واکاوی مؤلفه‌های کلیدی درتوسعه شهری باتأکید بررویکردجامعه هوشمند (مطالعه موردی: شهر بجنورد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 16، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 64، آذر 1402، صفحه 225-238   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عقیل عباسی¹؛ مهدی وطن پرست^{* 2}؛ عزت الله مافی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: سکونتگاه‌های شهری به واسطۀ گسترش کالبدی وافزایش جمعیّت، با مسائل پیچیده‌ای مواجه هستند. در واقع با گسترش شهرها و زیادشدن مشکلات زندگی شهری، انتظارات مردم از مسئولین برای ایجادامکانات رفاهی بیشتر شده و به همین دلیل ساخت شهرهوشمند ضروری است.
 هدف: هدف اصلی ازانجام این پژوهش، شناسایی مؤلفه­ های کلیدی در توسعه شهر بجنورد با رویکرد شهر هوشمند است.
روش شناسی: روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از ابزارپرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان شهر بجنورد هستند.در این پژوهش، 7 شاخص اصلی و 74 زیرشاخص در رابطه با جامعه هوشمند، مورد مطالعه قرار ­گرفته است. برای تحلیل اطلاعات ازآزمون t و تحلیل عاملی- تأییدی استفاده گردیده است.
قلمروجغرافیایی پژوهش:  بجنورد یکی از مهمترین شهرهای استان خراسان شمالی و نیز مرکز استان، همچون بسیاری از شهرهای ایران، با استانداردها و شاخص‌های جامعۀ هوشمند اختلاف زیادی دارد.
یافته ­ها: برونداد آزمون t نشان داد که از مجموع 74 شاخص مورد مطالعه، 62 درصد در سطح پایین­تر از حد نرمال و متوسط قرار دارند. 10 درصد از  شاخص­های جامعه هوشمند از دیدگاه شهروندان در سطح متوسط و 28 درصدنیز در سطح بالاتر از حد نرمال و متوسط هستند. براساس تحلیل عاملی-تأییدی، 28 زیرشاخص تأثیرگذار و کلیدی در توسعۀ هوشمند شهر بجنورد، شناسایی شد.
نتایج: بررسی مقایسه‌ای واریانس تبیینی توسط عوامل هفت گانه دراین پژوهش نشان می‌دهدکه عوامل مشارکت در زندگی عمومی، تکثّر اجتماعی و قومی وخلاقیّت، به ترتیب دارای بیشترین واریانس،در تبیین ِعواملِ توسعۀ شهرِ هوشمند بجنورد هستند.

کلیدواژه‌ها

واکاوی؛ مؤلفه کلیدی؛ جامعه هوشمند؛ بجنورد

مراجع

احمدی، سیروس: حیدری، آرمان و زارعی، محبوبه. (1395). تحلیل جامعه شناختی رابطه اعتماد اجتماعی و تحقق شهروند الکترونیک در شهر یاسوج. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، 6(20) 68-49.

بابانسب، رسول و ضرابی، اصغر. (1393). تحلیلی بر شاخص­های شهروند الکترونیکی از نظر شهروندان در شهر تبریز. فصلنامه مطالعات شهری، 4(13)70-57.

بهزادفر، مصطفی. (1382). ضرورت­ها و موانع ایجاد شهر هوشمند در ایران. هنرهای زیبا، 15، 27-14.

پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی­نژاد، حسین و پارساپشاه آبادی شهرام. (1396). مفهوم و ویژگی­های شهر هوشمند،مجله علمی پژوهشی دانشکده هنر. معماری و شهرسازی نظر، 15(58)، 26-5.

حسین­زاده دلیر، کریم و صفری، فاطمه. (1391). تأثیر برنامه­ ریزی هوشمند بر انتظام فضایی شهر، جغرافیا و توسعه شهری، 1. 133-99.

روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه. (1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مؤلفه­ های زیرساختی آن در مدیریت شهری مورد شناسی: شهرداری تبریز. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه ­ای، 8(26) 216-197.

سجادی، ژیلا و آقایی، پرویز. (1395). ارزیابی مؤلفه های شهروند هوشمند در فضاهای شهری با رویکرد انتقادی بر نظریه رشد هوشمند شهری (مورد: محله ولنجک، منطقه 1 شهر تهران). فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8(25)، 49-40.  

سیف الدینی، فرانک؛ پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله و نادردهقانی الوار، سیدعلی . (1392). بررسی بسترها و موانع رشد شهر هوشمند در شهرهای میانی. آمایش سرزمین، 5(2)، 260-241.

قربانی، رسول و نوشاد، سمیه. (1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 6(12)، 180-163.

Anastasia, S. (2012). The concept of smart cities; Towards community development? Networks and communication  studies, 26(3-4), 375-388.

Alvarez, F., et al. (2009). The Future Internet. Springer Heidelberg Dordrecht London New York.

Alawadhi, A., & Aldama-Nalda, H. Chourabi, J.R. Gil-Garcia, S. Leung, S. Mellouli, T. Nam, T.A. Pardo, H.J. Scholl, S. (2012). Building Understanding of Smart City Initiatives. Lecture Notes in Computer Science, (7443), 40–53.

Albino, V., Berardi, U., & Maria Dangelico, R. (2015). Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives. Journal of Urban Technology (The Society of Urban Technology),  22(1), 3-21.

Caragliu, A. (2009). Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science – CERS. A13, L90, O18, R12.

Chourabi, H., Nam, T., Walker, S., Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K., ... & Scholl, H. J. (2012). January). Understanding smart cities: An integrative framework. In System Science (HICSS), 2012 45th Hawaii International Conference on (pp. 2289-2297). IEEE.

Chen, M., Liu, W., & Tao, X. (2013). Evolution and assessment on China's urbanization 1960–2010: under-urbanization or over-urbanization? Habitat International, 38, 25-33.

Gargiulo, C., Pinto, V., & Zucaro, F. (2013). EU smart city governance. TeMA-Journal of Land Use, Mobility and Environment, 6(3), 356-370.

Harrison, C., & Donnelly, I. A. (2011). A Theory of Smart Cities. 2–7. New York: W. W. Norton & Company.

ITU-T Technology Watch Report. (2013). Smart Cities. Available from: www. Smart City.com.

Karadag, T. (2013). An Evaluation of the Smart City Approach. (Master thesis). Middle East Technical University.

Knaap, G. J., & Hopkins, L. D. (2001). The inventory approach to urban growth boundaries. Journal of the American Planning Association, 67(3), 314-326.

Nam, T., & Pardo, T. A. (2011). Smart City as Urban Innovation: Focusing on Management, Policy, and Context. ICEGOV Tallin, Estonia.

Sha, M., & Tian, G. (2010). An analysis of spatiotemporal changes of urban landscape pattern in Phoenix metropolitan region. Procedia Environmental Sciences, 2, 600-604.

UN, United Nations. (2008). World Urbanization Prospects: The 2007 Revision Population Database. Available from: http://esa.un.org/unup.

UN, United Nations. (2008). World Urbanization Prospects: The 2007 Revision Population Database. Available from: http://esa.un.org/unup.