ضمانت اجرای سوء استفاده از قاعده اضطراردر حقوق ایران و فرانسه

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 9، دوره 15، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 173-191   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1954517.2314

نویسندگان

مجید بهاری غازانی¹؛ اکبر زارع^{* 2}

¹گروه حقوق، مرکز تسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، تسوج ، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار مدعو گروه حقوق، مرکز تسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، تسوج، ایران. (نویسنده مسئول) . رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: مفهوم سوء استفاده از اضطرار در معنای عام خود هم شامل معاملات اضطراری ناشی از اکراه و هم در برگیرنده معاملات اضطراری که در معنای خاص کلمه از وضعیت اضطراری مضطر سوء استفاده شده می باشد. از آن جایی که ماده 206 قانون مدنی معاملات اضطراری را صحیح دانسته است، بسیاری از متعاملین با آگاهی از وضعیت اضطراری و شرایط خاص مضطر، از این حالت سوءاستفاده کرده و وارد معامله با مضطر می شوند. بنابراین سؤالی که در اینجا به ذهن تبادر می کند این است که ضمانت اجرای چنین معاملاتی در حقوق ایران و حقوق فرانسه چیست؟
روش: پژوهش حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است.
یافته ها و نتایج: در حقوق اکثر کشورهای متمدن مانند فرانسه، عقود مبتنی بر سوء استفاده از اضطرار را متمایز از معاملات اضطراری می دانند و برای آنها احکام جداگانه ای قائلند. در قانون کشور ما ماده 179 قانون که از قانون کشور فرانسه اقتباس شده است، به این موضوع پرداخته و در اینگونه موارد برای مضطر حق تعدیل قرارداد را در نظر گرفته است. بر این اساس نظرات گوناگونی در باب معاملات مضطر در حالت سوء استفاده از اضطرار بیان گردیده است که در پنج نظر خلاصه می شود: 1- صحت معامله 2- صحت معامله با حق فسخ برای مضطر 3- عدم نفوذ معامله 4- تعدیل معامله 5- بطلان معامله. که به نظر می رسد با توجه به تحقق رکن معنوی اکراه، عدم نفوذ معامله در این مورد با منطق حقوقی سازگارتر است.

کلیدواژه‌ها

تعدیل قرارداد؛ سوء استفاده از حق؛ اکراه؛ اضطرار؛ نظریه صحت معامله

مراجع

- امامی، سید حسن. (1398). دوره حقوق مدنی. ج 1. کتابفروشی اسلامیه.

- انصاری، علی. (1390). سوءاستفاده از اضطرار با رویکردی بر اندیشه فقهی امام خمینی. پژوهش‌نامه متین، 13(53)، 50 – 26.

http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_61906.html

- انصاری، مرتضی. (1425ق). المکاسب. مجمع الفکر الاسلامی.

- باریکلو، علیرضا. (1382). ضمانت اجرای حقوقی سوءاستفاده از وضعیت اضطراری طرف قرارداد. مجله حقوق خصوصی، (4)، 46 – 25.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/75305/

- بهرامی احمدی، حمید. (1395). سوءاستفاده از حق: مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی. انتشارات اطلاعات.

- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1400). ترمینولوژی حقوق. چ30. گنج دانش.

-  جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت. گنج دانش.

- خمینی، سید روح‌الله. (1405ق). کتاب البیع. مؤسسه اسماعیلیان.

- خمینی، سید روح‌الله. (1365). کتاب البیع. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

- خویی، سید ابوالقاسم. (1395). مصباح الفقاهه. بیروت دارالتراث الاسلامیه.

- طباطبایی قمی، سید تقی. (1409ق). مبانی منهاج الصالحین. کتابفروشی مفید.

- صفایی، سیدحسین. (1400). قواعد عمومی قراردادها. انتشارات میزان.

- کاتوزیان، ناصر. (1391). قواعد عمومی قراردادها. گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1400). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). نشر گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1388). عقود معین(مشارکت‌ها و صلح).کتابخانه گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1398). الزامات خارج از قرارداد. گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1393). قواعد عمومی قراردادها. گنج دانش.

- قره داغی، علی محی الدین. (2008). مبدأ الرضا فی العقود. در دو جلد. بیروت دارالبشائر الاسلامیه.

- محقق داماد، سید مصطفی. (1391). قواعد فقه. مرکز نشر اسلامی.

- نورآبادی، علیرضا و سعادت مصطفوی، سید مصطفی. (1396). وضعیت معاملات مضطر در حالت سوءاستفاده از اضطرار با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و اصول قراردادهای تجارت بین‌المللی. دو فصلنامه علمی تخصصی آموزههای حقوقی گواه، 3(5)، 156 – 127.

https://leg.journals.isu.ac.ir/article_2649.html

- نوروزی، حسین. (1380). اضطرار در اعمال حقوقی و مسئولیت مدنی با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق (ع).

- نجفی، شیخ محمد حسن. (1397). جواهر الکلام. ج36. چاپ ششم. کتابخانه اسلامی.

- نراقی، ملااحمد. (1417ق). عوائدالایام. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

- Colin et Capitan. (1953). Cours elementaire de droit civil Francais par de la morandiere. Paris. Dalloz.

- Mazeaud (H.J.L) et Tunc, (1965). Traite theorique et Pratique de la responsabilite civile.  Revue internationale de droit compare, 22(4), 817 – 820.

https://www.persee.fr/doc/ridc_0035-3337_1970_num_22_4_15880