جایگاه جغرافیای طبیعی، سیاسی و نظامی تبرستان در تاریخ‌نگاری سیّدظهیرالدین مرعشی

فصلنامه تاریخ

مقاله 9، دوره 18، شماره 68، خرداد 1402، صفحه 183-222   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

سیدضیاءالدین عمادی¹؛ سینا فروزش^{* 2}؛ رضا شعبانی³

¹دانشجوی دکترای تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

³استاد گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

چکیده

جغرافیای تاریخی به عنوان یک علم دربرگیرنده دو دانش جغرافیا و تاریخ است و تاریخ علم بررسی زندگی انسان هاست که در بستر جغرافیا تحقق می‌یابد. تاریخ‌نگاری محلی دارای جنبه‌های محلی بوده و با نگاه جزئی و دقیق‌تری به بررسی گذشته دور و نزدیک منطقه جغرافیائی موردنظر می‌پردازد. تاریخ‌نگار بازتاب‌دهنده نوع نگرش و تفکر خود و یک قوم و ملت نسبت به محیط اطراف خود و جامعه پیرامونی آن است . هدف این پژوهش، واکاوی جایگاه ابعاد گوناگون جغرافیایی در تاریخ‌نگاری مرعشی است. مرعشی، حوادث و رویدادهای تاریخی و اجتماعی را در بستر جغرافیایی روایت می‌کند که خود شاهد و ناظر آن بوده است. تأثیرات متقابل انسان و جغرافیا و نیز ارتباط بین بینش و نگرش مورخ و فهم تاریخی او بحث اصلی پژوهش حاضر است. مساله اصلی پژوهش حاضر این است که چرا سیدظهیرالدین مرعشی در تاریخنگاری خود، از میان همه ابعاد جغرافیایی، صرفا به جغرافیای طبیعی، سیاسی و نظامی تبرستان، عنایت و التفات ویژه‌ای داشته است؟ در این تحقیق، فرضیه‌ای متصور نبوده و مسأله به صورت اکتشافی مورد پژوهش قرار گرفته است.

موقعیت خاص جغرافیایی، استقلال اقتصادی و سیاسی، ناکامی‌های طولانی و مستمر مهاجمان ایرانی و انیرانی در فتح تبرستان و مأمن بودن آن برای پناهندگان سیاسی و مذهبی، مهم‌ترین عوامل توجه ویژه مرعشی به جغرافیای طبیعی، سیاسی و نظامی تبرستان در تاریخ‌نگاری محلی بوده است.

کلیدواژه‌ها

جغرافیا؛ تاریخنگاری؛ طبیعی؛ سیدظهیرالدین مرعشی؛ تبرستان

مراجع