تبیین تاب‌آوری شهرها در برابر بیماری‌های عفونی(‌کووید-19) (مطالعه موردی: شهر زنجان)

آمایش محیط

دوره 15، شماره 56، خرداد 1401، صفحه 127-152   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد تقی حیدری¹؛ محمد رسولی^{* 2}؛ شراره سعیدپور³

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

روند رو به رشد شهرنشینی در سال­های بعد از انقلاب صنعتی باعث کاهش ظرفیت­ شهرها در برآورده ساختن نیاز شهروندان و توانمندی­ آن­ها شد. در این راستا وقوع حوادثی غیرمنتظره چون شیوع کرونا لزوم سنجش انعطاف­پذیری شهرها را بیش‌ازپیش مطرح کرده است تا تناسبی بین ظرف و مظروف شهری برقرار گردد. اگرچه شیوع کرونا حادثه­ای غیرمنتظره است؛ ولی سال­های گذشته از طریق سارس به شهرها هشدار داده ‌شده بود تا جامعه بشری به‌طور عام و شهرها به‌طور اخص سیاست‌هایی را در برابر حوادثی چون بیماری­های عفونی با شیوع بالا اتخاذ کنند، اما تاکنون به مسائل بیماری­های عفونی در شهرها توجه نشده است، در نتیجه وقتی شهرها با چنین حوادثی روبرو می­شوند، سردرگمی و ناتوانی بیشتری به نمایش گذاشته می­شود. تحقیق حاضر با هدف تاب­آوری شهرها در برابر بیماری­های عفونی درصدد است، تمام آثاری را که بیماری­های عفونی می­تواند بر شهرها ایجاد کند، شناسایی و در نهایت بهترین راهکارهای مقابله را ارائه دهد. برای این منظور از روش اسنادی –میدانی برای جمع­آوری اطلاعات استفاده‌شده است و به‌منظور تحلیل و ارزیابی از تکنیک­های FEMA و FAAO و جهت نمایش گرافیکی ازGIS بهره برده شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که؛ تعطیلی حرفه­های کوچک، ناتوانی اقشار ضعیف در تأمین مایحتاج زندگی، رنگ باختن عدالت اجتماعی-فضایی در توزیع و بهره­مندی خدمات، اثرات روحی و روانی نامطلوب در شهروندان در معرض بیماری، اثر معکوس حمل‌ونقل عمومی در بیماری، کمیابی و احتکار مواد غذایی-درمانی، تعطیلی و تعلیق فعالیت­های آموزشی، ناهماهنگی نهادهای مدیریت شهری مقابله با کووید-19، اثر معکوس رشد تراکمی در برابر بیماری عفونی، مهم‌ترین اثرات بیماری عفونی بر شهرها بوده­اند، در این راستا عملکردهایی جهت کنترل و تاب­آوری شهر قبل و بعد از شکست ارائه‌ شده‌اند که نتایج حاصل از آن‌ها موفقیت‌آمیز بوده­اند.

کلیدواژه‌ها

بیماری‌های عفونی؛ COVID-19‎؛ تاب‌آوری؛ شهر زنجان

مراجع

 

1. احمدی، ق.، حسین پور حسن‌زاده، م.، سلیمان نژاد، ا. 1399. تحلیلی بر تاب‌آوری اجتماعات شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهرهای اردبیل، تبریز و ارومیه). فصلنامه آمایش محیط، 14(52): 170-147.
2. ایمانی جاجرمی، ح. 1399. پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران. مجله ارزیابی تأثیرات اجتماعی، 2: 102-87
3. بهرامی، س. 1396. ارزیابی و تحلیل تاب­آوری محلات شهری سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 250 صفحه.
4. رهنما، م.، بازرگان، م. 1399. تحلیل الگوهای مکانی-زمانی اپیدمی ویروس کووید -19 و مخاطرات آن در ایران. مدیریت مخاطرات محیطی،7(12): 127-113.
5. زواره، م.، صارمی، ح.، رفیعیان، م. 1398. سنجش آسیب­پذیری فضای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب‌آوری کالبدی(­مطالعه موردی: محله زرگنده تهران). مدیریت بحران، 18: 137-127.
6. زیاری، ک.، پوراحمد، ا.، فرهودی، ر.، معمارزاده، م. 1398. سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی مناطق شهری در برابر سوانح(­مطالعه موردی: جزیره کیش). پژوهش‌های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 8: 278-259.
7. شجاعی­مهر، پ.، مؤمنی، خ.، کرامی، ج. 1398. رابطه امنیت روانی، حمایت اجتماعی و تاب‌آوری با بروز اختلال تنیدگی پس از سانحه، مجله روانشناسی، 2: 199-184.
8. شهابی، ع.، رادفر، ر. 1399. طراحی مدل تاب‌آوری شبکه­های همکاری در شرایط شیوع کرونا( مورد­ مطالعه شبکه توسعه­اجتماعی رسالت). مدیریت کسب‌وکارهای­بین­المللی، 3(10):116-95.
9. شهیاد، ش.، محمدی، م. 1399. آثار روان‌شناختی گسترش بیماری کووید -19 بر وضعیت سلامت روان افراد جامعه. مجله طب نظامی، 22(2): 192-184.
10. طوسی، ع.، گلشنی، ص. 1393. تأثیر تاب‌آوری در بیماری قلبی-عروقی بستری‌شده در بیمارستان. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 24(116): 109-102.
11. عبداللهی، ع.، شرفی، ح.، صباحی، ی. 1397. تاب‌آوری نهادی ‌و کالبدی-محیطی اجتماعات شهری ‌در جهت کاهش بحران‌های طبیعی، زلزله(مطالعه موردی: شهر کرمان). فصلنامه آمایش محیط، 11(42): 187-165.
12. قاسمی، ا. 1399. پیامد­های کرونا بر شهر و شهرسازی آینده. فصلنامه ارزیابی تأثیرات اجتماعی، 2: 253-227.
13. کمانداری، م.، اجزاء شکوهی، م.، رهنما، م. 1397. تحلیل فضایی شاخص­های اجتماعی تاب­آوری شهری در مناطق چهارگانه شهر کرمان. دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 2(13): 85-70.
14. مرکز آمار ایران. ­1395. سرشماری نفوس و مسکن ایران. 46 صفحه.
15. ملکی، س.، آروین، م.، بذرافکن، ش. 1397. بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تاب آور(­مطالعه موردی: شهر اهواز). دانش شهرسازی، 2(4): 18-1.
16. هندی، ه.، اقبالی، ن.، سرور، ر.، پیشگاهی فرد، ز. 1399. سنجش تاب‌آوری زیست‌محیطی در سطح محلات منطقه چهارده شهر تهران. فصلنامه آمایش محیط، 13(48): 20-1.
17. Amin, A., Thrift, N. 2002. Cities: Reimagining The Urban; Cambridge: Polity. Biswas, Econ. Polit. Wkly. 55 (16): 13–15.
18. 2020. Global COVID-19 Case Fatality Rates, Centre for Evidence-Based Medicine (www.cebm.net); at www.cebm.net/COVID-19/global-COVID-19-case-fatality-rates.
19. Davidson, H., Kuo, L., McCurry, J. 2020. The longest holiday: parents coping with coronavirus school closures in east Asia. Guardian [Internet] 2020; Mar 3. Available from:
20. https://www.theguardian.com/world/2020/mar/03/the-longest-holidayparents-­coping-with-coronavirus-school-closures-in-east-asia.
21. Davis, I., Izadkhah, Y. 2006. Building Resilient Urban Communities, Article from OHI, 31(1): 11-21
22. Dhar, T. K. Khirfan, L. 2017. A multi-scale and multi-dimensional framework for enhancing the resilience of urban form to climate change. Urban Climate, 19: 72-91
23. Dong, Y., Mo, X., Hu, Y., Qi, X., Jiang, F., Jiang, Z. 2020. Epidemiological characteristics of 2143 pediatric patients with 2019 coronavirus disease in China. Pediatrics, 1-30.
24. Florida, R. Glaeser, E. Sharif, M. Bedi, K. Campanella, Th. Chee, ch. Doctoroff, D. Katz, B., Kotkin, R., Muggah, R., SADIK-KHAN, J. 2020. How Life in Our Cities Will Look After the Coronavirus Pandemic
25. Garschagen, M. 2013. Resilience and organizational institutionalism from a cross-cultural perspective: an exploration based on urban climate change adaptation in Vietnam, Nat. Hazards, 67: 25-46.
26. Giannoccaro, I., Iftikhar, A. 2019. Is Network Trust Beneficial For Supply Network Resilience? A Simulation Analysis. IFAC-PapersOnLine, 52(13): 2437-2442.
27. Hardoy, J., Ruete, R. 2013. Incorporating climate change adaptation into planning for a liveable city in Rosario, Argentina.” Environment and Urbanization, 2(25)
28. Hiscott, j., Alexandridi, m., Muscolini,M., Tassone,E., Palermo,E., Soultsioti,M., Zevini, A.(2020). Cytokine and Growth Factor Reviews. https://doi.org/10.1016/j. cytogfr.2020.05.010.
29. Hosseini, S., Ivanov, D. (2019). A new resilience measure for supply networks with the ripple effect considerations: a Bayesian network approach. Annals of Operations Research, 1-27.
30. Jüttner, U., Maklan, S. 2011. Supply Chain Resilience in the Global Financial Crisis: An Empirical Study. Supply Chain Management, 16(4): 246–59
31. Krishna, R., Kummitha, R. 2020. Smart technologies for fighting pandemics: The techno- and human- driven approaches in controlling the virus transmission, Government Information Quarterly, 37­: 101481
32. Lee, V. J., Ho, M., Kai, C. W., Aguilera, X., Heymann, D., Wilder-Smith, A. 2020. Epidemic preparedness in urban settings: new challenges and opportunities. The Lancet Infectious Diseases, 20(5): 527-529.
33. Li, J., Hai Nguyen, T.H., Andres Coca-Stefaniak, J. 2020. Coronavirus impacts on post-pandemic planned travel behaviours. Annals of Tourism Research. https://doi.org/10.1016/j.annals.2020.102964
34. Li, Y., .Zobel, C. 2020. Exploring supply chain network resilience in the presence of the ripple effect, Journal of Production Economics, 228(1)
35. Liu ,L. 2020. Emerging study on the transmission of the Novel Coronavirus (COVID-19) from urban perspective: Evidence from China. Cities . https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102759Nicole Allen, M.D., Peter, A., Shapiro, M.D. 2020. Depression, Anxiety, and Acute Stress Disorder Among Patients Hospitalized With Coronavirus Disease 2019: A Prospective Cohort Study. Original Research Article.
36. Liu, Y. CH., Kuo, R.L., Shih, SH.R. 2020. COVID-19: The first documented coronavirus pandemic in history. Biomedical Journal.
37. Norris, F.H., Stevens, S.P. Pfefferbaum, B., Wyche K.F., Pfefferbaum, R. L. 2008. Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness, American Journal of Community Psychology, 41: 127-150
38. Onnolly, C., Ali, S.H., Keil, R. 2020. On the relationships between COVID-19 and extended urbanization. Dial. Hum. Geogr. 10 (2): 213–216
39. Othman Aljahdali, M., Bala Alhassan, A., Albeladi, M.N. 2020. Impact of Novel coronavirus disease (COVID-19) lockdown on ambient air quality of Saudi Arabia: A case study of nine cities. Journal Pre-proofs.
40. Palermo, A. 2020. Beaumont P. Italy orders closure of all schools and universities due to coronavirus. Available from: https://www. theguardian.com /world/2020/mar/04/italy-orders-closure-of-schools
41. Ratho, A., Lourdes John ,P. 2020. Rethinking Cities in a Post-COVID-19 World .durham university.
42. Sharifi, A. 2020. Urban resilience assessment: mapping knowledge structure and trends. Sustainability, 12 (15): 5918
43. Sharifi,A., Khavarian-Garmsir, A.R. 2020. The COVID-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design, and management. Science of the Total Environment
44. Shorfuzzaman, M., Hossain, M., Alhamid, M. 2020. Towards the sustainable development of smart cities through mass video surveillance: A response to the COVID-19 pandemic. Sustainable Cities and Society.
45. Singh, 2020. How Smart Cities are Fighting the COVID-19 Pandemic, Virtual Geospatial World Awards 2020,
46. https://www.geospatialworld.net/
47. Sui, Y., Sui­, H., Sui­, W., Sui , R., Wang ,CH., Ji , J., Song , X., Shao , F. 2020. Mining urban sustainable performance: Spatio-temporal emission potential changes of urban transit buses in post-COVID-19 future. Applied Energy.
48. Viner, RM., Russell, SJ., Croker, H., Packer, J., Ward, J. 2020. School closure and management practices during coronavirus outbreaks including COVID-19: a rapid systematic review. Lancet Child Adolesc Health, 4:397–404
49. World Health Organization.2020. WHO Announces COVID-19 Outbreak a Pandemic, Available at: http://www.euro.who.int/en/heps//­:­ coronavirus.­jhu.edu/­map.alth-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/news/news/ 2020 /3/ World Health Organization.
50. Yang, , Zhang , H., Chen , X. 2020. Coronavirus pandemic and tourism: Dynamic stochastic general equilibrium modeling of infectious disease outbreak. Annals of Tourism Research.https://doi.org/10.1016/j.annals.2020. 102913