ضرورت بازنگری در معرفت‌شناسی پوپر در سایۀ تغییر نگرش او نسبت به داروینیسم

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 11، شماره 23، شهریور 1401، صفحه 245-262   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی بروجردی^{* 1}؛ هادی صمدی²؛ رضا عزیزی نژاد³

¹دانشجوی دکترای گروه فلسفه علم، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

²استادیار گروه فلسفه علم، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، (نویسنده مسئول)

³استادیار زیست شناسی، دانشکده کشاورزی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران

چکیده

فهم ما از تغییرات فکری پوپر دربارۀ تکامل زیستی می‌تواند ما را در آشکارسازی برخی زوایای مغفول از نظام فکری وی یاری دهد. دعوی مقاله آن است که برخی از آراء پوپر در طول حیات فکری وی به‌تناسب رویکرد وی به تکامل، دچار دگرگونی‌هایی شده است. از امکان عدم به‌کارگیری صدق و کذب در آراء اولیه، تا تأکید بر موضوع صدق و حقیقت‌نمایی، و سرانجام گذار هر چه بیشتر از نگاه گزاره‌محور به سمت دیدگاه‌های تکاملیِ غیرگزاره‌ای، نمونه‌ای از این تغییرات فکری به شمار می‌آیند. در پوپر متأخر شاهد رجوع به دیدگاه تکاملی، البته با خوانشی خاص، هستیم. این تغییرات پیامدها و نتایجی را برای نظام فکری پوپر به‌خصوص در حوزۀ معرفت‌شناسی به بار می‌آورد. از سوی دیگر با توجه به آراء پوپر که در آن سازگاری به‌عنوان محور و نتیجه‌ای حاصل از یک فرایند حل مسأله معرفی می‌شود می‌توان نتیجه گرفت که تکامل زیستی محصول یک فرایند معرفتی است. مقاله دعوتی است به بازسازی نظام فلسفی پوپر در سایۀ فهم او از خوانش بدیع وی از تکامل؛ خوانشی که با برخی تحولات نوین در زیست‌شناسی تکاملی همنواست.

کلیدواژه‌ها

معرفت‌شناسی تکاملی؛ پوپر؛ تکامل زیستی؛ صدق؛ داروینیسم

مراجع

‏‫پوپر، کارل‏. (۱۳۸۰)‏. جامعه باز و دشمنانش‏. (عزت الله فولادوند، مترجم). تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

--------. (۱۳۶۹)‏. جستجوی ناتمام‏. (ضیاء موحد، ویراستار، ایرج علی آبادی، مترجم). سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

--------. (۱۳۸۱الف‌)‏. جهان گرایش‌ها، دو پژوهش درباره علیت و تکامل‏. (عباس باقری، مترجم). تهران: فرزان روز.

--------. (۱۳۸۱ب‌)‏. جهان گرایشها، دو پژوهش درباره علیت و تکامل‏. (عباس باقری، مترجم). فرزان روز.

---------. (۱۳۹۷)‏. زندگی سراسر حل مسئله است. (شهریار خواجیان، مترجم). مرکز.

---------. (۱۳۷۴)‏. شناخت عینی، برداشتی تکاملی‏. (احمد آرام، مترجم). علمی و فرهنگی.

‏‫میلر، دیوید‏. (۲۰۰۷)‏. "غلبه بر اعتیاد به موجه سازی‏". فلسفه تحلیلی، 4(0)، 137-148.

Popper, Karl. (1957). The Poverty of Historicism. BOSTON: THE BEACON PRESS.

---------------. (1972). Objective Knowledge: An Evolutionary Approach (Revised edition). Oxford Eng. : New York: Oxford University Press.

---------------. (1978). "Natural Selection and the Emergence of Mind". Dialectica, 32(34), 339–55.

---------------. (1982). Unended Quest: An Intellectual Autobiography. La Salle: Open Court.

---------------. (1984). The Self and Its Brain: An Argument for Interactionism

(1 edition). London: Routledge.

---------------. (1995). In Search of a Better World (1 edition). London: Routledge.

---------------. (2005). The Logic of Scientific Discovery. Taylor and Francis.

Ruse, Michael. (1977). "Karl Popper’s Philosophy of Biology." Philosophy of Science, 44(4), 638-661.