, pp. 228 – 245.

Zangwill, Nick (1990) “Two Dogmas of Kantian Aesthetics”, in Richard Woodfield (ed.), Proceedings of the 11th International Congress in Aesthetics 1988: Selected Papers (Nottingham Polytechnic Press).