الگوهای طراحی باغ‌های ایرانی در رابطه با مولفه‌های اقلیم گرم و خشک بیابانی (BWhs) نمونه‌های موردی: باغ‌های دولت‌آباد یزد و فین کاشان

دو فصل‌نامه فضای زیست

مقاله 1، دوره 1، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

هانیه فدایی تمیجانی^*

استادیار، گروه معماری، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

چکیده

منطقه بیابانی (BWhs) از گرم و خشک‌ترین مناطق اقلیمی در جهان است که به علت شرایط محیطی نیازمند داشتن الگوها و ضوابطی خاص جهت دستیابی به آسایش حرارتی می‌باشد و توجه به مولفه‌های اقلیمی در طراحی معماری و منظر می‌تواند در تعدیل شرایط محیطی این منطقه موثر واقع شود. باغ ایرانی به‌عنوان الگو و پارادایمی از منظر تاریخی این سرزمین، پاسخگوی بسیاری از اهداف اقلیمی در گستره وسیع گرم و خشک بیابانی فلات مرکزی ایران بوده است که شامل کاهش دما، افزایش رطوبت و کنترل بادهای نامطلوب می‌باشند. از این‌رو به‌کارگیری الگوهای اقلیمی در معماری عناصر طبیعی و مصنوع باغ ایرانی در طراحی منظر و فضاهای سبز شهری می‌تواند موجب ارتقای آسایش محیطی شود. این مقاله با بررسی تطابق الگوهای طراحی باغ‌های دولت‌آباد و فین واقع در شهرهای گرم و خشک بیابانی یزد و کاشان با مشخصات اقلیمی این مناطق، ضمن مطالعه عناصر طبیعی (آب و گیاه) و مصنوع (کوشک) آن‌ها و مقایسه این باغ‌ها با یکدیگر، تاثیرپذیری این الگوها از اقلیم محلی را مورد بررسی قرار می‌دهد. پژوهش حاضر در زمره پژوهش‌های کاربردی و هدف نهایی آن شناخت الگوهای اقلیمی در طراحی باغ‌های مناطق گرم و خشک بیابانی می‌باشد. روش تحقیق این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی از طریق نظریه داده‌بنیاد با استخراج داده‌ها از باغ‌های دولت‌آباد و فین در اقلیم گرم و خشک بیابانی(BWhs) است. گردآوری داده‌ها در دو بخش مطالعات اسنادی و تحلیل مدارک مربوط به این باغ‌ها از بعد کالبدی می‌باشد. بررسی تطبیقی مشخصه‌های این باغ‌ها با مولفه‌های اقلیم محلی و نیز با یکدیگر با رویکرد اقلیمی نشانگر آن است که الگوهای طراحی باغ‌های دولت‌آباد یزد و فین کاشان در انطباق با مولفه‌های اقلیمی منطقه گرم و خشک بیابانی (BWhs) بوده و شباهت‌ها و تفاوت‌های اقلیمی در مقیاس محلی، موجب شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو باغ شده است.

کلیدواژه‌ها

باغ ایرانی؛ اقلیم گرم و خشک(BWhs)؛ طراحی اقلیمی؛ باغ دولت‌آباد؛ باغ فین

مراجع

• ابوالقاسمی، لطیف. (1374). هنجار باغ ایرانی در آیینه تاریخ. مجموعه مقالات نخستین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی بم. تهران: سازمان میراث فرهنگی، جلد دوم، صص 290-282.
• آریان‌پور، علیرضا. (1365). پژوهش در شناخت باغ ایرانی و باغ‌های تاریخی شیراز. تهران: انتشارات یساولی.
• امین‌زاده، بهناز. (1379). حکمت تماس با طبیعت در شهرهای مسلمین. صفه،10(31)، 54-40.
• انصاری، مجتبی. (1378). ارزش‌های باغ ایرانی (صفوی-اصفهان). استاد راهنما: داراب دیبا، پایان‌نامه دکتری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.
• پورمند، حسنعلی و کشتکار قلاتی، محمودرضا. (1390). تحلیل علت‌های وجودی ساخت باغ ایرانی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی،47، 62-51.
• پیرنیا، محمد کریم. (1373). باغ‌های ایرانی. آبادی، 4(15)، 23-12.
• جوادی، محمدرضا و نوروز برازجانی، ویدا. (1383). باغ فین (کاشان) در ویدا نوروز برازجانی.(گردآورنده). باغ ایرانی حکمت کهن، منظر جدید. تهران: انتشارات موزه هنرهای معاصر تهران.
• جواهریان، فریار و شاهچراغی، آزاده. (1383). باغ دولت‌آباد (یزد) در ویدا نوروز برازجانی.(گردآورنده). باغ ایرانی حکمت کهن، منظر جدید. تهران: انتشارات موزه هنرهای معاصر تهران.
• حیدری، فاطمه و ایرانی بهبهانی، هما. (1387). باغ ایرانی. تهران: همشهری.
• دیبا، داراب و انصاری، مجتبی. (1374). باغ ایرانی. مجموعه مقالات نخستین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی. تهران: سازمان میراث فرهنگی، جلد دوم. صص 42-25.
• روحانی، غزاله. (1390). طراحی باغ و احداث فضای سبز. تهران: فرهنگ جامع.
• شیبانی، مهدی و چمن‌آرا، ساناز. (1391). شبکه مثمر شهری، راهکاری برای دستیابی به توسعه پایدار. منظر، 4(20)، 23-18.
• فدایی‌ تمیجانی، هانیه. (1394). باغ ایرانی در مناطق گرم و خشک از منظر پایداری. استاد راهنما: سید مجید مفیدی شمیرانی، استاد مشاور: سید امیر منصوری و محسن فیضی، رساله دکتری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
• فدایی‌ تمیجانی، هانیه. (1398). بررسی باغ دولت‌آباد یزد بر پایه پارامترهای پایداری محیطی در طراحی منظر در اقلیم گرم و خشک. پژوهش‌های معماری و محیط، 3 (2)، 95-82.
• قبادیان، وحید. (1375). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• مسعودی، عباس. (1388). بازشناسی باغ ایرانی، باغ شازده. تهران: نشر فضا.
• منصوری، سید امیر. (1384). درآمدی بر زیبایی‌شناسی باغ ایرانی. باغ نظر، 2(3)، 65-59.
• نعیما، غلامرضا. (1385). باغ‌های ایران. تهران: انتشارات پیام.
• نیک‌قدم، نیلوفر و مفیدی شمیرانی، سید مجید و طاهباز، منصوره(1394). مقایسه تحلیلی پهنه‌بندی اقلیمی مناطق جنوبی ایران با روش کوپن- تراورتا و معیارهای آسایش گیونی. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 15، 130-119.
• ویلبر، دونالد نیوتون. (1385). باغ‌های ایرانی و کوشک‌های آن. ترجمه: مهین دخت صبا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

 

• Benson, Jhon & Roe, Maggie. (2007). Landscape and Sustainability.UK: Taylor & Francis.
• Fadaie, Honey & Mofidi, S. Majid. (2009). A Comparative Study on Sustainable Landscape in Arid Regions. Case Studies: Mahan and Fin Gardens in Iran. 1th International Conference on Sustainable Architecture and Urban Development. (vol.2 ,pp. 79-759). Tripoli:
• Iran Meteorological Organization. (2015). Retrieved October 10, 2015, from: https://www.irimo.ir/far/statistics/synoptic/indexl.htm.
• Leszczynski, N.A. (1997). Planting the Landscape; A Professional Approach to Garden Design. New York: Jhon Wiley and Sons Inc Publishers.
• Nielsen, H.K. (2002). Stay Cool: A Design for the Built Environment in Hot Climates. Uk: James & James (Science Publishers).
• NorouzianPour, Hirbod & Motahari Rad, Mehri & MotaghiPishe, Samane. (2012). Persian Gardens are Sustainable Gardens: Scrutinize the Sustainability Features in Persian Gardens. 2ed International Conference on Architectural Transition through the Silk Road. Nishinomiya: Japan, pp.280-286.
• Pidwirny, Maichael. (2012). Dry Climates - B Climate Type. Retrieved February 20, 2012, from: http://www.eoearth.org/view/article/162271.
• Rosen, Mary. (2007). Creating Sustainable Communities, A Guide for Developers and Communities. Retrieved August 15, 2014, from: http://www.nj.gov/dep/opsc/sdtguide.html.
• Soflaei, Farzaneh & Shokouhian, Mehdi & Soflaei, Amir. (2017). Traditional Courtyard Houses as a Model for Sustainable Design: A CaseStudy on BWhs Mesoclimate of Iran. Frontiers of Architectural Research, 6(3), 329-345.