بررسی اولویت های اجرایی در ارتقاء کیفیت زندگی کلانشهر رشت

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 10، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 421-434   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهرام فهیمی¹؛ نادر زالی^{* 2}؛ میرسعید موسوی³

¹دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

³استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

هدف اصلی از پژوهش شناسایی اولویت‌های اجرایی در راستای ارتقاء کیفیت زندگی در کلانشهر رشت بود. در این راستا ابتدا شاخص‌های مرتبط با کیفیت زندگی شامل 57 شاخص در هفت بعد، استخراج شد. پس از تعیین شاخص‌ها، با بهره گیری از تکنیک پرسشنامه، وضعیت این شاخص‌ها در دو بخش مورد بررسی قرار گرفت. در بخش اول میزان رضایت‌مندی شهروندان از شاخص‌های کیفیت زندگی در قالب طیف لیکرت ارزیابی شد. در این زمینه تعداد 1920 پرسشنامه در نواحی 27 گانه کلانشهر رشت توزیع و تکمیل گردید. نتایج این بخش از پژوهش با استفاده از آزمون تی تحلیل شد. در بخش دوم وزن نسبی شاخص‌های کیفیت زندگی با استفاده از مدلAHP و نظرات کارشناسان تعیین شد. در نهایت به تحلیل دو بعدی و یکپارچه از این شاخص‌ها اقدام شد. نتیجه این تحلیل دو بعدی تعیین اولویت های اجرایی بود. در واقع اولویت‌های اجرایی به عنوان شاخص‌هایی تعریف شدند که از نظر کارشناسان اهمیت بالایی داشته و در عین حال شهروندان رضایت‌مندی پایینی داشته باشند. در نهایت پس از تعیین میزان رضایت‌مندی و همچنین وزن‌دهی شاخص‌های کیفیت زندگی، به تحلیل دو بعدی و شناسایی اولویت های اجرایی در راستای ارتقاء کیفیت زندگی در کلانشهر رشت اقدام شد. نتایج نشان داد شاخص‌هایی همچون اجاره بهای مسکن، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، وضعیت آب آشامیدنی، سیستم فاضلاب و دفع آب های سطحی، کیفیت خدمات در مراکز بهداشتی و درمانی، کیفیت آموزشی در مدارس، بهداشت محیط و نظافت خیابان‌ها و وضعیت پارک ها و فضاهای سبز از بالاترین اولویت برای ارتقا کیفیت زندگی شهروندان رشت برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

اولویت اجرایی؛ کیفیت زندگی؛ نواحی شهری؛ رشت

مراجع

آزاده، سید رضا و وارثی، حمیدرضا. (1398). تحلیلی بر اولویت‌های اجرایی در ارتقاء کیفیت فضاهای گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر یزد. نشریه گردشگری شهری، 6(3)، 57-41. 

حیدرزاده، احسان و بهزادفر، مصطفی. (1398). تأثیر تراکم جمعیتی بر شاخص­های کیفیت زندگی شهری نمونۀ مطالعه: منطقۀ 3 کلانشهر تهران. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 10(37)، 12-1.  

دویران، اسماعیل؛ غلامی، سعید و دانش­دوست، مهرداد. (1391). نقش شاخص­های اجتماعی و کالبدی برکیفیت زندگی در      بافت­های شهری (مطالعه موردی: محلات شهری زنجان). جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(4)، 44-30. 

رحمانی، محمد؛ رحمانی، امیر و زارعیان جهرمی، شهدیه. (1393). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت‌های تاریخی از شاخص‌های کیفیت زندگی (نمونه موردی: محله حاجی شهرهمدان). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 2(6)، 29-11.

رفیعیان، مجتبی؛ علیزاده، آزاده و تقوایی، علی اکبر. (1395). تحلیل افتراق فضایی در محله‌‌های شهر یزد با استفاده از تحلیل شبکه و چیدمان فضا. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 48(3)، 459-441.  

زالی، نادر و سرمست، بهرام. (1389). انتظام فضایی شبکه شهری و برنامه‏ریزی جمعیتی در افق 1400( مطالعه موردی آذربایجان). فصلنامه مطالعات راهبردی، 13(48)، 89-59.   

زالی، نادر .(1379). رتبه بندی توسعه منطقه­ای (نمونه موردی شهرستان­های استان آذربایجان شرقی). پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی دانشگاه شیراز.

زنگنه شهرکی، سعید؛ گلین شریف ادینی، جواد؛ حسن­زاده، داود و  سالاری مقدم، زهرا. (1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه‎های غیر رسمی منطقۀ کلانشهری تهران (مطالعۀ موردی: اسلام‎آباد، صالح‎آباد). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 46(1)،  196-177. 

عظیمی، نورالدین؛ زالی، نادر و آزاده، سیدرضا. (1395). تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 48(3)، 473-461.  

محمدپورجابری، مرتضی. (1393). تحلیل نقش گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان با تأکید بر شاخص‌های ذهنی (مطالعۀ موردی: شهر فشم، شهرستان شمیرانات). نشریه گردشگری شهر،  1(1)، 45-35.    

محمدی، جمال؛ حسینی خواه، حسین و محمدی دوست، سلیمان. (1395). سنجش میزان رضایت از کیفیت زندگی در نواحی شهری با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینه ایده آل فازی (مطالعه موردی: شهر دوگنبدان). آمایش محیط، 9(35)، 22-1.  

نجات، سحرناز. (1387). کیفیت زندگی و اندازه‌گیری آن. مجله اپیدمیولوژی ایران. ۴(۲)، ۶۲-۵۷

نقدی، اسداله و بابایی، حیدر. (1394). مروری بر شاخص‌ها و مولفه‌های کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه شهر همدان). مطالعات مدیریت شهری، 7(23)، 14-2.   

Azadeh, R., Mohammadi, J., & Doost, H. T. N. (2019). THE RELATIONSHIP BETWEEN URBAN ENVIRONMENTAL QUALITY AND MENTAL HEALTH (DEPRESSION SCALE): EVIDENCE FROM IRAN. Journal of Urban and Environmental Engineering, 13(2), 285-293.

Al-Qawasmi, J. (2019). Exploring indicators coverage practices in measuring urban quality of life. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Urban Design and Planning, 172(1), 26-40.

Baiju, R. M., Peter, E. L. B. E., Varghese, N. O., & Sivaram, R. (2017). Oral health and quality of life: current concepts. Journal of clinical and diagnostic research: JCDR, 11(6), 21-26.

Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social Indicators Research, 88(2), 297-310.

Epley, D. R., & Menon, M. (2008). A method of assembling cross-sectional indicators into a community quality of life. Social Indicators Research, 88(2), 281-296.

Gargiulo, C., & Zucaro, F. (2015). Smartness and urban resilience. A model of energy saving. Tema. Journal of Land Use, Mobility and Environment, (Special Issue ECCA 2015), 81-102.

Harpham, T., Burton, S., & Blue, I. (2001). Healthy city project in developing countries: The first evaluation, Health promotion international, 16(2), 111-125

Kim, D., & Kawachi, I. (2007). US state-level social capital and health-related quality of life: multilevel evidence of main, mediating, and modifying effects. Annals of epidemiology, 17(4), 258-269.

Lauer, Robert H. & Lauer Jeanette C. (2010). Social Problems and the Quality of Life, McGrawHill Humanities /Social Sciences/ Languages; 12 edition.

Myers, D. (1987). Community-relevant measurement of quality of life: A focus on local trends. Urban affairs quarterly, 23(1), 108-125.

Moroke, T., Schoeman, C., & Schoeman, I. (2020). Neighbourhood sustainability assessment model for developing countries: A comprehensive approach to urban quality of life. International Journal of Sustainable Development and Planning, 15(1), 107-123.

Oktay, D. & Rustemla, A. (2010). Measuring the quality of urban life and neigh boarhound satisfaction: Findings from Gazimagusa (Famagusta) Area study international, journal of social sciences and humanity studies, 2(2): 27-37

Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing—a social geographical perspective. Landscape and urban planning, 65(1-2), 19-30.

Srmast, B., & Zali, N. (2010). Urban Space Planning and Demographic Planning in the 1400 Horizon. Case Study of Azerbaijan), journal of Strategic Studies, (13).

Shen, L, Peng, Y, Zhang, X, Wu, Y. (2012). An alternative model for evaluating sustainable urbanization”, Cities, Vol. 29, Issue I, 32-39.

Sha, M., & Tian, G. (2010). An analysis of spatiotemporal changes of urban landscape pattern in Phoenix metropolitan region. Procedia Environmental Sciences, 2, 600-604.

Serag El Din, H., Shalaby, A., Farouh, H. E., & Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. Hbrc Journal, 9(1), 86-92.

Santos, L. D. and Martins, I. (2007). Monitoring Urban Quality of Life: The Porto Experience, Social Indicators Research, 80(2), 411-425.

Skevington, S. M. Lotfy, M. O'Connell, K. A. (2004). The World Health Organization's WhoqolBref Quality of Life Assessment: Psychometric Properties and Results of the International Field Trial. A Report from the Whoqol Group, Qual Life Res, 13(2), 299- 310.

Zali, N., Ahmadi, H., & Faroughi, S. M. (2013). An analysis of regional disparities situation in the East Azarbaijan province, Iran. Journal of Urban and Environmental Engineering (JUEE), 7(1), 1262-68.