امکان سنجی مسئولیت نرم افزار الکترونیکی هوشمند در فرض وقوع خطا و اشتباه در انعقاد قرارداد الکترونیکی در حقوق ایران و کامن لا

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 24، دوره 15، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 495-515   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1961221.2393

نویسندگان

هادی پناهی¹؛ علی غریبه^{* 2}؛ حسن پاشازاده³

¹دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. نویسنده مسئول. رایانامه: [e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: امروزه در فرآیند انعقاد و اجرای قراردادهای الکترونیکی، نقش عامل‌های نرم‌افزاری هوشمند، بی‌بدیل و غیرقابل‌انکار است. نرم‌افزارهایی که ابزاری برای ابراز اراده متعاملین بوده و به‌عنوان موجودیت نرم‌افزاری هوشمند این قابلیت را دارند که به‌صورت مستقل در مقابل اتفاقات و تغییرات واقع‌شده در اطراف خود واکنش نشان داده و مسائل خود را به‌صورت مستقل پاسخگو باشند. با توجه به ماهیت نرم‌افزاری این عامل‌ها و وجود سرعت در معاملات الکترونیکی و نیز احتمال تغییر عمدی یا سهوی داده‌پیام محتوی ایجاب و قبول، بروز خطا و اشتباه در این نوع از قراردادها از شیوع بیشتری برخوردار بوده و این سؤال حادث می‌شود که برفرض وقوع خطا و اشتباه آیا می‌توان این نوع از نرم‌افزارهای هوشمند که برخی صاحب‌نظران نیز آن‌ها را واجد شخصیت دانسته‌اند را مسئول تلقی نمود یا خیر؟
روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است.
یافته‌ها و نتایج: نرم‌افزارهای الکترونیکی ولو فوق هوشمند صرفاً یک وسیله و ابزار برای اعلام اراده بوده و هوشمندی خصیصه ذاتی این نرم‌افزارها نبوده و واجد شخصیت نمی‌باشند فلذا به‌عنوان اصل کلی، زمانی که اصل ساز از این نرم‌افزارها استفاده می‌کند، مسئولیت ناشی از اقدامات انجام‌شده از ناحیه نرم‌افزار متوجه اصل ساز بوده و نرم‌افزار فاقد مسئولیت هست.

کلیدواژه‌ها

انعقاد قرارداد؛ قرارداد الکترونیکی؛ قرارداد مجازی؛ نرم افزار هوشمند؛ خطا و اشتباه

مراجع

- آهنگران، محمدرسول؛ احمدی، امیر. (1398). قراردادهای الکترونیکی (انعقاد تا انحلال). مجد.

- آهنی، بتول. (1382). قواعد حاکم بر قراردادهای الکترونیکی. مجله فقه و حقوق خانواده، 8(29)، 171- 157.

http://ensani.ir/fa/article/226649/

- انصاری، مسعود؛ طاهری، محمدعلی. (1384). دانشنامه حقوق خصوصی. جلد اول. چاپ اول. محراب فکر.

- السان، مصطفی. (1383). ایجاب و قبول معاملات الکترونیکی. مجله تحقیقات حقوقی، (43)، 405 - 337.

http://ensani.ir/fa/article/7221/

- بناء نیاسری، ماشاالله. (1385). تشکیل قرارداد در فضای سایبر. مجله پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 5(9)، 62 – 43.

https://jlr.sdil.ac.ir/article_44391.html

- بیرمی، گلناز. (1392). نقش حقوق نمایندگان هوشمند در عرصه قراردادهای الکترونیکی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، دانشکده علوم انسانی.

- جباریه، علیرضا. (1383). مبانی و کاربرد رایانه. چاپ اول. انتشارات ادبستان.

- رضایی، علی. (1387). حقوق تجارت الکترونیکی. نشر میزان.

- سعادت، سعید. (1398). مبانی کامپیوتر. چاپ اول. موسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران.

- صائبی، علیرضا، هاشمی گلپایگانی، سید علیرضا. (1389). مدیریت زنجیره تامین مبتنی بر عامل  مروری بر عامل‌های هوشمند و مدیریت زنجیره تامین. چاپ اول. انتشارات ناقوس.

- صادقی، سیمین. (1392). انعقاد قرارداد از طریق سیستم هوشمند رایانه‌ای. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده حقوق.

- کاتوزیان، ناصر. (1386). دوره مقدماتی حقوق مدنی- اعمال حقوقی. نشر شرکت سهامی انتشار.

- لسان صدق، محمدمهران؛ جنابزاده، محمدرضا. (1385). کاربرد Q درتجارت الکترونیک. کنفرانس بین‌المللی مدیریت، 4، 16 – 1.

https://civilica.com/doc/39980/

- لک، ابوالفضل. (1398). تحلیل حقوقی خطا و اشتباهات اشخاص حقیقی و نمایندگان الکترونیکی و آثار ناشی از آن در قراردادهای الکترونیکی. پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه شاهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

- مقامی نیا، محمد. (1391). نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی و ویژگی های آن. دوفصلنامه علمی - پژوهشی دانش حقوق مدنی، 1(1)، 98 – 85.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=217307

- ناصر، مهدی. (1397).  قراردادهای هوشمند(مطالعه تطبیقی حقوق ایران وآمریکا). چاپ اول. مجد.

- هیل، جنیفر ای؛ السان، مصطفی؛ کنعانی، زینب. (1385). آینده قراردادهای الکترونیکی درعرصه بیع بین‌المللی: خلاها و گریزهای ذاتی کنوانسیون سازمان ملل متحد راجع به بیع بین‌المللی کالا. مجله حقوقی بین‌المللی، (35)، 394 – 347.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=51785

- Finocchiaro, Giusella. (2003). The Conclusion of the Electronic Contract Through Software Agents a False Legal Problem, Proceedings of the 7th international joint, 19(1), 1 – 37.

 https://www.academia.edu/1331831

- Kinsella, Stephan and Simpson, Andrew. (2004). Online Contract Formation. First Edition. Oceana publications Inc.

- Kis, Sabrina. (2004). contract and electronic agents. LIM theses and essays, university of Georgia, school of law.

- Nielsen, Ruth, Jacobsen, Soren, sandfeld and Trzaskowski, Jan. (2004). EU Electronic Commerce Law. First Edition. Denmark, Djof Publishing.

- Sylvia Merkado, Kierkegaard. (2007). E-Contract Formation: U.S and EU Perspectives. Shilder Journal of Law, Commerce and Technology, 3(3), 1 – 23. https://digitalcommons.law.uw.edu/wjlta/vol3/iss3/5/

- Weitzenboeck, Emily M. (2001). Electronic Agents and the Formation of Contracts. International Journal of Law and Information Technology, 9(3), 204 – 234.

https://academic.oup.com/ijlit/article-abstract/9/3/204/732909