سیر تحولات جغرافیای تاریخی شهر آمل از صدر اسلام تا انتهای دوران قاجار با اتکا به شواهد باستان شناختی و منابع مکتوب تاریخی

فصلنامه تاریخ

مقاله 1، دوره 18، شماره 68، خرداد 1402، صفحه 1-33   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

مریم بطحایی¹؛ محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار^{* 2}؛ محمد مرتضایی³

¹دانشجوی دکترای باستان شناسی(گرایش اسلامی)، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار، گروه باستان شناسی ، دانشگاه تهران، ایران،

³دانشیار، پژوهشکده باستان شناسی ، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تهران ایران

چکیده

چکیده

آمل یکی از شهرهای قدیمی و مهم طبرستان از پیش از اسلام تا به امروز می باشد، که به دلیل قرارگیری برراه‌های ارتباطی و موقعیت جغرافیایی مناسب نقشی کلیدی در تحولات سیاسی، اقتصادی و مناسبات فرهنگی شمال ایران ایفا نموده است. با وجود این که منابع مکتوب، اطلاعات ارزشمندی از این شهر ارائه می‌دهند، سوالات زیادی درباره تاثیر وقایع تاریخی و سیاسی بر توسعه و تغییرات در ادوار مختلف باقی‌مانده است. در پاسخ به این سوالات نگارندگان مصمم شدند تا ضمن بهره‌گیری از منابع مکتوب، روند شکل‌گیری و تحولات آن را مشخص و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. موضوع مطالعاتی پژوهش حاضر، تحولات جغرافیای تاریخی شهر آمل از صدر اسلام تا انتهای دوره قاجار می‌باشد. هدف این پژوهش، شناخت و بررسی تحولات از طریق بررسی متون ثبت شده مورخین و جهانگردان است. اصلی‌ترین پرسش مطرح شده، رویدادهای اثرگذار بعد از ورود اسلام به آمل چه بوده و جغرافیای تاریخی مکتوب شامل چه بخش‌هایی است. مقاله پیش رو در بر دارنده اسناد، مدارک و متون از صدر اسلام تا انتهای دوره قاجار است. روش تحقیقی این مقاله تاریخی-توصیفی-تطبیقی است. از مهم‌ترین نتایج بدست آمده، ورود اسلام در مورخه 30 ه.ق ، فراز و نشیب تا حمله مغولان و تیمور ، اهمیت جغرافیایی و مذهبی در دوره صفوی ، مرکز تجارت و ساخت و ساز ادوات جنگی در دوره افشاریه و زندیه و جایگاه ویژه در دوره قاجار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آمل؛ جغرافیای تاریخی؛ منابع مکتوب؛ دوره اسلامی؛ قاجار

مراجع