تبیین عوامل شکل‌دهنده بافت‌های ناکارآمد شهری (‌مطالعه موردی: شهر زنجان)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 53، اسفند 1400، صفحه 23-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمد رسولی^{* 1}؛ محسن احدنژاد روشتی²؛ محمد تقی حیدری³؛ ابوالفضل مشکینی⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، زنجان ، دانشگاه زنجان ، ریاست دانشکده علوم انسانی

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

⁴دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

شهرنشینی شتابان شهرهای ایران بعد از دهه 40، زمینه‌ساز شکل‌گیری بافت‌های ناکارآمد در بطن شهر و تشکیل بافت‌های فرسوده شهری شد. این تحقیق باهدف تبیین عوامل شکل‌دهنده بافت‌های ناکارآمد شهری در شهر زنجان انجام‌شده است و به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده‌شده است‌ که به‌منظور بررسی رابطه، اثرات و استخراج عوامل کلیدی از نرم‌افزار MICMAC و جهت نمایش توزیع این عوامل در سطح نواحی از مدل لکه‌های داغ در محیط GIS استفاده‌شده است. جهت سطح‌بندی نواحی شهر زنجان ازلحاظ عوامل کلیدی نیز از مدل تصمیم‌گیری EDAS استفاده‌شده که به‌منظور تعیین وزن و اهمیت هر یک از عوامل در مدل ایداس از مدل‌ANP استفاده‌شده است و نتایج تحقیق نشان داد که در بین 31 شاخص موردبررسی 8 شاخص بیشترین اثرگذاری را به‌عنوان عوامل کلیدی در ناکارآمدی داشته‌اند و توزیع عوامل کلیدی ناکارآمدی بافت شهری در سطح نواحی شهر زنجان با استفاده از مدل لکه‌های داغ نشان داده است که بیشترین میزان ناکارآمدی به شکل خوشه‌هایی با لکه‌های داغ در پهنۀ مرکزی تا حدودی جنوب و جنوب غربی شهر زنجان قرارگرفته‌اند و درنهایت سطح‌بندی نواحی شهر زنجان ازلحاظ عوامل کلیدی نشان داد که بیشترین ناکارآمدی به ترتیب متعلق به نواحی 2-5 و 1-1 ‌می‌باشد که در مرکز و جنوب شهر واقع‌شده‌اند و در مرتبه بعدی نواحی‌1-2 و ناحیه‌1-3 که در جنوب غربی شهر‌‌ قرارگرفته‌اند. درواقع ناکارآمدی همه‌جانبه‌ای این نواحی را مورد تهدید قرار داده است در مقابل ناحیۀ‌4-6 در شمال شرقی شهر و در مرتبه بعدی ناحیۀ‌4-5 در جنوب و ناحیه‌3-4 در شمال شهر کمترین ناکارآمدی را داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

بافت ناکارآمد شهری؛ عوامل کلیدی؛ EDAS؛ زنجان

مراجع

Ahadnejad, M., Doyran, I., Najafi, S (2015), Assessing the quality of life in the planned contexts of urban areas (Case study: Zanjan Employees Neighborhood), Journal of New Attitudes in Human Geography ,Vo7, No. 2, pp. 171-185.

Adavoudi Jolfaie, S (2016), Analyzing Role of Facilitating in Promoting Quality of Disfunctional Urban Settlements (Comparative Study: the quarters of Joobare and Oman Samani in the city of Isfahan), M.A. Thesis in urban planing, DaneshpajoohanInstitute of Higher Education. [in Persian]

Ahdenjad, M., Zolfi, A., Nowruzi, M (2012), Evaluation of population distribution and distribution of services in urban areas with the approach of sustainable urban development and social justice using Victor and TOPSIS models (Case study: Zanjan), Journal of New Attitudes in Human Geography, Vo12, No4.pp. 230-253.

Ahmed, Z., Wasif Zafar, M., Danish, S.A. (2020), Linking urbanization, human capital, and the ecological ftprint in G7 countries: An empirical analysis, Journal Pre-proof: 53-1

Andalib, A (2010), Renewal policy on urban worn-out areas; new move in Tehran City, Renovation Organization of Tehran.

Askarizad, R., Safari, H., Pourimanparast, M (2017). The Influence of Organizing Historical Textures on Citizenry Satisfaction in the Old Texture Neighbourhoods of Rasht. Italian Journal of Science & Engineering. DOI: http://dx.doi.org/10.28991/ijse-01114.

Deng, CH., Deng, J.(2015). Viewing urban decay from the sky: A multi-scale analysis of
residential vacancy in a shrinking U.S. city. Landscape and Urban Planning 141 (2015) 88–99. http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.05.002.

Fani, Z., Tavakolinia, J., Amiri, H., Biranvand, M (2017), Effective Components on Dormant Textile Susceptibility of Khorramabad City Against Natural Hazards, Geography Journal, Vol. 15, No. 55: 57-70

Farahani, N., (2016), Socio-ecologic sustainability measurment of peri- urban area of Islamshahr using DPSIR framework, Master of Art (M.A) Thesis about Regional Development Planning,  Alameh Tabatabaei University.

 

 

Farjam, R., Hossieni Motlaq, S (2019). Does urban mixed use development approach explain spatial analysis of inner city decay? Journal of Urban Management 8 (2019) 245–260. https://doi.org/10.1016/j.jum.2019.01.003.

Heidari, M. t (2016), Biodegradability Analysis of Urban Dilapidated Tissues (Case Study: Central Tissue of Zanjan), PhD Thesis in Geography, Supervisor - Ali Shamaei and Sasanpour, Kharazmi University. [in Persian]

Hosseinzadeh Dalir, k., Heidari, m.j (2013), Historical Analysis on Physical Growth and Scanning in Zanjan, Geography-Development Education, Vo 28, No 1. Pp. 21-29.

Jafarizadeh Haghighi Fard, N., Alboshoke, A., Ahangari, A., Lahijanzadeh A., Khaksar, E (2013)DPSIR Conceptual Model Indicators in studies investigating the effect of micronutrients on the transportation of Ahwaz Using multi-criteria decision making technique TOPSIS, Second National Conference on Air and Sound Pollution Management, Tehran.

Janmardi, F (2014) Strategic Planning for Intervention in urban worn-out areas of Bonab (Case Study: The Neighbourhood of Gezavsht), M.A. Thesis in urbanism, Islamic Azad University of Marand.

Kalantari, M., Poirahmad, A., Abdali, Y  (2019) Spatial analysis of crime in the Urban Obsolete Texture, Case Study: Neighborhood Harandi, District 12 Tehran, Urban Ecology Researches, Vol. 10, No. 19: 49-60.

Khatibi, A., Danehkar, A., Pourebrahim, Sh ­(2017) Introduction of DPSIR Model and Its Applicable in Environmental decision making, Human & Environment, Vol. 13, No. 4: 65-79. [in Persian]

Khayami, F., Fakhri, S.(2019). Urban Form Resilience in Physical-Social Regeneration Approach. Urabn Manage Energy Sustainability, 2(1): 39-45 spring 2019. DOI: 10.22034/ijumes.2019.4.10.037

­Mirakhurli, A (2016), Resiliency physical-environmental urban communities with emphasis on Deteriorated Areas (Case study: District 10 of Tehran Municipality), M.A. Thesis in urban planning, Payame Noor University of Tehran.

Mohammadi Karamjavan, H (2016), Evaluation of Sustainability in Obsolescent Zone of Maragheh city, M.A in Geography & urban Planning_Urban Spatial Planning, Facuhty if Social and Economic Siences Tehran Center, Payame Noor University.

­Nesari, R (2016), The Study of Effected Factors in Renovation of Deteriorated Areas in Ilam City, M.A. Thesis in urban planning, Bakhtar High Institute Education.

Pishgahifard, Z., Kalantari, M., Parhiz, F. &Haghpanah, E. (2011). Geographic analysis ofdrug-related hotspots in the city of Kermanshah.The Quarterly Journal of Urban and RegionalResearch Studies, 3(11),­ 75-96.

Reza Hassani, M., Abdolahzade Fard, A (2016). RENEWAL OF INSUFFICIENT URBAN TEXTURES EMPHASIZING ON EMPOWERMENT APPROACH (CASE STUDY: HEJRAT STREET TO PIRNIA BRIADGE IN SHIRAZ CITY, REGION 3). The Turkish Online Journal.

­Rezvani, N., Behzadfar, M., Habibi, K (2017) The Evaluation of Environmental qualities in historic tissues based on sense of place (Case study: the Sarcheshme Neighborhood of Gorgan), Recearch and urban planning, Vol. 8, No. 29, 23-42.

Rosa, D., Privitera, R., Barbarossa, L,. Barbarossa, L,. La Greca,P(2017), Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Italy, Landscape and Urban Planning

Rosemary, D. f. Bromley, Andrew R. Tallon and Colin j. Thomas (2005) City centre regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No 13.

Roshan Ali, F., Andalib, A (2018) Problem Solving of deteriorated urban areas is the most important stage in the participation of residents for success in renovation programs (Case stude:

 

Shahid Khob Bakht neighborhood),  Intenational Journal of Urban and Rural Management,Vol.17, No.52: 93-108.

Rozati, H., Kazemzadeh, M., Vaseghi, A.(2015). Sustainable Urban Development with Emphasis on Worn Out Texture Regeneration (Case Study: Isfahan, Iran). Current Urban Studies, 2015, 3, 241-246. http://www.scirp.org/journal/cus http://dx.doi.org/10.4236/cus.2015.33020. [in Persian]

Salehi, N., Heidari, M, Khadem, E (2019). Urban regeneration of a dysfunctional historic texture: a reflection on social theme in the northern zone of Naqsh-e Jahan Square of Esfahan. Socio-Spatial studies, 3(7): 21-30 / winter 2019. Socio-Spatial studies, 3(7): 21-30 / winter 2019. [in Persian]

Sarvar, h (2019).  identification worn-out urban textures Based on the physical parameters Case Study: Region One  Tabriz city, journal sustainable city, Vo2, No1, pp.1-14.

Sedaghat Rostami, K., Etemad, G., Bidram, R., Molaz, J (2011), Drawing up some indexes to recognizing blighted fabrics, Journal of Spatial Planning, No.1: 103-120. [in Persian]

Shamaei, A., Sasanpour, F., Soleimani, M., Ahadnejad, M., Heidari, T. (2017), The Analysis of Livability in Urban Distressed Areas: old textures of Zanjan (A Case Study), Human Geography Research Quarterly, Vol. 48, No. 4: 783-799.

Statistics Center of Iran (2010), Population and Housing Census.

Statistics Center of Iran (2016), Population and Housing Census.]

Stead, D., & Hoppenbrouwer, E. C. (2004). Promoting and urban renaissance in England and the Netherlands. Cities, 21(2), 119–136.

Supreme Council for Urbanism and Architecture of Iran (2003), Acts of the Supreme Council for Urbanism and Architecture of Iran.

Thomson, G., & Newman, P. (2018). Urban fabrics and urban metabolism – from sustainable to regenerative cities. Resources, Conservation and Recycling, 132, 218–229. doi:10.1016/j.resconrec.2017.01.010 

UNEP. 2016. UNEP Frontiers 2016 Report: Emerging Issues of Environmental Concern. Washing ton, DC: Nations Environment Program.

Zaali, N., Zarei, M., Ebizadeh,S., Ebizadeh, F.(2016). Strategic Planning for Organizing of Urban Distressed Areas (Case Study: Shahidgah-Sheikh Safi Neighborhood in Ardabil City). The Scientific-Research Quarterly Journal of Urban Economics and Management.

Baby, s. (2013). AHP Modeling for Multicriteria Decision-Making and to Optimise Strategies for Protecting Coastal Landscape Resources. International Journal of Innovation, Management and Technolog.Vol.4, No.2: 218-227

Melillo ,p & Pecchia,l.(2016). What is the appropriate sample size to run AHP in a survey based research?, , ,Conference: The International Symposium on the Analytic Hierarchy Process.