بررسی محورهای نوآوری در شعر ابوالقاسم لاهوتی در عصر مشروطه

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 51، اسفند 1400، صفحه 189-207   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نادر مسلمی¹؛ پروین سلاجقه^{* 2}؛ محمد همایون سپهر³

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

³استادیار مردم شناسی دانشگاه آزاد سلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

ادبیات معاصر ایران خصوصاً شعر، از دوره ی مشروطه به بعد رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد و نوآوری در ارائه‌ی شعر معاصر، مهم‌‌ترین دستاورد ادبی این دوره است که نخستین گام در راه تجدد و ایستادن در برابر سنت‌های پیشین ادب فارسی به شمار می‌آید. این ویژگی را می‌توان در حوزه‌های زبانی، فرم، شکل و ساختار، صور خیال و اندیشه و محتوا بررسی کرد. این تحقیق با روش توصیفی _ تحلیلی، به بررسی محورهای نوآوری در شعر ابوالقاسم لاهوتی در عصر مشروطه می‌پردازد که از پیشگامان تجدد در این دوره است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که لاهوتی با به کارگیری واژه‌های نو و بیگانه در شعر فارسی، به دامنه ی لغات فارسی می افزاید و موجب گسترش واژگان ایرانی می گردد؛ در ترجمه هایی که از برخی اشعار شعرای روسی می کند، از گونه ای نثر ادبی (شعر منثور) بهره می جوید؛ با کم و زیاد کردن مصراع‌ها در قالب چهارپاره، راهی برای ظهور شعر نو باز می کند و با تغییراتی که در وزن عروضی ایجاد می‌کند، اشعاری در وزن هجایی می‌سراید و به این طریق، طرحی نو می‌ریزد و در برابر سنت‌های پیشین ادبی ایستاده، راه تجدد در پیش می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

لاهوتی؛ مشروطه؛ نوآوری؛ تجدد

مراجع

امین پور، قیصر.(1390). سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

روزبه، محمد رضا.(1391). ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران: روزگار، چاپ پنجم.

زرین کوب، حمید.(1358). چشم­انداز شعر نو فارسی، تهران: توس، چاپ اول.

زرین کوب، عبدالحسین.(1369). نقد ادبی، دو مجلد، تهران: امیر کبیر، چاپ چهارم.

سپانلو، محمد علی.(1369). چهار شاعر آزادی، تهران: نگاه، چاپ اول.

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1398). با چراغ و آینه، تهران، سخن، چاپ دهم.

همو.(1387). ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، چاپ سوم.

شمس لنگرودی، محمد.(1377). تاریخ تحلیلی شعر نو، چهار مجلد، تهران: مرکز، چاپ دوم.

صدری نیا، باقر.(1375). مفهوم ملیت در شعر ابوالقاسم لاهوتی، ایران شناخت، شماره ی 2. 185 - 218 

علی اکبری، نسرین؛ نظری تاویرانی، علی نظر «بررسی جنبه های نوگرایی در وزن شعر ابوالقاسم لاهوتی و منشأ آن»، ادبیات و زبان ها، فنون ادبی، شماره ی 17، زمستان 1365.

فضیلت، محمود (1383)، آهنگ شعر فارسی، تهران: سمت، چاپ دوم.

لاهوتی، ابوالقاسم.(1320). دیوان، به کوشش محمد محمد لوی عباسی، تبریز: نوشین، چاپ اول.

همو.(1357). کلیات ابوالقاسم لاهوتی، به کوشش بهروز مشیری، تهران: توکا، چاپ اول.    

همو.(1358). دیوان، به کوشش احمد بشیری، تهران: امیر کبیر، چاپ اول.

مؤمنی، باقر.(1357). ایران درآستانه ی انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، تهران: شباهنگ، چاپ پنجم.

یوسفی، غلامحسین.(1358). چشمه­ی روشن، تهران: علمی، چاپ پنجم.