تدوین الگوی توسعه پایدار گردشگری روستایی (نمونه موردی: روستاهای بخش هیر شهرستان اردبیل)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 11، شماره 43، مهر 1401، صفحه 108-121   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهرام ایمانی^{* 1}؛ بهروز ابول زاده²

¹دانشیار، گروه برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد، جغرافیا برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

پیش‌شرط اساسی برای دستیابی به گردشگری پایدار در نواحی روستایی کشور؛ طراحی، تدوین و کاربست برنامه‌ریزی راهبردی از سوی برنامه‌ریزان و مدیران مقاصد گردشگری است. پژوهش حاضر به منظور ارائه الگوی مؤثر توسعه گردشگری در روستاهای بخش هیر شهرستان اردبیل، روش‌شناسی و ابزارهای چارچوب جامع تدوین راهبرد و همچنین تکنیک AHP را مد نظر قرار داده است. براین اساس، با توجه به موضوع، تحقیق به لحاظ روش، از نوع توصیفی تحلیلی و بر مبنای هدف، کاربردی است و از طریق دو شیوة گردآوری داده‌ها؛ اسنادی و میدانی به شناخت وضعیت موجود، تحلیل وضعیت و سپس ارائه پیشنهادات راهبردی پرداخته شده است. برای رسیدن به این مهم و ارزش‌گذاری عوامل پیش‌برنده و بازدارنده توسعه در قالب روش SWOT با استفاده از پرسشنامه  مبتنی بر روش قضاونی هدفمند، توزیع و نتایج استخراج شده است. پرسشنامه براساس روش کوکران بین 340 خانوار روستاهای مورد مطالعه تکثیر گردید. در مجموع با عنایت به 34 نقطه قوت و فرصت و 23 نقطة ضعف و تهدید و نمره‌های حاصل از ماتریس عوامل داخلی و خارجی و همچنین نمودار 9 خانه‌ای، راهبرد استخراجی، حفظ و نگهداری می‌باشد. در نهایت، راهبردهای موضوعی توسعه با استفاده از فرایند AHP اولویت‌بندی و سپس برنامه‌های اجرایی به منظور پیاده‌سازی هریک از راهبردهای توسعه گردشگری برای حفظ و ارتقاء وضعیت موجود ارایه شده است.

کلیدواژه‌ها

گردشگری روستایی؛ توسعه پایدار؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی؛ اردبیل؛ هیر

مراجع

اروجی، حسن (۱۳۹۶): «تبیین روند توسعه گردشگری در مناطق روستایی (مورد مطالعه: شهرستان خور و بیابانک)»، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده علوم‌جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران.

بیات، ناصر؛ بدری، سیدعلی(1397)« بخش‌بندی بازار گردشگری در نواحی روستایی با تدکید بر عوامل انگیزشی، مورد مطالعه: حوضه آبریز رودخانه کلان ملایر»، تحقیقات کابردی علوم جغرافیایی، سال 18، شماره 49، صص 186-167.

جعفری، وحیده، نجارزاده، محمد و زهره کیانی فیض‌آبادی (1396): «بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه برند مقصد گردشگری (مورد مطالعه: شهرستان سوادکوه)»، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال ششم، شماره 20، صص 93-75.

حیدری ساربان، وکیل؛ باختر، سهیلا؛ خوش‌رفتار، عبدالرضا(1397): «تحلیل امنیت اجتماعی و اثرات آن در توسعه گردشگری، مورد مطالعه:روستای سراب هرسم، شهرستان اسلام آباد غرب»، راهبردهای توسعه روستایی، سال پنجم، شماره سوم، صص 395-384.

حیدری، محمدتقی، رحمانی، مریم، خانمرادی، سجاد و یعقوب حقی (1400): «تبییـن راهبـردی پیشـران­های رقابت­پذیـری گردشـگری در دسـتیابی بـه بازارهـای هدف گردشگری، مورد مطالعه: استان زنجان»، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه، 10(3)، صص 35-49.

حیدری‌ساربان، وکیل (۱۳۹۰): «تحلیل موانع موثر بر توسعه گردشگری روستای سردابه، شهرستان اردبیل»، شماره 1، صص 81-68.

خانی، فضیله، خسروی مهر، حمیده و علی طورانی (۱۳۹۳): «سنجش پتانسیل‌های گردشگری روستایی با رویکرد رفع چالش‌های اقتصادی، مطالعه ‌موردی: دهستان قلعه قافه - شهرستان مینودشت»، پژوهش‌های روستایی، دوره ۵، شماره ۱، صص ۱۹۱-۲۱۲.

رضوانی، محمدرضا و ناصر بیات (1392): «تحلیل جایگاه گردشگری روستایی در برنامه‌های کلان توسعه کشور با برنامه 5 ساله توسعه‌ملی»، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 4، صص 205-185.

رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود؛ اکبری سامانی، ناهید(1392):« ارائه الگوی برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری پایدار روستایی، مطالعه موردی: دهستان لواسان کوچک»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره اول، صص 146-123.

رمضانیایی، ناهید (1395): «بررسی قابلیت‌ها و موانع توسعه گردشگری روستاهای هدف گردشگری (مطالعه ‌‌موردی: سراب‌کلان، زنجیره‌علیا و سنگ‌سفید ایلام)»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته مدیریت ‌جهانگردی، موسسه آموزش عالی باختران ایلام.

زیاری، کرامت الله (1394): تکنیک­های برنامه­ریزی گردشگری، انتشارات دانشگاه تهران.

شوکتی آمقانی، محمد، اسحاقی، رضا، ماهری، احد، رضائی، روح‌اله و حسین شعبانعلی فمی (1395): «بررسی موانع توسعه گردشگری در مناطق روستایی شهرستان اسکو (مطالعه‌موردی: روستای ساحلی آق‌گنبد)»، فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 35، صص 37-23.

طوافی، فهیمه (۱۳۹۴): «سنجش اثرات گردشگری بر جامعه روستایی (مورد ‌مطالعه: دهستان اورامان‌تخت)»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه ریزی‌توریسم دانشگاه تهران.

علیقلی­زاده فیروزجایی، ناصر، بریمانی، فرامرز و نوابه تقی­زاده ارمکی (1399): «سنجش ظرفیت تحمل اجتماعی جامعه میزبان نسبت به توسعه گردشگری (موردمطالعه: روستاهای ساحلی دهستان دابوی شمالی - شهرستان محمودآباد)»، فصلنامه پژوهش­های روستایی، 11(2)، صص 318-331.

مولایی، احمدرضا، صنایعی، علی و آذرنوش، انصاری (1397): «شناسایی و سنجش پیشران‌های کلیدی موثر در تعیین حس مکان مقاصد گردشگری مطالعه‌ موردی: شهر اصفهان»، مجله‌ برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال هفتم، شماره 26، صص 67-52.

Amit, J. (2011): Impact analysis of a rural tourism on county development. Event Management, 9(4).

Condesso, F. (2011): Rural development, cultural heritage and tourism, Journal Cuadernos de Desarrollo Rural, Vol. 8, N 66, 197-222.

Hwang, J. And S. Lee, (2015): The effect of the rural tourism policy on non-farm income in South Korea, Tourism Management, 46, 501-513.

Rosalina, P.D., Dupre, K. and Y. Wang, (2021): Rural tourism: A systematic literature review on definitions and challenges. Journal of Hospitality and Tourism Management, 47: 134-149.

Shekari, F., Ziaee, M., Faghihi, A. and M. Jomehpour, (2022): Nomadic livelihood resilience through tourism. Annals of Tourism Research Empirical Insights, 3(1), 100034.

Torres-Delgado, A- & Saarinen, J. (2014): Using indicators to assess sustainable tourism development: a review, Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environment, 16(1), 31-47.

University of Dortmund, (2001): Sustainable Regional Development for Tourism in County Donegal, Republic of Ireland, Faculty of Spatial Planning.

Yabuta, M. and N. Scott, (2010): A theoretical framework of the dynamic property of the tourism destination network. University of Queensland, 143, 1-26.

Yu, P., Zhang, J., Wang, Y., Wang, Ch. And H. Zhang, (2020): Can tourism development enhance livelihood capitals of rural households? Evidence from Huangshan National Park adjacent communities, China. Science of The Total Environment, 748, 141099.

Zhang, Y., Xiang, L., Qin, S. and H. Xingbao, (2016): Exploring a theme park's tourism carrying capacity: A demand-side analysis, Tourism Management, 59 (12), 564-578.