بررسی چگونگی تاثیر عوامل موثر در مسیریابی در فضاهای بینابینی مجتمع‌های مسکونی مبتنی بر ادراک بصری (نمونه موردی: سه مجتمع مسکونی در کرمان)

دو فصل‌نامه فضای زیست

مقاله 2، دوره 1، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 23-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فیروزه آزمون¹؛ مهدیه معینی^{* 2}؛ رضا افهمی³؛ عباس مسعودی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

²استادیار، گروه معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران. نویسنده مسئول.

³دانشیار، گروه پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

⁴استادیار، گروه معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

چکیده

مسیریابی در فضای بینابینی محیط مسکونی اهمیت بسیار دارد و مولفه‌هایی در بالا بردن کیفیت مطلوب مسیریابی موثر می‌باشند. در بعضــی از مجتمع‌های مسکونی برخی از ویژگی‌های فضای بینابینی حذف شــده و یــا در صورت وجود از کیفیت مناســبی برخوردار نمی‌باشــند. ایجاد زمینه‌های محیطی، برای افزایش کیفیت مسیریابی در فضای بینابینی محیط مسکونی اهمیت بسیار دارد، زیرا این موضوع باعث خوانایی مسیرهای مخاطبان و در نتیجه بالا رفتن کیفیت فضایی می‌شود. این ارزیابی برای مجتمع‌های پس از سکونت صورت پذیرفته و به‌واسطه پرسش از ساکنان مجتمع‌های مسکونی، نتایج پژوهش حاصل شده است. ارزیابی پس از سکونت وابسته به  بررسی چگونگی سازمان‌دهی مولفه‌های موثر می‌باشد که شناخت دقیق این مولفه‌ها و چگونگی تاثیرگذاری آنها در مسیریابی، از منظر ساکنان مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به پیشینه پژوهشی در این بررسی، این مولفه‌ها در سه حوزه محیطی، انسانی و بصری شناسایی و دسته‌بندی شده‌اند. این پژوهش مولفه‌های موثر در طراحی فضای بینابینی و ارتباط بین آنها را با توجه به کیفیت مسیریابی ارزیابی می‌کند. مولفه‌های سه حوزه محیطی، انسانی و بصری به روش چک‌لیست مشاهده‌ای و تحلیل محتوا انتخاب شده و در سه مجتمع مسکونی، مورد سنجش قرار گرفته‌اند. در این راستا پرسش‌نامه‌ای در سه بخش با محوریت عوامل محیطی، انسانی و بصری تدوین و توزیع شده ‌است. این پژوهش کمی با جامعه آماری 90 نفر از ساکنان سه مجتمع مسکونی در شهر کرمان و با تحلیل در نرم‌افزارSPSS 26 و با استفاده از آزمون فریدمن به اهمیت و ارتباط مولفه‌ها با یکدیگر پرداخته است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که تعادل بین سه مولفه محیطی، انسانی و بصری می‌تواند مخاطب را در انتخاب مسیر یاری نماید. همچنین نتایج پژوهش می‌تواند طراحان را برای ایجاد یک چارچوب، بر اساس عوامل موثر یاری نموده تا در طراحی پیش از سکونت به علت عدم دسترسی به کاربر محیطی از آن بهره برند.

کلیدواژه‌ها

مولفه‌های مسیریابی؛ ادراک بصری؛ فضای بینابینی؛ مجتمع مسکونی

مراجع

• اداره مسکن و شهرسازی استان کرمان. (1397). اسناد سازمان مسکن و شهرسازی استان کرمان. کرمان: اداره مسکن و شهرسازی استان کرمان.
• بلیلان ‌اصل، لیدا و اعتصام، ایرج و اسلامی، غلامرضا. (1390). نقش فضای بینابین در هویت‌بخشی به گستره فضایی بافت‌های تاریخی. فصلنامه هویت شهر،17، 181-169.
• پورجعفـر، محمدرضا و علـوی باالمعنی، مریم. (1391). ویدئو اکولـوژی: بـوم‌شناسـی بصـری در معمـاری و طراحـی شـهری. تهـران: آرمانشـهر.
• توســلی، محمود. (1376). اصــول و روش‌هــای طراحــی شــهری و فضاهــای مســکونی ایرانــی. تهران: مرکــز مطالعــات و تحقیقــات شهرســازی و معماری ایران.
• خامه، معصومه و اعتصام، ایرج و شاهچراغی، آزاده. (1395). واکاوی فرآیندهای راهیابی و مسیریابی کارآمد در شهرهای گذشته ایران. باغ نظر، 13(41) ، 82 –
• خواجه شاهکوهی، علیرضا و مهدوی، شهرام و سوری، فرشاد و صمدی، رضا. (1391). ارزیابی و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی: شهر کاشان. دو فصلنامه مدیریت شهری،10(30)، 285-296.
• ریسمانچیان، امید و سایمون، بل. (1389). شناخت کاربـردی روش چیـدمان فضـا در درک پیکـره‌بنـدی فضایـی شهـرها. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 43، 49-56.
• ساسانی، مژگان و عینی‌فر، علیرضا و ذبیحی، حسین. (1395). تحلیل رابطه بین کیفیت فضای میانی و کیفیت‌های انسانی- محیطی مورد پژوهی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز. هنرهای زیبا، 21(2)، 69-80.
• سلخی خسرقی، گیسو. (1394). بهینه‌سازی فرآیند مسیریابی در طراحی معماری بیمارستان بر اساس هوش جمعی با استفاده از الگوریتم کلونی مورچگان (مورد پژوهی: بیمارستان استاد عالی نسب تبریز)، اساتید راهنما: محمدرضا چناقلو و عباس غفاری، استاد مشاور: یاسر شهبازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه تکنولوژی معماری، تبریز.
• شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1395). محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
• غفاری سده، علی. (1371). مبانی طراحی فضاهای متوالی در معماری شهری. صفه، (4)، 2-17.
• کریمی مشاور، مهرداد. (1393). شیوه‌ها، فنون و ابزار تحلیل بصری در شهر. باغ نظر، 29، 3- 10.
• مردمی،کریم و هاشم‌نژاد، هاشم و حسن‌پور رحیم آباد، کسری و باقری، ملیحه. (1390). معماری مسیریابی طراحی فرآیندِ مسیریابی در معماریِ بناهای درمانی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 48، 46-55.

 

• Arthur, Paul. & Passini, Romedi. (1992). Wayfinding: People, Signs and Architecture. New York: McGraw-Hill Inc.
• Beck, Mateus Paulo. & Turkienicz, Benamy. )2009(. Visibility and Permeability: Complementary Syntactical Attributes of Wayfinding. Proceedings of the Seventh International Space Syntax Symposium, Stockholm: Royal Institute of Technology.
• Benedikt, Michael. (1979). To take hold of space: Isovists and Isovist Fields. Environment and Planning B: Planning and Design, 6(1), 47–65.
• Downs, Rajerm. & Stea, David. (1973). Image and Environment; Cognitive Mapping and Spatial Behaviour. Chicago: Aldine.
• Gausa, Manuel & Guallart, Vincente & Müller, Willy & Soriano, Federico & Porras, Fernando & Morales, José. (2003). The Metapolis Dictionary of Advanced Architecture: City, Technology and Society in the Information Age. Barcellona: Actar.
• Hajer, Maarten. & Reijndorp, Arnold .(2001). In Search of New Public Domain. Belgium: NAi Publishers.
• Hillier, & Hanson, Julienne. & Peponis, John. (1984). What do we mean by building function? In Designing for Building Utilization. James A. Powell, Ian Cooper, Sebastian Lera (Eds.). London: E & F.N. Spon Ltd, pp.61-72.
• Hillier, Bill. (2005). The Art of Place and the Science of Space. Word Architecture, 185, 96–102.
• Hua, Ginn-Shian. (1981). The Interface between Public and Private Space. Supervisors: Sandra C. Howell, Master Thesis, Department of Architecture, Massachusetts Institute of Technology,
• Huelat, Barbara J. (2007). Wayfinding: Design for Understanding. A Position Paper for the Environmental Standards Council of The Center for Health Design.
• Lynch, Kevin A. (1960). The Image of the City. Cambridge, MA: MIT Press.
• Passini, Romedi. E. (1984). Wayfinding in Architecture. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Tandy, C.R.V. (1967). The Isovist Method of Landscape Surve In Methods of Landscape Analysis. H.C. Murray (Ed.), Landscape Research Group, London, 9-10.
• Aerial Photography of Imam Hossein Residential Complex in Kerman.(2021). Retrieved July 16, 2021, from: https://google/maps/bZGMMXvP2xLzbyWb8.
• Aerial Photography of Nun & Al-Qalam Residential Complex in Kerman.(2021). Retrieved July 16, 2021, from: https://google/maps/H51UKjcdcqLD5JfB6.
• Aerial Photography of Fajr Residential Complex in Kerman.(2021). Retrieved July 19, 2021, from: https://google/maps/XXEHWVasJLY7aQrQA.