ارزیابی پیشران‌های حیاتی مؤثر بر کیفیت زندگی شهری با رویکرد آینده‌پژوهی در کلان‌شهرهای ایران (نمونه موردی: کلان‌شهر تبریز)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 9، دوره 15، شماره 57، اسفند 1401، صفحه 197-216   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2022.1946793.1418

نویسندگان

فرناز انتصاری¹؛ داریوش ستارزاده^{* 2}؛ لیدا بلیلان اصل³؛ اکبر عبداله زاده طرف⁴

¹دانشجوی دکتری شهرسازی،گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران

²دانشیار ّ، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول )[e-mail]

³دانشیار، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران

⁴استادیار، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران

چکیده

ارتقاء کیفیت زندگی از مهم‌ترین اهداف حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح دنیا محسوب می‌شود. مطالعات کیفیت زندگی می‌تواند به شناسایی نواحی مسأله‌دار، علل نارضایتی مردم، اولویت‌های شهروندان در زندگی، تاثیر فاکتورهای اجتماعی جمعیتی بر کیفیت زندگی و پایش، ارزیابی کارایی استراتژی‌ها و سیاست‌ها در زمینه کیفیت زندگی کمک کند. در این راستا این مقاله با هدف ارزیابی و کشف عوامل و پیشران‌های حیاتی موثر بر کیفیت زندگی در شهر تبریز تدوین شده است. روش تحقیق از نظر ماهیت کاربردی و از نظر روش جز تحقیقات توصیفی-تحلیل است. فرآیند کار از دو مرحله اساسی شناسایی و انتخاب معیارهای موثر و کشف پیشران‌های حیاتی از میان این شاخص‌ها تشکیل شده است. در مرحله اول با استفاده از مطالعات مبانی نظری و استفاده از روش دلفی شاخص‌های موثر شناسایی و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل ساختاری (تحلیل اثرات متقاطع) و با استفاده از نرم‌افزار میک مک[1] پیشران‌های حیاتی موثر بر کیفیت زندگی در شهر تبریز شناسایی و کشف شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از بین 55 متغیر انتخاب شده در مرحله اول؛ 18 متغیر (که عمده‌ترین آنها عبارتند از امنیت، حاشیه نشینی، آلودگی هوا، فضاهای سبز و عمومی، حمل و نقل عمومی، عدالت اجتماعی و فضایی، نظم بصری و تراکم ساختمانی و ....) بیشترین نقش را به‌ عنوان پیشران‌های حیاتی موثر در کیفیت زندگی کلانشهر تبریز داشتند. در این میان شاخص امنیت با امتیاز 1334 به عنوان کلیدی‌ترین شاخص انتخاب شد. به طور کلی پیشران‌های منتخب ترکیبی از شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی هستند ولی به خاطر شرایط خاص کلانشهر تبریز شاخص‌های کالبدی نقش پر رنگ‌تری در بین پیشران‌ها دارند.
 
 

کلیدواژه‌ها

پیشران حیاتی؛ کیفیت زندگی شهری؛ آینده پژوهی؛ تبریز

مراجع

1. Ali Akbari, Ismail and Amini, Mehdi (2010). Quality of Urban Life in Iran (1365-1385) Social Welfare, Volume 10, Number 36 - 121-148.
2. Azarein, Sharaf (2021). Analysis and evaluation of urban quality of life using multi-criteria decision making techniques (Case study: Gorgan city areas). Geography and Human Relations, 4 (1), 82-98.
3. Das, d. (2008). "urban quality of life: a case study of Guwahati", social Indi- actors research. 188 (2), Pp.: 297-310.
4. De Guimarães, J. C. F., Severo, E. A., Júnior, L. A. F., Da Costa, W. P. L. B., & Salmoria, F. T. (2020). Governance and quality of life in smart cities: Towards sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 253, 119926.‏
5. R, Donald and Menon, Mohan. (2008), A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO. 88.20-38.
6. Eziyi, O. I. & Amole, D. (2013). Subjective life satisfaction in public housing in urban areas of Ogun State, Nigeria. Journal of CITIES, Vol.35, 51-61.
7. Ghani, Mahboubeh, Ismailpour, Najma, Sarai, Mohammad Hossein, (2017) Measuring the quality of life in urban areas in order to improve the quality of life (Case study of Qala-e-Shahr neighborhood of Bafgh), Urban planning, Volume 8, Number 28, p. 21-44.
8. Godet, M( 2008) “Strategic Foresight”, Lipsor Working Paper ,France , Paris
9. Gordon, T. J. and Glenn, J. C. (1993). Issues in Creating the Millennium Project: Initial Report from the Millennium Project Feasibility Study, United Nations University.
10. Guida, C., & Carpentieri, G. (2021). Quality of life in the urban environment and primary health services for the elderly during the Covid-19 pandemic: An application to the city of Milan (Italy). Cities, 110, 1-15.‏
11. Hosseinzadeh, D; Mirzaei, S (2007), Quality of work life and its effect on productivity, Management Quarterly, 18th year, No. 123, 17-20.
12. Lee, Y.J (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, NO. 43(7).
13. Lotfi, Sedigheh, (2009), The Concept of Quality of Urban Life: Definitions, Dimensions and Measurement in Urban Planning, Journal of New Attitudes in Human Geography, Volume 1 (4), 80-65.
14. Marans, R. W. (2015). Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future - linkage opportunities. Habitat International, 45, 47-52.
15. Megone, C. (1990).The quality of life: Starting from Aristotle. In: Baldwin, S., Godfrey, C., Propper,C. (Eds.), Quality of Life: Perspectives and Policies. Biddles, London, pp. 28-41.
16. Mehdizadeh, J (2006) Criteria and criteria for organizing industries and urban services, Volume 1, Tehran, Publications of the Organization of Municipalities.
17. Rezvani, M, Motkan, A, Mansoorian, H. Sattari, M (2009). Development and assessment of quality indicators of urban life Case study: (Nurabad city, Lorestan province). Quarterly Journal of Urban and Regional Studies and Research, (1) 2, 110-87.
18. Shokouhi, Mohammad, Johari, Leila (2014) A comparative study of quality of life in Mashhad from the perspective of the studied citizens: Hashemieh neighborhood and Saadabad neighborhood, Studies of urban function and structure, Volume 2, Number 5, pp. 145-164.