نسبت بدعت با تأسیسات مدنی نوپدید

فقه و مبانی حقوق اسلامی

دوره 14، شماره 4، اسفند 1400، صفحه 173-188   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.3495/jiil.2022.693304

نویسندگان

علی هنرمند¹؛ ابوالقاسم نقیبی^{* 2}

¹دانشجوی رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی دانشکاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ایران[e-mail]

²دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشگاه شهید مطهری،تهران،ایران.(نویسنده مسؤول)[e-mail]

چکیده

بدعت در لغت به معنای ایجاد چیزی است که مسبوق به سابقه نباشد؛ درواقع ایجاد و خلق چیزی که دارای نمونه قبلی نبوده و برای اولین بار ایجاد و طرح می‌شود را بدعت می‌نامند؛ نوآوری را نیز اگرچه برخی به بدعت معنا کرده‌اند؛ اما معنای دقیق آن را نوآوری و خلاقیت ذکر کرده‌اند؛ این دو واژه اگرچه به لحاظ لغوی دارای نسبت‌هایی هستند؛ اما در حقیقت مباحثی ازجمله درک عقلی و علمی، عدم تضاد با سنت الهی، منبع و تکیه‌گاه علمی و تفاوت معرفتی از عوامل ممیزه نوآوری از بدعت است؛ همین مرزهای معرفتی و لغوی باعث شده است که شناسایی تأسیسات مدنی نوپدید ازجمله مجمع تشخیص مصلحت نظام و یا وارد ساختن اصل انتخابات در نظام اسلامی به لحاظ شمولیت آن در دایره بدعت یا نوآوری مورد بحث‌های متعددی واقع گردد. در نظام اسلامی اصل انتخابات نه به معنای دقیق آن در تمدن غربی، بلکه عمدتاً به معنای تعاون موردتوجه قرارگرفته است؛ اصلی که می‌تواند باعث پویایی و بقای نظام اسلامی شود؛ همین ابتکار باعث دوری چنین رویکردی از بدعت شده است؛ از سوی دیگر علت وجودی مجمع تشخیص مصلحت نظام در «امر مصلحت» و تأمین آن تعریف‌شده است، این هستی‌شناسی به‌طورقطع هم برحسب قاعده تبعیت و فقه شیعه و هم بر اساس پیچیدگی‌های امور سیاسی در دنیای امروز ضروری است؛ لذا تأسیس نهاد مصلحت نظام به‌عنوان یکی از نوآوری‌های فقهی هیچ تعارضی با فقه شیعه ندارد.

کلیدواژه‌ها

بدعت؛ نوآوری؛ تأسیسات مدنی؛ قوه مقننه؛ مجمع تشخیص مصلحت نظام

مراجع