عدالت معاوضی در عقود معاوضی در حقوق ایران ومصر

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 21، دوره 15، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 427-449   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1945211.2214

نویسندگان

سیده مریم موسوی¹؛ سعید شریعتی^{* 2}؛ سید مهدی جلالی³

¹دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: در معاملات ارادی مانند بیع و اجاره رعایت موازنه در حقوق قراردادی طرفین عقد معاوضی یا هر عقد دیگری که موازنه حقوق از انگیزه‌های طرفین عقد است؛ خواه عقد معاوضی باشد یا نباشد، اقتضای این دارد که حقوق طرفین قراردادها مانند دو کفه ترازو باهم برابری نمایند. قاعده موازنه یا عدالت معاوضی مربوط به حوزه حقوق خصوصی و نازل به روابط بین مردم بوده و شامل لزوم برقراری موازنه و تعادل در ضمانات قهری (الزامات خارج از قرارداد) و موازنه در عقود معاوضی می‌باشد. بر این اساس در این مقاله به این امر می‌پردازیم که عدالت معاوضی در عقود معاوضی در حقوق ایران و مصر از چه جایگاهی برخوردار است؟
روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است.
یافته‌ها و نتایج: نتایج تحقیق نشان داد که، در سیستم حقوق دو کشور ایران و مصر، عدالت معاوضه‌ای در مصادیقی چون؛ حق حبس، قاعده تلف مبیع قبل از قبض و خیارات قانونی، بروز میابد و به‌عنوان توجیه‌کننده و دلایل این نظریه در نظر گرفته شدند. قانون مدنی ایران این قانون را به‌صورت ضمنی مورد پوشش قرار داده است و در حقوق مصر، عدالت معاوضه‌ای در عقود معاوضه‌ای به‌صورت واضح و آشکار بیان‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عدالت معاوضی؛ عقود معاوضی؛ حق حبس؛ قاعده تلف مبیع قبل قبض؛ خیارات قانونی

مراجع

- ارسطو. (1362). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی‌تبریزی. مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.

- انورسلطان. (1983). العقود المسماه شرح عقدی البیع والمقایضه. دارالنهضه العربی.

- بهرامی احمدی، حمید. (1390). حقوق تعهدات و قراردادها. دانشگاه امام صادق.

- بیگدلی، سعید. (1392). تعدیل قرارداد. نشر میزان.

- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1369). حقوق تعهدات. جلد اول. انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

- حاجی حیدر، حمید. (1388).بررسی جامع مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام. معرفت سیاسی، (2)، 36 – 7.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/745838/

- حاتمی، علی اصغر؛ صادقی، عبدالرضا. (1391). شرط وجه التزام غیرعادلانه. فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، 1(2)، 104 – 59.

https://journals.scu.ac.ir/article_11605.html

- خاکباز، محمد. (1393). عدالت معاوضی در حقوق موضوعه ورویه قضایی. چاپ5 .  حقوق امروز.

- زرقا، محمد انس. (1388). عدالت توزیعی در اسلام. ترجمه سیَد اسحاق علوی. م‍رک‍ز اطلاع‍ات‌ و م‍دارک‌ اس‍لام‍ی.

- سعد، نبیل ابراهیم. (1998). النظریه العامه للالتزام. جلد اول. بیروت - لبنان دار النهضۀ العربیۀ.

- شهیدی، مهدی. (1390). تشکیل قراردادها وتعهدات. انتشارات مجد.

- صفایی، سید حسین؛ امامی، حسن. (1394). حقوق خانواده. چاپ دوازدهم. نشر میزان.

- کاتوزیان، ناصر. (1380). حقوق مدنی معاملات معوض وعقود تملیکی. نشر سمت.

- کاتوزیان، ناصر. (1381). قواعد عمومی قرارداد‌ها.  انتشارات گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1388). مقدمه علم حقوق. انتشارات شرکت سهامی انتشار.

- لطفی، اسداله. (1387). سلسله مباحث فقهی وحقوقی. نشر میزان.

- مطهری، مرتضی. (1373). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. چاپ اول. صدرا.

- محمدحسینی طرقی، مرتضی. (1387). ضمان معاوضی. ماهنامه کانون، (18)، 29 – 12.

https://elmnet.ir/article/2112939-75541/

- موسوی بجنوردی، سید محمد. (1375). القواعد الفقهیه. مؤسسه چاپ و نشر عروج.

- منصوری، سعید. (1391). تحلیل مبانی خیار غبن. پژوهشنامه حقوق خصوصی،1(1)، 72 – 59.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=218643

- نائینی، محمدحسین، خوانساری‌نجفی، موسی. (1358). منیه الطالب. دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

- ندری، کامران؛ قلیچ، وهاب. (1388). جستاری پیرامون معیارها و چارچوب نظام توزیع درآمد در اقتصاد اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 2(3)، 182 – 155.

http://ensani.ir/fa/article/310368/

- نصیری، مرتضی؛ تفرشی، محمدعیسی؛ رستمی چلکاسری، عباداله. (1384). مطالعه تطبیقی حق تعلیق وحق حبس در حقوق داخلی و قرارداد نمونه فیدیک. مدرس علوم انسانی، 9(41)، 174 – 137.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=53155

- واعظی، احمد. (1388). نقد و بررسی نظریه های عدالت. چاپ 5. موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی.