ساختار و شگردهای روایی رمان «پاییز فصل آخر سال است»

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 52، تیر 1401، صفحه 142-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.692017

نویسندگان

تیمور مالمیر^{* 1}؛ زینت ناطق‌پور²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.

²دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

رمان «پاییز فصل آخر سال است» نوشتۀ نسیم مرعشی، روایت‌هایی است از زندگی سه دختر. ساختار روایت رمان را تحلیل کرده‌ایم. رمان شامل دو بخش با عنوان‌های «تابستان» و «پاییز» است که هر کدام از این دو بخش نیز دارای سه فصل است که هر فصل از نگاه یکی از سه شخصیت اصلی روایت می‌شود. طرح اصلی رمان، مبتنی بر روایت تناوبی هر یک از این سه شخصیت‌ است که با دیگری نیز پیوند دارد. روایت غالب هر کدام اما مبتنی بر وضعیت خاص خود آنان است. هر سه زن دو گونه روایت دارند. نحوۀ روایت آنان نیز یکسان است؛ از شیوۀ تناوبی استفاده می‌کنند. درونمایه و اندیشۀ اصلی رمان، بیان «نسبیّت» است. شیوۀ روایت، دوگانگی و تضادهای رمان، نام‌گذاری کتاب و شخصیت‌ها و شیوۀ بخش‌بندی رمان را براساس نسبیت تحلیل کرده‌ایم. براساس دانش ساختاری به تناسب شیوه و شگردهای مختلف نویسنده متناسب با اندیشه و درون مایۀ رمان پرداخته‌ایم. وجود و حضور مرد برای هر سه زن اهمیت دارد اما نوع و میزان این اهمیت در هر مورد متفاوت است. روایت چندمحور رمان می‌خواهد درد مشترک نسل جوان بخصوص جوانان دهۀ شصت را در مناطق و موقعیت‌های مختلف بازنمایی کند. داده‌های پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای گرد آمده و با روش توصیفی- تحلیلی پردازش شده است.

کلیدواژه‌ها

«پاییز فصل آخر سال است»؛ ساختار روایت؛ نسبیّت؛ درونمایه؛ داستان زنان؛ پیرنگ

مراجع

کتاب‌ها

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: فردا.

استاترن، پل (1389) اینشتین و نسبیّت، ترجمۀ ابوالفضل حقیری قزوینی، چاپ دوم، تهران: بصیرت.

اسکولز، رابرت (1379) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: آگاه.

اسکولز، رابرت (1377) عناصر داستان، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران: مرکز.

بی‌نیاز، فتح‌الله (1388) درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، چاپ اول، تهران: افراز.

پرینس، جرالد (1391) روایت‌شناسی (شکل و کارکرد روایت)، ترجمۀ محمد شهبا، چاپ اول، تهران: مینوی‌خرد.

تودوروف، تزوتان (1382) بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.

تولان، مایکل جی (1383) درآمدی نقادانه- زبان‌شناختی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، چاپ اول، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

دهخدا، علی اکبر (1379) امثال و حکم، جلد2، چاپ یازدهم، تهران: امیرکبیر.

فورستر، ادوراد مورگان (1391) جنبه‌ها‌ی رمان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، چاپ ششم، تهران: نگاه.

کالر، جاناتان (1388) بوطیقای ساختگرا، ترجمۀ کوروش صفوی، چاپ اول، تهران: مینوی‌خرد.

گت، و. س (1361) این جهان سرشار از شگفتی‌هاست (برخی از جنبه‌های فلسفی فیزیک نوین)، ترجمۀ محمد باقری، چاپ دوم، تهران: هدهد.

مرعشی، نسیم (1397) پاییز فصل آخر سال است، چاپ سی‌وهشتم، تهران: چشمه.

مستور، مصطفی (1384) مبانی داستان کوتاه، چاپ دوم، تهران: مرکز.

نظامی گنجه‌ای، الیاس بن یوسف (1363) سبعه حکیم نظامی‌گنجه‌ای، لیلی و مجنون، تصحیح وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: علمی.

یونسی، ابراهیم (1379) هنر داستان‌نویسی، چاپ ششم، تهران: نگاه.

منابع لاتین

Chatman, Seymour (1978) Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film, United State of America :Cornell university Press.