تبیین الزامات بین المللی مؤثر بر تدوین قانون ملی فضایی

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 3، دوره 15، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 43-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1956029.2328

نویسنده

محمدرضا حسینی^*

دانشیار حقوق بین‌الملل، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل فضایی، دولت‌ها در قبال تمامی فعالیت‌های فضایی انجام‌گرفته در قلمرو خود، مسئولیت بین‌المللی دارند. گسترش فعالیت فزاینده بازیگران خصوصی و نهادهای غیردولتی در اکتشاف و استفاده از فضا و لزوم صدور مجوز و نظارت مستمر بر فعالیت‌های فضایی توسط دولت، این پرسش­ها را مطرح می­سازد که چه تعهدات بین‌المللی دولتها را بسوی تدوین قوانین ملی فضایی سوق می‌دهد؟ الزامات و بایسته­هایی معاهدات فضایی برای وضع قانون ملی کشورها کدامند؟ کشورهای پیشرو در عرصه فضایی برای تنظیم چارچوب قوانین فضایی خود از چه الگویی پیروی کرده‌اند؟
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ گردآوری اطلاعات به روش اسنادی و از طریق مطالعه قوانین و منابع معتبر انجام‌شده و اطلاعات به‌دست‌آمده به صورت توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.
یافته‌ها و نتایج: بررسی تطبیقی قوانین ملی 28 کشور پیشرو در عرصه فضایی گواه این امر است که تمامی آنها یک سری سرفصل­های قانونی مشابه استفاده کرده­اند. با این وجود، هر کشور در تدوین قانونی ملی­اش، نیازهای ملی و ملاحظات امنیتی و مقتضیات بومی خود را مدنظر داشته و گستره قانون ملی­اش بستگی تام به دامنه فعالیت‌های فضایی ملی و سطح مشارکت نهادهای غیردولتی و سیاستهای فضایی آن کشور دارد.
الزامات بین‌المللی ضرورت تدوین قانون‌گذاری ملی فضایی از این موارد ناشی می‌گردد که دولت‌ها در راستای بهره­برداری و استفاده از فضا، بایستی ضمن توجه و ایفای تعهدات بین­المللی خود ناشی از معاهدات فضایی و سایر اسناد حقوقی مرتبط، مکانیزم­هایی را برای صدور مجوزها و نظارت بر فعالیت‌های فضایی نهادهای دولتی، غیردولتی و بخش خصوصی در نظام حقوقی داخلی خود پیش­بینی کنند و مسئولیت ناشی از اعمال آنها را بپذیرند.

کلیدواژه‌ها

معاهدات فضایی؛ قانون ملی فضایی؛ صدور مجوز؛ ثبت اشیاء فضایی؛ مسئولیت بین‌المللی

مراجع

- حسینی، محمدرضا. (1393). نظام حقوقی فضای ماوراء جو(چالشها و رهیافت‌ها). انتشارات میزان.

-حدادی، مهدی و ستایش پور، محمد (1396). کنکاش در لزوم وجود نهاد «مسئولیت اشتقاقی» در آورده‌های کمیسیون حقوق بین‌الملل. مطالعات حقوق عمومی، 47(3)، 795-771.

http://ensani.ir/fa/article/382575

-زمانی، سید قاسم. (1380). تسخیر فضا به وسیله ماهواره‌ها از دیدگاه حقوق بین‌الملل. گروه مطالعات حقوقی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی. نشر سروش.

-سیدهادی محمودی. (1390). تاثیر فناوری های علمی بر توسعه و تحول حقوق بین‌الملل فضائی. پژوهش حقوق و سیاست، 13(32)، 328-293.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=175929

-علیزاده، پریسا و همکاران. (1389). مروری برحقوق فضای ماورای جو، بررسی سرفصل های اصلی قانون ملی فضا در کشورهای منتخب. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

-گلرو، علی‌اکبر؛ زرنشان، شهرام؛ محمودی، سیدهادی و رضی‌پور، فریبا. (1400). خصوصی‌سازی فعالیت‌های فضایی: مطالعه تطبیقی در حقوق بین‌الملل فضایی و قوانین ملی کشورها. پژوهشگاه هوافضا.

-نواده توپچی‌، حسین. ‌(1399). حقوق بین‌الملل فضا. خرسندی.

-نواده توپچی، حسین. (1387). رژیم حقوقی فضای ماورای جو زمین و چالشهای پیش‌روی آن. راهبرد، (46)، 338-305.

http://rahbord.csr.ir/article_124300.html

 

-Armel Kerrest & Lesley Jane-Smith(2009). Article VII’ in Stephan Hobe, Bernhard Schmidt-Tedd, Kai-Uwe Schrogl (eds) & Gérardine Goh (assistant ed). Cologne Commentary on Space Law, 1(135): 15 – 24.

https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-70431-9?noAccess=true

-Annette Froehlich & Vincent Seffinga (eds.) (2018). National Space Legislation -A Comparative and Evaluative Analysis. Springer International Publishing.

-Bernhard Schmidt-Tedd & Stephan Mick (2009). Article VIII’ in Stephan Hobe, Bernhard SchmidtTedd, Kai-Uwe. Schrogl (eds) & Gérardine Goh (assistant ed). Cologne Commentary on Space Law, vol 1. Carl Heymanns Verlag.

Bin Cheng. (1997). Studies in International Space Law (Clarendon University Press.

-Bin Cheng(1998). Article VI of the 1967 Space Treaty Revisited: “International Responsibility”, “National Activities”, and The Appropriate State. of Space Law, 26(15): 1 – 12.

https://doi.org/10.1163/9789004314085_002

-Elisabeth Back Impallomeni. (2008). Necessities for the Development of National Space Law. Brünner & Edith Walter (eds). Nationales Weltraumrecht/National Space Law (Böhlau). V30.

- Marenkov, D.  & Schmidt-Tedd, B. (2005). Russian Federation. Introduction, in K.H. Böckstiegel, M. Benkö & S. Hobe (Eds.). Space Law – Basic Legal Documents. at E.IV, 117 – 278.

https://www.researchgate.net/publication/328451354

- Von der Dunk F.G. & Negoda, S. (2002). Ukrainian national space law from an international perspective. Space Policy, 18(19): 15 – 23.

https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1054&context=spacelaw

- Von der Dunk, F.G. (2008). .Implementing the United Nations Outer Space Treaties – The Case of the Netherlands. in C. Brünner & E. Walter (Eds.). National Space Law: Development in Europe – Challenges for Small Countries, 92.

https://vdoc.pub/documents/handbook-of-space-law-ljmje4mh4m80

-Fabio Tronchetti(2013). The Future Challenges of Space Law and Policy. In: Fundamentals of Space Law and Policy. SpringerBriefs in Space Development. Springer. New York, 83.

https://blog.ipleaders.in/future-legal-issues-challenges-international-space-laws/

-He Qizhi. (1997). The Outer Space Treaty in Perspective. Journal of Space Law,(25): 93- 97.

https://airandspacelaw.olemiss.edu/pdfs/jsl-25-1.pdf

- Benkö, M. (2005). The Problem of Space Debris: A Valid Case Against the Use of Aggressive Military Systems in Outer Space?. in M. Benkö & K.-U. Schrogl (Eds).  Space Law: Current Problems and Perspectives for Future Regulation, 161: 1 – 5.

https://spacelaw.univie.ac.at/fileadmin/user_upload/p_spacelaw/EPIL_Outer_Space.pdf

- Couston. M. (2008). Introduction to the French Space Operation Act. in K.H. Böckstiegel.  M. Benkö & S. Hobe (Eds.). Space Law – Basic Legal Documents, E.XVI.,518.

https://www.unoosa.org/pdf/pres/lsc2009/pres-04.pdf

- Hedman. N. (2008). Swedish Legislation on Space Activities. in C. Brünner & E. Walter (Eds.). National Space Law: Development in Europe – Challenges for Small Countries, 74: 127 – 204.

https://doi.org/10.4337/9781781000366.00012

- Siemon. N & Freeland. S. (2010). Regulation of Space Activities in Australia.  in: R.S. Jakhu (Ed.). National Regulation of Space Activities, 39(3): 258 – 265.

DOI:10.1093/slr/hmx010

- Malysheva. N.R. (2010). Regulation of Space Activities in Ukraine. in: R.S. Jakhu (Ed.). National Regulation of Space Activities, 335.

https://lib1.ut.ac.ir:8443/site/catalogue/653544

-F.G. von der Dunk(2005). Current and Future Development of National Space Law and Policy. in United Nations Office for Outer Space Affairs (Ed.). Disseminating and Developing International and National Space Law: The Latin America and Caribbean Perspective. V 41.

- Irmgard Marboe. (2015). National Space Law. in Frans von der Dunk & Fabio Tronchetti (eds). Handbook of Space Law (Edward Elgar Publishing), 145.

- Hermida. J. (2004). Legal basis for a national space legislation. Space Regulations Library.

-Julian Hermida,( 2004). Legal Basis for a National Space Legislation. Kluwer Academic Publishers.

-K.U. Schrogl et al. (Eds.), (2007/2008). Yearbook on Space Policy: New Trends in Space Policy. edited by the European Space Policy Institute (ESPI).

-Kim, Tu-hwan,( 2022). Global Issues Surrounding Outer Space Law and Policy. United States, IGI Global.

-Michael Gerhard(2009). in Stephan Hobe, Bernhard Schmidt-Tedd. Kai-Uwe Schrogl (eds) & Gérardine Goh (assistant ed). Cologne Commentary on Space Law, vol 1 (Carl Heymanns Verlag), 107 – 117.

-Naveed Muhammad & Yang Caixia(2017). Need of National Space Legislation for Space FaringNations. International Scholarly and Scientific Research & Innovation, 11(11): 2482-2486.

https://publications.waset.org/10008117/need-of-national-space-legislation-for-space-faring-nations

- Achilleas. P. (2010). Regulation of Space Activities in France. in: R.S. Jakhu (Ed.). National Regulation of Space Activities, 111: 357 – 620.

https://doi.org/10.4337/9781781000366.00012

- Vorwig. P.A. (2010). Regulation of Private Launch Services in the United States. in: R.S. Jakhu (Ed.). National Regulation of Space Activities, 405.

https://www.worldcat.org/title/national-regulation-of-space-activities/oclc/663093723

- Hobe, S. Schmidt-Tedd, B. & Schrogl, K.U.  (Eds.) (2004). Towards a Harmonised Approach. National Space Legislation in Europe. 155: 37 – 45.

https://ghum.kuleuven.be/ggs/publications/working_papers/2017/190linden

- Malkov, S.P.  & Doldirina, C. (2010). Regulation of Space Activities in the Russian Federation. in: R.S. Jakhu (Ed.). National Regulation of Space Activities, 315–33.

https://www.worldcat.org/title/national-regulation-of-space-activities/oclc/663093723

-Tare Brisibe. (2015). “Preambular Paragraphs” in Stephan Hobe. Bernhard Schmidt-Tedd, Kai-Uwe Schrogl (eds) & Peter Stubbe (assistant ed). Cologne Commentary on Space Law, vol 3 (Carl Heymanns Verlag), 555.

-Von der Dunk,(2015). Current and Future Development. Sánchez Aranzamendi, 17: 127 – 204.

https://doi.org/10.4337/9781781000366.00012