اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی بر شدت درد و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردرد میگرنی

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 13، شماره 48، خرداد 1401، صفحه 67-55   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکرم ایزدی‌خواه¹؛ مجتبی انصاری شهیدی^{* 2}؛ سن رضایی جمالویی²؛ سیدعباس حقایق²

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی سلامت، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

²استادیار، گروه روان‌شناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

هدف: بروز بیماری‌های مزمن جسمی همچون سردردهای میگرنی سبب آسیب‌های هیجانی و روان‌شناختی در بیماران می‌شود. بر این اساس نیاز است که در کنار درمان‌های پزشکی معمول، به ویژگی‌های روان‌شناختی بیماران نیز توجه کافی صورت پذیرد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان ذهن‌آگاهی بر شدت درد و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردرد میگرنی انجام گرفت. روش‌: پژوهش حاضر شبه­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه پژوهش شامل بیماران مبتلا به سردرد میگرنی شهرستان شاهین‌شهر در سه ماهه آخر سال 1397 بود که به مراکز میلاد، هادی، بشتام و یاری مراجعه کرده بودند. در این پژوهش تعداد 30 بیمار مبتلا به سردردهای میگرنی با روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه­های آزمایش و کنترل گمارده شدند (15 بیمار در گروه آزمایش و 15 بیمار در گروه کنترل). گروه آزمایش درمان ذهن‌آگاهی (کابات‌زین، 2003) را طی دو ماه در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه شدت درد (ملزاک، 1975) و بهزیستی روان‌شناختی (ریف، 1980) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر به وسیله نرم‌افزار آماری SPSS₂₃ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان ذهن‌آگاهی بر شدت درد و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردرد میگرنی موثر بود (001/0≥P). نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان بیان کرد که درمان ذهن‌آگاهی با برخورداری از فنونی همانند افکار، هیجانات و رفتار آگاهانه می‌تواند به عنوان یک درمان کارآمد جهت کاهش شدت درد و بهبود بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردرد میگرنی مطرح باشد.

مراجع

اشهاریان، مهدی.، یارمحمدیان، احمد.، شریفی، طیبه.، غضنفری، احمد. (1397). مقایسه اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت با درمان فراتشخیصی بر استرس ادراک شده بیماران مبتلا به میگرن، مجله روان‌شناسی تحلیلی شناختی، 9(34)، 27-38.

اورکی، محمد.، ویسه تهرانی، نپتون. (1395). مقایسه اثربخشی بایوفیدبک و درمان ترکیبی نوروبایوفیدبک بر کاهش سردرد افراد مبتلا به میگرن، عصب روانشناسی، 2(3)، 105-116.

بهداد، مژگان.، مکوند حسینی، شاهرخ.، نجفی، محمود.، رضایی، علی‌محمد.، رحیمیان بوگر، اسحاق. (1397). مقایسه اثربخشی روان درمانی مثبت نگر و درمان پذیرش و تعهد بر ابعاد درد بیماران مبتلا به میگرن، مطالعات روانشناختی، 14(1)، 7-22.

بیانی، علی اصغر.، محمدکوچکی، عاشور.، بیانی، علی. (1387). روایی و پایایی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف، مجله روانپزشکی و روان‌شناسی بالینی، 14(2)، 146-151.

خسروی، الهه.، قربانی، مریم. (1395). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر استرس ادراک شده و فشار خون زنان مبتلا به فشار خون بالا، دو ماهنامه فیض، 20(4)، 368-361.

خسروی، مهنوش.، صدیقی، صمبر.، مرادی علمداری، شقایق.، زنده دل، کاظم (1391). پرسشنامه فارسی درد مک گیل، ترجمه، انطباق و پایایی در بیماران مبتلا به سرطان، گزارش کوتاه. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 71(1)، 53-58.

خیر، غزاله.، منشئی، غلامرضا. (1398). اثربخشی درمانگری ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر شدت درد کودکان مبتلا به رماتیسم، فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، 18(75)، 337-348.

زارع، حسین.، محمدی، نرگس.، متقی، پیمان.، افشار، حمید.، پورکاظم، طاهره. (1393). تأثیر درمان تعدیل شده شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر فاجعه‌پنداری، پذیرش و شدت درد بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، روان‌شناسی سلامت، 3(4)، 113-94.

سعیدمنش، محسن.، قربانی، مهدی. (1397). اثربخشی آموزش گروهی مدیریت خشم بر افزایش میزان سازگاری اجتماعی و شغلی مبتلایان به میگرن، مطالعات ناتوانی، 8(1)، 23035.

شفیعی، فائزه.، امینی فسخودی، مریم (1396). اثربخشی برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش فاجعه آمیزی و شدت درد در بیماران دارای درد مزمن عضلانی- اسکلتی، بیهوشی و درد، 7(3)، 10-1.

عبدالقادری، ماریه.، کافی، سیدموسی.، صابری، عالیه.، آریاپوران، سعید. (1392). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان شناختی ـ رفتاری بر کاهش درد، افسردگی و اضطراب بیماران مبتلا به کمر درد مزمن، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ۲۱(۶)، ۷۹۵-۸۰۷.

فخری، محمدکاظم.، بهادر، عادله.، امینی، فاطمه. (1396). اثربخشی ذهن‌آگاهی بر شادکامی و کاهش قندخون در بیماران دیابتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 27(151)، 104-94.

محلوجی، آناهیتا.، لطفی کاشانی، فرح. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر خودپنداشت و خودبیمارانگاری بیماران مبتلا به درد مزمن، مجله علوم روان‌شناختی، 18(76)، 451-457.

میکائیلی منیع، فرزانه.(1389). بررسی وضعیت بهزیستی روان شناختی دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه ارومیه، مجله افق دانش، 16(4): 72-65.

میهمی، کردستان.، عزت‌پور، عمادالدین.، مرادی، امید.، دادگر، مصطفی. (1398). اثربخشی آموزشی مفاهیم رویکرد شناختی-رفتاری توأم با تن-آرامی بر کاهش درد میگرن، روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 6(2)، 27-37.

نریمانی، محمد.، بگیان کوله‌مرز، محمدجواد.، مهدی‌نژاد مقدم، بهناز .(1394). مقایسه باورهای غیرمنطقی، خودکارآمدی و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی و افراد سالم، مجله روان شناسی سلامت، 4(13)، 20-7.

نظری باغنی، زهرا.، براتی مقدم، بهروز.، داورنیا، محمد.، داورنیا، رضا. (1399). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر بر بهزیستی ذهنی زنان مبتلا به لوپوس اریتماتوز سیستمیک، مجله روان‌شناسی تحلیلی شناختی، 11(41)، 63-78.

Abel, H. (2009). Migraine headaches: Diagnosis and management. Optometry Journal of The American Optometric Association, 80, 138-148.

Birtwell, K., Dubrow-Marshall, L., Dubrow-Marshall, R., Duerden, T., Dunn, A.(2017). A mixed methods evaluation of a Mindfulness-Based Stress Reduction course for people with Parkinson's disease. Complementary Therapies in Clinical Practice, 29: 220-228.

Bohm, P.E., Stancampiano, F.F., Rozen, T.D.(2018). Migraine Headache: Updates and Future Developments. Mayo Clinic Proceedings, 93(11): 1648-1653.

Chao. S.(2019). Does geriatric nursing staff burnout predict well-being of LTC residents? Geriatric Nursing, In Press, Corrected Proof.

Cho, J., Martin, P., Margrett, J., MacDonald,  M., Poon, L.W. (2011). The Relationship between Physical Health and Psychological Well-Being among Oldest-Old Adults, Journal of Aging Research, 2011, Article ID 605041, 8pages.

Dierendonck, D. (2005).The construct validity of Ryff Scale of psychological well-being its extension with spiritual well-being. Personality and Individual Differences, 36: 629-643.

Dowsey, M., Castle, D., Knowles, S., Monshat, K., Salzberg, M., Nelson, E., Dunin, A., Dunin, J., Spelman, T., Choong, P.(2019). The effect of mindfulness training prior to total joint arthroplasty on post-operative pain and physical function: A randomised controlled trial. Complementary Therapies in Medicine, 46, 195-201.

Dworkin, R. H., Turk, D. C., Revicki, D. A., Harding, G., Coyne, K. S., Peirce-Sandner, S., ... & Melzack, R. (2009). Development and initial validation of an expanded and revised version of the Short-form McGill Pain Questionnaire (SF-MPQ-2). Pain, 144(1), 35-42.

Fantasia, H.C.(2014). Migraine Headache Prophylaxis in Adolescents. Nursing for Women's Health, 18(5): 420-424.

Gilron, I., Bailey, J. M., Tu, D., Holden, R. R., Weaver, D. F., & Houlden, R. L. (2005). Morphine, gabapentin, or their combination for neuropathic pain. New England Journal of Medicine, 352(13), 1324-1334.

Gumport, N.B., Dong, L., Lee,  J.Y., Harvey, A.G.(2018). Patient learning of treatment contents in cognitive therapy. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry; 58: 51-59.

Hess, D. (2018). Mindfulness-Based Interventions for Hematology and Oncology Patients with Pain. Hematology/Oncology Clinics of North America, 32(3), 493-504.

Holroyd, K.A., Cottrell, C.K., O’Donnell, F.J., et al. (2010). Effect of preventive (beta blocker) treatment, behavioural migraine management, or their combination on outcomes of optimised acute treatment in frequent migraine: randomised controlled trial. BMJ 341: c4871.

Hughes, R.E., Holland , L.R., Zanino, D., Link, E., Michael, M., Thompson, K.E. (2015). Prevalence and intensity of pain and other physical and psychological symptoms in adolescents and young adults diagnosed with cancer on referral to a palliative care service. Journal of adolescent and young adult oncology, 4(2), 70-75.

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144-156.

Kearson, A., Samawi, L., Burrowes, S., Keaser, M., Zhang, J., Campbell, C., Gould, N., White, L., Peterlin, B., Haythornthwaite, J., Seminowicz, D.(2019). The Effects of Mindfulness-Based Stress Reduction on Pain Catastrophizing in Episodic Migraine. The Journal of Pain, 20(4), 52-60.

 Kohut, SA., Stinson, J., Davies-Chalmers, C., Ruskin, D., Wyk, M.(2017). Mindfulness-Based Interventions in Clinical Samples of Adolescents with Chronic Illness: A Systematic Review. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 23(8): 124-129.

Lambert, G.A., Zagami, A.S.(2018). Does somatostatin have a role to play in migraine headache? Neuropeptides, 69: 1-8.

Majeed, M.H., Ali , A,A., Sudak, D.M. (2018). Mindfulness-based interventions for chronic pain: Evidence and applications. Asian Journal of Psychiatry, 32, 79-83.

Melzack, R. (1975). The McGill Pain Questionnaire: major properties and scoring methods.  Pain, 1(3), 277-299.

Mun, C.J., Okun, M.A., Karoly, P.(2014). Trait mindfulness and catastrophizing as mediators of the association between pain severity and pain-related impairment. Personality and Individual Differences, 66: 68-73.

Puolakanaho, A., Tolvanen, A., Kinnunen, S.M., Lappalainen, R.(2019). Burnout-related ill-being at work: Associations between mindfulness and acceptance skills, worksite factors, and experienced well-being in life. Journal of Contextual Behavioral Science, 10: 92-102.

Talarska, D., Zgorzalewicz-Stachowiak, M., Michalak, M., Czajkowska, A., Hudas, K. (2014). Functioning of women with migraine headaches. Scientific World J; 2014: 492350.

Tomé-Pires, C., Solé, E., Racine, M., Galán, S., Castarlenas, E., Jensen, M.P., Miró, J.(2016). The relative importance of anxiety and depression in pain impact in individuals with migraine headaches. Scandinavian Journal of Pain, 13, 109-113.

Wu, M.F., Yang, Y.W., Chen, Y.Y.(2017).The effect of anxiety and depression on the risk of irritable bowel syndrome in migraine patients. Journal of Clinical Neuroscience, 44: 342-345.

Yamashita, A., Yamasaki, M., Matsuyama, H., Amaya, F. (2017). Risk factors and prognosis of pain events during mechanical ventilation: a retrospective study. Journal of intensive care, 5(1), 17-21.

Zimmermann, F.F., Burrell, B., Jordan, J.(2018). The acceptability and potential benefits of mindfulness-based interventions in improving psychological well-being for adults with advanced cancer: A systematic review. Complementary Therapies in Clinical Practice, 30: 68-78.