کاربرد شاعرانه سازها و اصطلاحات موسیقی در شعر اخوان ثالث‌با تأکید بر صور خیال

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 18، شماره 29، فروردین 1401، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهروز ندیمی¹؛ رضا اشرف زاده^{* 2}؛ مجید تقوی بهبهانی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

شاعران از دیرباز برای انتقال معانی و مضامین مورد نظر خود با توجه به میزان آگاهی‌شان، اصطلاحات و عناصر گوناگون را به خدمت گرفته‌اند. این کاربرد گاه شعر آنان را به سمت دشواری، دیرفهمی و خودنمایی سوق داده و گاه به زیبایی و غنای ادبی آن افزوده است.اخوان ثالث از شاعران بزرگ معاصر است. شعر او آگاهی بخش است و این آگاهی محصول مطالعه، دانش و تخصص اوست. موسیقی یکی از هنرهایی است که اخوان ثالث آن را نیک می‌دانسته است. او در بسیاری از اشعارش به سازها و اصطلاحات موسیقی اشاره می‌کند و گاه موسیقی را دست‌مایۀ پرورش صور خیال شعر خود می‌کند. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا اخوان ثالث رویکردی شاعرانه به سازها و اصطلاحات موسیقی داشته است؟این مقاله در نظر دارد تا به روش آماری  توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای به استخراج سازها و اصطلاحات موسیقایی در شعر شهریار و ابتهاج بپردازند و کاربرد شاعرانۀ سازها و اصطلاحات موسیقی را با تمرکز بر صورخیال در شعر اخوان ثالث نشان دهد. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که اخوان ثالث مفاهیم و معانی مورد نظر خود را  با بهره‌گیری از اصطلاحات موسیقی به خوبی منتقل کرده است و این کاربردها به شعر او اعتبار بخشیده است. ظرافت‌هایی که اخوان در بهره‌گیری‌های شاعرانه از سازها و اصطلاحات به کار می‌برد، جانی تازه در کالبد کلام و واژگان موسیقایی دمیده است. شاهد این مدعا مضامین و تصاویری است که در شعر «آواز چگور» خلق کرده است. صور خیالی که با استفاده از سازها و اصطلاحات موسیقی  در شعر او پرداخته شده،طبیعی، رسا و سرشار از پویایی است. اخوان ثالث هرجا اصطلاحی موسیقایی را با صورخیال همراه کرده، معنایی فراتر از معنای قاموسی آن، پدید آورده و به آن اصطلاح تشخص داده است.

کلیدواژه‌ها

اخوان ثالث؛ موسیقی؛ اصطلاحات موسیقی؛ سازهای موسیقی؛ صور خیال