تحلیل فضایی اثرگذاری شاخص‌های گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: منطقه تجاری دهشیخ- سیگار شهرستان لامرد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 64، آذر 1402، صفحه 1-19   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اکبر عنابستانی^{* 1}؛ مهدی معصومی²؛ غریب فاضل نیا³؛ امیدعلی خوارزمی⁴

¹استاد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

⁴استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: گردشگری تجاری و تاثیر آن بر شهرها و روستاها به اشکال مختلف بروز می­یابد و باعث تغییرات اقتصادی مختلف در نواحی گردشگرپذیر می­ شود.
هدف: هدف از این پژوهش ارزیابی اثرگذاری شاخص‌های گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاه‌های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار، شهرستان لامرد می­ باشد.
روش‌شناسی تحقیق: این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل تمامی روستاییان ساکن در 13 روستای منطقه تجاری دهشیخ- سیگار در استان فارس می­ باشد که با استفاده از فرمول کوکران با سطح خطای 06/0، تعداد 235 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه تعیین گردید. برای تجزیه­ وتحلیل داده­ ها، از نرم ­افزارهای، معادلات ساختاری SMART PLS، آزمون­ T تک نمونه­ ای و رگرسیون خطی در نرم ­افزار SPSS استفاده گردیده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، منطقه تجاری دهشیخ سیگار در شهرستان لامرد می ­باشد.
یافته ­ها: یافته­ ها مؤید آن است که، شاخص گردشگری تجاری با مقدار R(959/0) دارای بیشترین میزان تاثیر بر توسعه پایدار سکونتگاه­های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار می­ باشد. در نهایت با استفاده از ضریب R²، مشخص گردید که سطح توسعه­ یافتگی روستاهای مورد مطالعه با تاکید بر گردشگری تجاری در روستاهای دولت‌آباد، حسن‌کمالی، فیروزآباد، کاکلی با مقدار R²(992/0، 988/0، 986/0 و 983/0) دارای بیشترین تاثیر و در روستاهای دهشیخ و سیگار با ضریب R²(865/0 و 925/0) از عملکرد ضعیفی برخوردار می ­باشد.
 نتایج: گردشگری تجاری بر توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی تأثیر مثبت و معناداری دارد به طوری که طبق ضرایب استاندارد، 5/32درصد از توسعه پایدار سکونتگاه­های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار به طور مستقیم توسط شاخص­های گردشگری تجاری پیش­بینی می­ شود.

کلیدواژه‌ها

گردشگری تجاری؛ توسعه پایدار؛ سکونتگاه‌های روستایی؛ منطقه تجاری دهشیخ-سیگار؛ شهرستان لامرد

مراجع

ابراهیم­زاده، عیسی؛ حافظ رضازاده، معصومه و دارایی، مرضیه. (1391). بازارچه­های شهرهای مرزی، دریچه­ای به توسعه گردشگری شهری، مطالعه موردی: سیستان و بلوچستان. همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.  

احمدی، علی. (1387). تاثیرات توریسم تجاری بر توسعه کالبدی فضایی شهر بانه. پایان­نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه­ریزی گردشگری، گردشگری منطقه­ای، استاد راهنما علی حاجی­نژاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان.

آقازاده، علیرضا. (1384). بررسی تحلیلی و کاربردی سیاست جنایی ایران در قبال قاچاق کالا: مطابق با آخرین اصلاحات قانونی 1383، به انضمام: قوانین و مقررات مربوط به قاچاق کالا و ارز.  تهران: انتشارات آریان.

باقری، فاطمه و عبدی، ناصر. (1393). بررسی نقش بازارچه­های مرزی در توسعه گردشگری شهرهای مرزی (مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان). اولین همایش ملی گردشگری، سرمایه ملی، چشم انداز آینده، اصفهان.

بهرامی، رحمت. (1395). تحلیلی بر نقش گردشگری و اثرات آن بر توسعه سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان مریوان). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 11(34)، 113- 101.

پاکباز، هاجر؛ نوری، سهیلا و غفاری، بهمن. (1391). نقش بازارچه­های مرزی در توسعه گردشگری تجاری و ایجاد امنیت مرزی (مورد مطالعه: بازارچه­های مرزی استان بوشهر). همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

پیش بهار، اسماعیل؛ پرچم، رقیه و یادآور، حسین. (1396). تاثیرپذیری انواع مختلف گردشگری از یکدیگر در منطقه آزاد ارس: کاربرد رهیافت مدل سازی معادلات ساختاری (SEM). فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی، 21(61)، 110- 93.

تقوایی، مهدی؛ تقی­زاده، محمدمهدی و کیومرثی، حسین. (1390). مکان­یابی دهکده­های گردشگری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل SWOT (نمونه موردی: ساحل دریاچه کافتر). مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 22 (2)، 120- 99.

حاتمی نژاد، حسین؛ شیخی، عبدالله؛ رحمتی، خسرو و شریف‌زاده اقدم، ابراهیم. (1394). برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهرستان بانه. فصلنامه گردشگری شهری، 2(2)، 190- 167.

داس ویل، راجر. (1386). مدیریت جهانگردی. ترجمه اعرابی، سیدمحمد و ایزدی، داوود، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ اول.

رحمانی، بیژن؛ ملکی، لطف الله؛ ایمانی، بهرام و باقرزاده، محمدرضا. (1391). بررسی و شناسایی توان­های طبیعی و انسانی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان آبگرم سرعین در استان اردبیل). فصلنامه فضای گردشگری، 1(2)، 15–1.

رحیمی، علی؛ رضوانی، محمدرضا و خراسانی، محمدامین. (1401). تحلیل عوامل موثر بر ارزش ویژه برند در مقصدهای گردشگری روستایی (مورد مطالعه: روستای هدف گردشگری قلات در شیراز)، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 17 (4)، 1035- 1019.

شماعی، علی؛ علی اکبری، اسماعیل؛ موحد، علی و احمدی، علی. (1397). مطالعه تاثیرات اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی گردشگری تجاری بر شهرهای مرزی شمال غرب کشور (مطالعه موردی: شهرهای بانه و سردشت). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 13 (2)، 340- 323.  

شهریاری، مهدی. (1396). شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر توسعه­ی گردشگری در مناطق مرزی (مطالعه موردی: بازارچه­های مرزی سیستان). پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه­ریزی گردشگری، گردشگری منطقه­ای، استاد راهنما عیسی ابراهیم زاده، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

صفرآبادی، اعظم؛ مجیدی دهشیخ، حکیمه؛ زنگی­آبادی، علی و شاه­زیدی، سمیه سادات. (1395). توسعه گردشگری شهری با تاکید بر نقش بازارچه­های مرزی (مطالعه موردی: بازارچه­ی مرزی پاوه). مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 5(16)، 95-126.

عینالی، جمشید؛ فراهانی، حسین؛ چراغی، مهدی و عباسی، فریبا. (1397). ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار جوامع محلی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان زنجان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، 7(2)، 193- 171.

قادری، اسماعیل؛ فرجی راد، عبدالرضا و بروجی، سمیرا. (1390). جایگاه گردشگری در سیاست­ها و برنامه­های توسعه مناطق آزاد (مطالعه موردی: قشم). فصلنامه فضای گردشگری، 1(1)، 101-114.  

مرادنژاد، جمال؛ پوربرات، حمیدرضا و باقری، وحید. (1391). بررسی سازوکارها و روند توسعه­ گردشگری خرید در مناطق مرزی ایران، مطالعه موردی: شهر مرزی بانه، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت­گردی ایران زمین.

مشیری، سیدرحیم؛ مهدوی، مسعود و جلالی کله سر، زهرا. (1390). ارزیابی کیفی ظرفیت­های گردشگری در توسعه روستایی مطالعه موردی: آهار- شهرستان شمیران. فصلنامه جغرافیای سرزمین، 8(32)، 24- 1.

موسوی، میرنجف. (1392). ارزیابی نقش بازارچه­های مشترک مرزی در توسعه و رفاه مناطق مرزنشین مورد: بازارچه­ی مرزی تمرچین پیرانشهر. مجله جغرافیا و توسعه، 33، 69-55.

Bebbington, A., Lewis, D., Batterbury, S., Olson, E., & Siddiqi, M. S. (2007). Of texts and practices: Empowerment and organisational cultures in world bank-funded rural development programmes. The Journal of Development Studies, 43(4), 597-621.

Crossley, John C., Jamieson, Lynn M., & Brayley, Russell E. (2012). Introduction to commercial recreation and tourism an entrepreneurial approach. sixth edition, London, SAG more publishing.

Davidson, R. (1994). Business Travel. First edition. London: Pitman Publishing.

Eccles G., & Costa, J. (1996). Perspectives on tourism development. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 8(7), 44-51.

Edgell, D.L, Allen, M.D, Smith, G., &  Swanson, J.R. (2008). Tourism as a commercial and economic activity, Journal of Tourism Policy and Planning, yesterday, today and tomorrow, 97- 139.

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.

Hansen, N. M. (1975), an evaluation of growth-center theory and practice. Environment and Planning A, 7(7), 821-832.

 Hsieh, H. J., & Kung, S. F. (2013). The linkage analysis of environmental impact of tourism industry. Procedia Environmental Sciences, 17(0), 658-665.

Nicula, V., & Elena, P. R. (2014). Business tourism market developments. Procedia Economics and Finance, 16(May), 703-712.

 Niebuhr, A., & Stiller, S. (2002), Integration effects in border regions-A survey of economic theory and empirical studies (No. 879-2016-64210). Hamburgisches Welt- Wirtachafts Archiv (HWWA) Hamburg Institute of International Economics.

 Ouariti, O. Z., & Hamri, H. M. (2014). Business tourism towards improving the tourism offer in Morocco: Case of Seaside town of Agadir. International Journal of Business Tourism and Applied Sciences, 2(2), 8-16.

Page, S. J., Hartwell, H., Johns, N., Fyall, A., Ladkin, A., & Hemingway, A. (2017). Case study: Wellness, tourism and small business development in a UK coastal resort. Public engagement in practice. Tourism Management, 60, 466-477.

 Singh, N. (2009). fighting rural poverty, inequality and low productivity through legal empowerment of the poor. The Journal of Peasant Studies, 36(4), 871-892.

Timothy, D. J., Guia, J., & Berthet, N. (2014). Tourism as a catalyst for changing boundaries and territorial sovereignty at an international border. Current Issues in Tourism, 17(1), 21-27.