نقد و بررسی ساختار ترانه‌های ماندگار در ادبیّات عامیانه امروز

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 19، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 181-196   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدامین محمدپور¹؛ علی اصغر باباصفری^{* 2}؛ غلامرضا ستوده³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، اصفهان، ایران.

³استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه تهران، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
‌تصنیف و موسیقی ایرانی یکی از برجسته‌ترین عناصر شکل‌دهنده^‌ء ادبیّات عامه و فرهنگ معاصر است. ترانه‌ها با توجّه به گستردگی مخاطبان، تأثیری انکار‌ ناپذیر بر ذهن و دانش ادبی عامّه^‌ء مردم دارند. این مقاله با هدف بازنمایی ویژگی‌های تشکیل‌ دهندة ترانه امروز و بیان دلایلی که می‌تواند سبب ماندگاری این ترانه‌ها شود با مطالعة منابع اصلی انجام شده است. روش گردآوری داده‌ها، اسنادی و کتابخانه‌ای و ابزار گردآوری داده‌ها، فیش‌برداری است و موضوع پژوهش به صورت توصیف و تحلیل ساختار و محتوا بررسی شده است. این کار از طریق بررسی ترانه‌های مکتوب صورت گرفته است و ویژگی‌های ساختاری این ترانه‌ها و تصنیف‌ها طبقه‌بندی شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که ترانه و موسیقی و جنس و زیر و بم‌های صدای خواننده و زمان پخش از بخش‌های تشکیل دهنده ترانه امروز است. اساسی‌ترین بخش ترانه، شعر و بعد از آن موسیقی است. وقتی این مجموعه کنار هم قرار گرفت، زیر و بم‌های صدای خواننده همراه با جنس خواننده مطرح می‌شود. در کنار این‌ها شخصیّت خواننده و شناخت جامعه از او در ترانه نقش دارد و در نهایت شیوة پخش، حتّی زمان پخش و ارائه ترانه به جامعه از عامل‌های تأثیرگذار در ترانه‌اند. 

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: ادبیّات عامّه؛ ترانه؛ تصنیف؛ ساختار؛ شیوه‌های اجرایی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف ) کتاب‌ها:

1-  آرین‌پور، یحیی، (1382)، از نیما تا روزگار ما، تهران: زوّار، چاپ چهارم.

2- اتّحاد، هوشنگ، (1397)، چهره‌های موسیقی ایران معاصر، تهران: نشر نو، چاپ اوّل.

3- احمد پناهی، محمّد، (1383)، سیری در ترانه‌های ملّی ایران، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی، چاپ دوم.

4- حبیبی‌نژاد، مهران، (1383)، شور ترانه، تهران: قطره، چاپ اوّل.

5- خالقی، روح‌اللّه، (1376)، سرگذشت موسیقی ایران، تهران: صفی علیشاه، چاپ ششم.

6- جنّتی عطایی، ابوالقاسم، (1334)، مجموعه اشعار نیما یوشیج، تهران: صفی علیشاه، چاپ اوّل.

7- دیهیمی، ایرج، (1395)، عالیجناب مهربان ترانه، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

8- راهگانی، روح‌انگیز، (1377)، تاریخ موسیقی ایران، تهران: پیشرو، چاپ دوم.

9- شمیسا، سیروس، (1386)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: علم، چاپ اوّل.

10- طلایی، داریوش، (1395)، تحلیل ردیف، تهران: نی، چاپ سوم.

11- فاضل، سهراب، (1390)، تصنیف و تصنیف‌سرایی در ایران، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.

12- فاطمی، ساسان، (1392)، پیدایش موسیقی مردم‌پسند در ایران، تهران: ماهور، چاپ اوّل.

13- کهندل، وحید، (1398)، چون بوی تلخ خوش کندر، زندگی‌نامه فرهاد مهراد ، تهران: ماهی، چاپ اوّل.

14- کیانی، مجید، (1368)، هفت دستگاه موسیقی ایران، تهران: مجید کیانی، چاپ اوّل.

 

ب) مقاله‌ها:

15- پسندیده کیش، اسماعیل، (1388)، «پژوهشی در تصاویر و مضامین ترانه و ترانه‌سرایی معاصر فارسی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

16- عبداللهیان، فائقه، (1390)، «بررسی سیر تحوّل ترانه‌سرایی در ایران پس از انقلاب»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیّات، دانشگاه گیلان.

 17- مرزی، نگین، (1389)، «روند شکل‌گیری و تحوّل مضامین سیاسی و اجتماعی در ترانه‌های ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه علم و فرهنگ.