بررسی ایرادات قاعده تعدد مجازات در خصوص معاون و مباشر جرم در جرایم تعزیری درجه پنج و شش از منظر سیاست قانونگذاری و قواعد حقوق کیفری

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 67، خرداد 1401، صفحه 32-47   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.691890

نویسندگان

سید محمد صادق حسینی^{* 1}؛ جلال الدین قیاسی²

¹دکتری تخصصی حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

²دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

تعدد جرم ازجمله عوامل مشدده مجازات است. قانون مجازات اســلامى مصوب 1392 مجازات شخصی که مرتکب چند جرم تعزیری درجه یک تا شش شود را تشدید کرده است که نتیجه آن اجرای مجازات اشد از بین محکومیت‌های متعدد است؛ از سویی دیگر قانون‌گذار تشدید مجازات و اجرای مجازات اشد را در مورد جرائم تعزیری هفت و هشت جاری نکرده است و از قاعده جمع مجازات‌ها در این دو درجه از جرایم پیروی کرده است. علاوه بر این مجازات معاون یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات جرم ارتکابی است؛ حال اگر فردی در دو یا چند جرم تعزیری درجه پنج یا شش معاونت کند، بعضاً مجازات وی از مجازات مرتکب اصلی فراتر می‌رود. هدف این تحقیق بررسی مواردی است که در آن مجازات معاون به نسبت مباشر شدیدتر و سنگین‌تر است. در این مقاله ابتدا مواد قانون مجازات اسلامی در خصوص معاونت در جرم و تعدد در جرم مورد بررسی قرار گرفته فروض مختلف معاونت در جرایم تعزیری در درجات مختلف ذکر گردیده است. همچنین نظریات مشورتی که در قانون مجازات اسلامی در است زمینه وجود دارد، مورد تحقیق قرار گرفته است. در پایان نتیجه‌ای که به آن دست می‌یابیم این است که می‌توان با الهام گرفتن از آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی که ملاک مشترکی با این بحث دارد و همچنین تمسک به اولویت چنین در نظر گرفت که مجازات معاون نیز نباید شدیدتر از مجازات مباشر باشد. ضمنا عدالت و انصاف و قاعده تناسب جرم و مجازات نیز مؤید چنین نظری می‌باشد. با این حال هنوز در این زمینه ایراد قانونی وجود دارد و راهکار آن چیزی جز اصلاح مواد مرتبط در قانون مجازات اسلامی نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

تعدد جرم؛ تعدد مجازات؛ مباشر جرم؛ معاون جرم؛ جرم تعزیری درجه پنج و شش

مراجع

1. اصغری، عبدالرضا؛ رمضانی، قدرت الله (1396). معاونت در جرم از منظر فقه و حقوق جزای ایران و افغانستان و مصر. فصل‌نامه قضاوت، شماره 90، ص 51-72.
2. الافریقی المصری (ابن منظور)، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
3. اعظمی، علی اصغر؛ حیدری، مسعود؛ جعفری، محمد جواد (1397). بررسی تعدد نتیجه و مقایسه آن با تعدد جرم. فصل‌نامه پژوهش‌های حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 25، ص 159-189.
4. انصاری، مرتضی بن محمد امین (شیخ انصاری) (1390). مکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
5. بهره‌مند، حمید (1396). چالش‌های مقررات تعدد جرم در جرایم سایبری. فصل‌نامه علمی مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و یکم، شماره 100، ص 53-66.
6. پوربافرانی، حسن (1384). تعدد و تکرار جرم در حقوق کیفری ایران. فصل‌نامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه حقوق، ص 25-46.
7. پیمانی، ضیاءالدین (1374). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. تهران: نشر میزان.
8. جلائیان صالح، یاور؛ مؤمنی، مهدی؛ صابریان، علیرضا؛ روحانی مقدم، محمد (1400). تحلیل حقوقی نقش زمان در تحقق جرم، تعیین کیفر و اعمال آن. فصل‌نامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره شصت و سه، ص37-62.
9. جوانمرد، بهروز؛ نوروزی، نادر (1388). بررسی جرائم خرد در حقوق کیفری ایران. فصل‌نامه علمی مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و سوم، شماره 67، ص 127-144.
10. خمینی، سید روح‌الله (1415). المکاسب المحرمه. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
11. خواجه نوری، عبدالله (1346). تعدد جرم. مهنامه قضایی، شماره 17، ص 33-42.
12. ذاکرحسین، محمد هادی (1388). چشم انداز تعدد جرم از افق مبانی فقهی. نشریه دادرسی، سال سیزدهم، شماره 73، ص 25-31.
13. شامبیاتی، هوشنگ (1384). حقوق جزای عمومی. تهران: نشر ژوبین.
14. شهری، غلامرضا؛ تحصیلدوست، فریدون، صمدی اهری، محمدهاشم، کاکای افشار، حسین و رحیمی اصفهانی، عباسعلی (1386). مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات کیفری. تهران: روزنامه رسمی کشور.
15. طوسی، محمد بن حسن (1378). المبسوط: فی فقه الامامیه. تهران: المکتب المرتضویه.
16. عبدالمنعم، محمود بن عبدالرحمان (1419). معجم المصطلاحات و الالفاظ الفقهیه. قاهره: دارالفضیله.
17. فخر، حسین؛ دولتی کلان، الهام (1395). بررسی ملاک‌های تشخیص تعدد جرم از جرم واحد. کانون وکلای دادگستری، سال دوازدهم، (دوره جدید)، شماره 43 و 44، ص 51-70.
18. قیاسی، جلال الدین (1390). معاونت در جرم از دیدگاه فقه اسلام. مجله پژوهش حقوقی دانشگاه قم، سال سوم، شماره 3، ص 139-166.
19. گلدوزیان، ایرج (1383). محشای قانون مجازات اسلامی. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
20. مقدم، دبیر (1351). تعدد جرم و ماده 2: ملحقه به آئین دادرسی کیفری. مهنامه قضایی، شماره 83، ص 1-6.
21. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از محققان (1376). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیه.
22. میرمحمدصادقی، حسین (1390). جرائم علیه اشخاص. تهران: نشر میزان.