«براعت استهلال» یا «خوش‌آغازی»، در رمان‌های «ارمیا»، «بی‌وتن»، «ره‌‌ش»، «قیدار» و «من او» رضا امیرخانی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 52، تیر 1401، صفحه 356-383   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1930216.2263

نویسندگان

سعید فرمانی¹؛ حسین آذرپیوند^{* 2}؛ سعید خیرخواه³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

چکیده

یکی از اصول مهم و سرنوشت‌ساز در داستان‌نویسی؛ نحوۀ ورود نویسنده به داستان است. جایی که اولین برخورد منطقی با اثر شروع می‌شود و منحنی‌های ادراکی و احساسی مخاطب در کوتاه‌ترین زمان برهم منطبق می‌گردند. انتخاب نقطۀ آغاز مناسب یا خوش‌آغازی داستان سابقه‌ای طولانی در ادبیات داستانی دارد لیکن با وجود تأثیر شگرف آن بر داستان، عناصر سازندۀ آن و نگاه و توجه خواننده؛ چندان مورد اقبال نبوده و در اکثر موارد حتی جزو عناصر اصلی و مهم داستان محاسبه نمی‌شود. حساسیت موضوع آنجاست که خواننده، باید در جملات ابتدایی تحت تأثیر داستان و فضای کلی آن قرار بگیرد، با داستان ارتباط برقرار کند و هیجانی در وجود خویش احساس نماید وگرنه ادامۀ مطلب را نخواهد خواند. «امیرخانی» یکی از نویسندگان موفق سال‌های اخیر است که با استفاده از شگردهای خاص و شیوه‌های نو؛ توجه مخاطبان بی‌شماری را به خود جلب کرده است. پژوهش حاضر؛ «آغاز» داستان، جملات آغازین آن و ساختار کلی «آغاز» در پنج اثر رضا امیرخانی را با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار خواهد داد. نتیجۀ این پژوهش نشان می­ دهد که شروع داستان در رمان‌های امیرخانی، به عنوان ضرورتی قطعی، توانسته است با القای باورپذیری منطقی، مانند یک قلاب عمل کرده و خواننده را تا پایان داستان بـه دام بیندازد. ضمن اینکه ارتباط منظم و منطقی شروع داستان با سایر عناصر و روند کلی روایت، کششی زیبا برای خواندن ایجاد کرده، از شکست داستان جلوگیری نموده است.

کلیدواژه‌ها

امیرخانی؛ خوش‌آغازی؛ ارمیا؛ بی‌وتن؛ ره‌‌ش؛ قیدار؛ من او

مراجع

کتاب‌ها

ابراهیمی، نادر (1396) براعت استهلال یا خوش آغازی در ادبیات داستانی، چاپ اول، تهـران: نشر روزبهان.

احمدی، نصراله (1379) ساختار داستان کوتاه، چاپ اول، شیراز: موسسۀ فرهنگی، هنری و انتشاراتی میرزای شیرازی.

امیرخانی، رضا (1391) ارمیا، چاپ سوم، تهران: انتشارات افق.

امیرخانی، رضا (1387) بی‌وتن، چاپ پنجم، تهران: نشر علمی.

امیرخانی، رضا (1398) ره‌ش، چاپ پنجم، تهران: انتشارات افق.

امیرخانی، رضا (1398) قیدار، چاپ پنجم، تهران: انتشارات افق.

امیرخانی، رضا (1385) من او، چاپ دوازدهم، تهران: سورۀ مهر.

بیشاب، لئونارد (1391) درس‌هایی دربارۀ داستان‌نویسی، ترجمۀ محسن سلیمانی، چاپ پنجم، تهران: نشر سورۀ مهر.

بی‌نیاز، فتح‌اله (1394) درآمدی بر داستا‌‌‌‎‎‎‌‎‎‎ن‌نویسی و روایت‌شناسی، چاپ ششم، تهران: نشر افراز.

پاینده، حسین (1394) گشودن رمان، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید.

پلیگمن، بنتز (1390) چگونه داستان بنویسیم؟، ترجمۀ بهرنگ اسماعیلیون، چاپ دوم، تهران: انتشارات روزبهان.

سعدی، مصلح‌الدین (1392) کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ اولف تهران: انتشارات سمیر.

سناپور، حسین (1393) یک شیوه برای رمان‌نویسی، چاپ دوم، تهران: نشر چشمه.

کرس، نانسی (1391) شروع، میانه، پایان، ترجمۀ نیلوفر اربابی، چاپ دوم، شیراز: نشر رَسش.

مقالات

نوروزیان، مسعود، شکروی، شادمان، صحتی، افسانه. (1386). هنر شروع داستان در حکایات سعدی و داستان‌های کوتاه غرب. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 7(4)، 1-10.

پایان‌نامه

نوربخش، فریده‌السادات. (1395). بررسی و تحلیل سازوکارهای شروع در داستان کوتاه فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. گیلان. دانشگاه گیلان.