تبیین الگوی شبکه حمل و نقل عمومی بر اساس رفتار سفر شهروندان در شهر بیرجند

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 46، تیر 1402، صفحه 148-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یداله غلام پور¹؛ کوروش افضلی^{* 2}؛ مرتضی عراقی³؛ محمدحسن غنی فر⁴

¹دانشجوی دکتری گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

²استادیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

³استادیار گروه فنی مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

⁴استادیار گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

چکیده

نیمه اول قرن بیستم تمرکز بر تسهیل حرکت وسایل نقلیه موتوری در برنامه‌ریزی حمل و نقل و ترافیک در شهرها بوده است. هدف پژوهش حاضر بررسی رفتار سفر شهروندان و تهیه یک چارچوب مفهومی در مورد رفتار سفر از می‌باشد. هدف از انجام این تحقیق تبیین الگوی شبکه حمل و نقل عمومی مبتنی بر رفتار سفر شهروندان می‌باشد بنابراین این تحقیق از نوع بنیادی و بر مبنای تئوری برخواسته از داده‌ها (نظریه داده بنیاد) که یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است، انجام شده است. گردآوری اطلاعات نخست از طریق اسنادکتابخانه‌ای شامل مطالعه سایر پژوهش‌ها و همچنین چارچوب‌های نظری موجود و الگوهای شبکه حمل و نقل در شهرها و کشورهای مختلف و مشاهدات میدانی (پرسشنامه) و مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته و یادداشت‌برداری صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش از بین استفاده‌کنندگان از شبکه حمل و نقل عمومی شهر بیرجند اساس فرمول کوکران 389 نفر شامل 202 نفر مرد و 187 نفر خانم انتخاب گردیدند. نتایج حاکی از آن است که مردان در کار و سرگرمی و تربیت بدنی نسبت به زنان فرکانس سفر بیشتری دارند. برعکس، تعداد دفعات سفر زنان برای خرید نسبت به مردان بیشتر است. با افزایش سن، افراد مسن بیشتر پیاده‌روی را به عنوان حالت اصلی سفر انتخاب می‌کنند و افراد کمتری دوچرخه یا اتومبیل را برای سفر انتخاب می‌کنند. همچنین عــواملی همچــون دسترسی به حمل و نقل همگانی (266/0)، مدیریت تقاضای حمل و نقل (195/0) وضعیت دوچرخه و پیاده (123/0) بیشترین تاثیر را در الگوی جابه جایی شهروندان دارند.

کلیدواژه‌ها

رفتار سفر؛ شبکه حمل و نقل عمومی؛ شهروندان؛ SWOT؛ شهر بیرجند

مراجع

تقوایی، مسعود؛ حمیدرضا وارثی و مظفر بهمن اورامان (1391) بررسی پراکنش کاربری‌های پزشکی و تاثیر آن بر روی ترافیک شهری با استفاده از مدل AHP (نمونه موردی: مرکز شهرکرمانشاه)، فصلنامه راهور، سال نهم، شماره 17، صص 35-7

طالبیان، امیر، عطایی‌نژاد، نغمه، (1394)، شناسایی الگوهای رفتاری شهروندان تهرانی در استفاده از وسایل نقلیه با رویکرد محیط زیست شهری، کنفرانس ملی مدیریت کلانشهر با رویکرد محیط زیست

حسینی، سید علی، بهرامی، یوسف، قادری مطلق، ایرج، (1395)، تحلیل تأثیر عملکردهای محله‌ای بر رفتار سفر شهروندان (مورد مطالعه: شهر رشت)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی دوره 46 پاییز 1395 شماره 3 (پیاپی 89)

حسینی، علی، مراد منش، شایان، (1399)، تاثیر ساختار فضایی شهر بر رفتار سفر شهروندان مطالعه موردی، شهر زنجان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، دوره 33، شماره 28.

سلطانی، علی، شریعتی، سمانه(1392)، بررسی مشوق‌ها و بازدارنده‌های استفاده از دوچرخه در حمل و نقل درون شهری (مطالعه موردی شهر اصفهان)، بهار و تابستان 1392، شماره  5 ، صص 63 - 73 .

عسکری، محسن، رحیمی، محمود (1396)، بررسی میزان پذیرش اجتماعی استفاده از دوچرخه در سطح کلانشهرها، مطالعه موردی: کلانشهر تهران، سال بیست و هشتم، شماره پیاپی(65،)شماره اول، بهار 1396.

غضنفرپور، حسین، قاسمی، مسلم، رحیمی، محمد (1397)، برنامه‌ریزی راهبردی سفرهای درون شهری ایمن و روان با تاکید بر اهداف سفر مطالعه موردی: محدوده مرکزی شهرکرمان، فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی جغرافیا، سال هشتم، شماره سوم، (پیاپی 30)، پاییز 1397.

فالح منشادی، ا. و مصطفوی مقدم، ا. (1389 )،کلاننشهرها و چالش­های حمل و نقل، مطالعه موردی کلانشهر تهران، دانش شهر، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران، ش 16 ،6-13.

ج

Ch iou, Y. C., Jou, R. C. & Yang, C. H. (2015). Factors Affecting Public Transportation Usage Rate: Geographically Weighted Regression. Transportation Research Part A: Policy and Practice , 78, 161-177.

Larsen J., EI-Geneidy A. (2011). A Travel behavior analysis of urban cycling facilities in Montreal Canada¸ Transportation

Bertaud A. (2012)¸ Note on Transportation and Urban Spatial Structure. Washington, ABCDE conference.

Ar bues, P., Banos, J. F., Mayor, M. & Suarez, P. (2016). Determinants of Ground Transport Modal Choice in Long-Distance. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 84, pp. 131-143.

Os man Idris, A., Habib, K. M. N., Tudela, A. & Shalaby, A. (2015). Investigating the Effects of Psychological Factors on Commuting Mode Choice Behavior. Transportation Planning and Technology, 38(3), 265-276.

Sohina, Janitan, (2019): Are commuting patterns a good indicator of urban spatial structure? Journal of Transport Geography, 13.

Vaniat, V. (2020). Estimation of Travel Mode Choice for Domestic Tourists to Nha Trang Using the Multinominal Probit Model. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 49, 149-159.

Zheng, Z., Washington, S., Hyland, P., Sloan, K. & Liu, Y. (2016). Preference Heterogeneity in Mode Choice Based on a Nationwide Survey With a Focus on Urban Rail. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 91, 178-194.

Leck E. (2014)̧.The Impact of Urban Form on Travel Behavior:A Meta-Analysis‚ Berkeley Planning Journal‚Volume10, No. 3

Litman, T. (2007) Evaluating Criticism of Smart Growth, Victoria Transport Policy Institute. (www.vtpi.org)

Litman, T. (2019), Victoria Transport Policy Institute, Evaluatingpublic Transit Benefits and Costs, Best Practices Guidebook.

Ra veau, S. (2014). A Behavioral Comparison of Route Choice on Metro Networks: Time, Transfers, Crowding, Topology and Socio Demographics. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 66, 185-195.

Pacione, M. (2018).Urban Geography aglobal perspective, Routlege.