شناسایی نیروهای پیشران اثرگذار بر تحقق زیست پذیری شهری (مطالعه موردی : بخش مرکزی شهر بجنورد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 10، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 64، آذر 1402، صفحه 145-157   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فروغ خزاعی نژاد^*

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

مقدمه: تا پیش از این هرگز بشر تا این میزان با انباشتی از بحران­های متعدد در شهرها مواجه نبوده است. از این رو توجه ویژه به شهرها به طور عام و مفهوم زیست پذیری شهری به طور خاص در جهان و ایران لازم به نظر می­رسد.
 هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی نیروهای پیشران اثرگذار بر زیست پذیری شهری تدوین شده است.
روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، ترکیبی است. جهت گرداوری اطلاعات از روش­های کتابخانه ­ای و میدانی (پرسشنامه متخصصین) بهره گرفته شده است. در رابطه با شناسایی پیشران­های تاثیرگذار ، 20 نفر از متخصص در زیست پذیری شهری به عنوان نمونه انتخاب شدند.  شاخص­های مورد بررسی در این تحقیق شش بعد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، خدماتی و زیرساختی، مدیریت شهری و تاریخی در قالب 24 متغیر مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده­ ها با استفاده از روش تحلیل تاثیر متقابل در نرم افزار Micmac انجام شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: در این تحقیق بخش مرکزی شهر بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است.
یافته­ ها: بر اساس بررسی­های پژوهش، متغیرهای امکانات حمل و نقل، دسترسی مطلوب، نشانه­ ها و نمادهای تاریخی، درآمد مکفی ساکنان، حفظ نشانه­ ها و نمادهای تاریخی، مدیریت بافت­های فرسوده و تنوع فرصت­های شغلی دارای بیشترین تاثیرگذاری و کمترین وابستگی هستند. از این رو مورد توجه قرار دادن پیشران­های زیست پذیری و مطالعه و بررسی­های تکمیلی در این مهم ، نقش به سزایی در بهبود و ارتقای زیست پذیری شهری در وضع حاضر شهر و بهبود عملکرد و شرایط زیست بخش مرکزی شهر بجنورد نه تنها در زمان حاضر بلکه در آینده نیز خواهد داشت.
 نتایج: با توجه به نتایج بدست آمده در زمینه پیشران­های زیست پذیری بخش مرکزی شهر بجنورد، سرمایه گذاری و مطالعه و تحقیق در امکانات حمل و نقل عمومی و بهبود عملکرد پیاده راه­های شهری می­تواند نقش بسزایی در ارتقای زیست پذیری این بخش داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

زیست پذیری شهری؛ نیروهای پیشران؛ بخش مرکزی؛ شهر بجنورد

مراجع

ایراندوست، کیومرث؛ عیسی لو، علی اصغر و شاه­مرادی، بهزاد. (1394). شاخص­های زیست پذیری در محیط­های شهری (مطالعه موردی: شهر مقدس قم).  اقتصاد و مدیریت شهری، 4(13)، 120-102.

ایمانی، بهرام؛ ضارب نیا، میثم و کانونی، رضا. (1397). ارزیابی و تحلیل میزان زیست پذیری در بخش مرکزی مناطق کلان شهری (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران).  فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 7(26)، 70-57.

پاداشی املشی، علیرضا؛ ایرانی بهبهانی، هما؛ خاکپور، مژگان و بندرآباد، علیرضا. (1400). بررسی تحلیلی معماری بومی در راستای ارائه  شاخص­های زیست پذیری محدوده (مورد مطالعه: شهر املش). فصلنامه مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 16(4)، 710-697.

پریزادی، طاهر؛ مرادی، مهدی و ساکی، فاطمه. (1398). تحلیل زیست پذیری در محلات بخش مرکزی شهرها (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر بروجرد). مطالعات شهری، 8(31)، 16-3.

حکمت­نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف؛ سبحانی، نوبخت و سلمانزاده، سینا. (1401). تحلیل و ارزیابی زیست پذیری در بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شاهین دژ). فصلنامه مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 17(1)، 47-33.

حیدری، تقی؛ شماعی، علی؛ ساسانپور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد و احدنژاد روشتی، محسن. (1396). تحلیل عوامل موثر بر زیست پذیری      بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). فصلنامه فضای جغرافیایی، 17(59)، 25-1.

خزاعی­نژاد، فروغ. (1394). تحلیل زیست پذیری در بخش مرکزی شهر تهران (مورد پژوهش: محله­های منطقه 12). رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد  راهنما: محمد سلیمانی مهرنجانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی تهران.

سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و خزاعی­نژاد، فروغ. (1395). زیست پذیری شهری، اصول، ابعاد و شاخص­ها. پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 4(1)،50-27.

قنبری، محمد؛ اجزاء شکوهی، محمد؛ رهنما، محمدرحیم و خوارزمی، امیدعلی. (1398). ارزیابی زیست پذیری شهری در کلانشهر مشهد با تاکید بر شاخص حمل و نقل. فصلنامه مطالعات برنامه ­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 14(4)، 1001-983.

روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا و رنجبرنیا، بهزاد. (1398). شناسایی و تحلیل عوامل تاثیرگذار شکاف دیجیتال در توسعه پایدار تبریز2018. آمایش جغرافیایی فضا، 34، 16-1.

Appleyard., A, & Jacobs, A. (1987). Toward an Urban Design Manifesto. Journal of the American Planning Association, 53(1), 112-120.

Abilla, A. (2018). UN-Habitat, City Prosperity Initiative Conceptualization and Application. Bangkok ,Thailand.

Balsas, Carlos.J.L.  (2004). Measuring the livability of an urban center. An exploratory study of key performance indicators planning. Practice and Research, 19(1), 101-110.

 Shamsuddin, S., Abu Hassan., N. R., & Bashri Sulaiman, A. (2013). Livability of Kuala Lumpur City Center: An Evaluation of Happiness Level of the Streets Activities, World Academy of Science, Engineering and Technology, Vol 7, pp: 6-29.

Center for Liveable Cities. (2011). 10 principles for liveable high-density cities (lessons from Singapore), available in www.uli.org

Liang, X., Liu, Y., & Qiu, T. (2020). Livability Assessment of Urban Communities considering the Preferences of Different Age Groups.

Montfort, C., & Michels, A. (2020). Partnerships for Livable Cities. Palgrave Publisher.

Thompson, L., &  Milter, R. (2022). Capability Approach and Actualising the Sustainable Development. Oxford (Routledge) Publisher.

Tolfo, G., & Doucet, B. (2022). Livability for whom? Planning for livability and gentrification of memory in vancouver , Vol 123.

Kakirde, A., Desai, G. (2021). Livability – A critical review. International Journal of Advanced in Management, Technology and Engineering Sciences, Vol. XI.

Mansur, H.M. (2016). Livable urban areas and new housing typologies, Supervisor:  Fernando manuel brandao alves.

Paul, A., & Sen, J. (2020). A critical review of liveability approaches and their dimensions, Geoforum, 117, 90-100.