اثربخشی طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 13، شماره 49، مرداد 1401، صفحه 19-32   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرزانه بیداری¹؛ آزیتا امیرفخرایی^{* 2}؛ اقبال زارعی²؛ کرامت کرامتی²

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

²استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه انجام گرفت. روش‌: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل زنان دارای تعارضات زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر تهران در شش ماهه پاییز و زمستان سال 1398 بود. در این پژوهش تعداد 40 زن دارای تعارضات زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 20 زن). گروه آزمایش طرحواره‌درمانی را طی دو ماه در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. در گروه آزمایش 4 نفر و در گروه گواه 3 نفر ریزش وجود داشت. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه کمال­گرایی (هیل و همکاران، 2004)، مقیاس نگرش‌های ناکارآمد (وایزمن و بک، 1978)، تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و طرحواره‌های ناسازگار اولیه (یانگ ، 1998) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که طرحواره‌درمانی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه تأثیر معنادار دارد (p<0/001). بدین صورت که این درمان توانسته منجر به کاهش کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه شود.  نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان چنین نتیجه گرفت که می‌توان از طرحواره‌درمانی در جهت کاهش کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای‌ تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه بهره برد.

کلیدواژه‌ها

طرحواره‌های ناسازگار اولیه؛ تعارض زناشویی؛ کمال‌گرایی؛ نگرش‌های ناکارآمد؛ طرحواره‌درمانی

مراجع

ابراهیمی، ا؛ موسوی، س.غ. (1391). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس نگرش‌های ناکارآمد در بیماران مبتلا به اختلالات خلقی، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21(5)، 20-28.

آرین‌فر، ن؛ پورشهریاری، م. (1396). مدل معادلات ساختاری پیش‌بینی تعارضات زناشویی بر اساس طرحواره‌های ناسازگار اولیه حوزه بریدگی و طرد و متغیر میانجی سبک‌های عشق‌ورزی، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(29)، 134-107.

اصغری، ف؛ صادقی، ع؛ زارع خاکدوست، س؛ انتظاری، م. (1394) بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار با تعارض زناشویی و بی ثباتی زناشویی در بین زوجین متقاضی طلاق و زوجین عادی. آسیب شناسی، مشاوره و غنی‌سازی خانواده، 1(۱)، ۴۶-۵۸.

بشیری، ط؛ گل‌محمدیان، م؛ حجت‌خواه، س.م. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی بر نگرش‌های ناکارآمد نسبت به انتخاب همسر در دانشجویان دختر، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 7(27)، 188-171.

بیداری، ف؛ حاجی علیزاده، ک. (1398). اثربخشی طرحواره درمانی بر راهبردهای شناختی هیجان، تحمل پریشانی و ناگویی خلقی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، مطالعات روان‌شناختی، 15(2)، 165-180.

پولادی ریشهری، ع؛ خبازثابت، س. (1395). پیش‌بینی تعارض‌های زناشویی بر اساس سبک‌های دلبستگی، کمال‌گرایی و طرحواره‌های ناسازگار در زوجین، فصلنامه دست‌آوردهای روان‌شناسی بالینی، 2(2)، 37-22.

تقی‌یار، ز؛ پهلوان‌زاده، ف؛ سماوی، س.ع. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی برسرخوردگی زناشویی زنان متأهل، زن و مطالعات خانواده، 9(34)، 63-49.

جمشیدی، ب؛ حسین چاری، م؛ حقیقت، ش؛ رزمی، م.ر. (1388). اعتباریابی مقیاس جدید کمالگرایی. مجله علوم رفتاری، 3(1)، 35-43.

چهرآز ابوالحسنی، م؛ هنرپروران، ن. (۱۳۹۶). تبیین رابطه تعارضات زناشویی و طرح واره های ناسازگار اولیه با نگرش به روابط فرا زناشویی در زوجین، اولین کنفرانس ملی پژوهش های نوین ایران و جهان در مدیریت، اقتصاد و حسابداری و علوم انسانی، شیراز، دانشگاه علمی کاربردی شوشتر.

خدابنده‌لو، س؛ نجفی، م؛ رحیمیان بوگر، ا.(1397). اثربخشی طرحواره‌درمانی ذهنیت‌مدار بر عزت‌نفس افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته: پژوهش موردمنفرد، مطالعات روان‌شناسی بالینی، 8(3)، 101-65.

دلاور، ع. (1391). روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، تهران: نشر ویرایش.

روحی، ع؛ جزایری، ر.ا؛ فاتحی‌زاده، م؛ اعتمادی، ع. (1396). اثربخشی رویکرد طرحواره درمانی بر کاهش آسیب‌های تعاملی زناشویی مردان دارای شخصیت اجتنابی، مطالعات روان‌شناسی بالینی، 8(29)، 159-135.

رئیسی دستگردی، م؛ عارفی، م. (1398). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر مدل داگاس بر نگرش های ناکارآمد و نگرانی نوجوانان دارای اختلال اضطراب فراگیر، نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(3)، 85-95.

صدوقی، ز آگیلار- وفایی، م. (1387). تحلیل عاملی نسخه کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ در نمونه غیربالینی ایرانی، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(2)، 214-219.

صدیقی، س.ر؛ جعفری، ا. (۱۳۹۵). پیش بینی تعارضات زناشویی بر اساس طرحواره های ناسازگار اولیه در زوجین جوان، دومین کنگره بین‌المللی توانمندسازی جامعه در حوزه علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مرکز توانمندسازی مهارت‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه.

صیادی، گ؛ گل‌محمدیان، م؛ رشیدی، ع. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر احساس حقارت دختران نوجوان خانواده های طلاق، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 7(1)، 100-89.

عزیزی، ز؛ صفاری‌نیا، م. (1398). تاثیر طرحواره درمانی گروهی بر ارتقای بهزیستی اجتماعی و ادراک اعتماد اجتماعی در دانشجویان، مطالعات روان‌شناختی، 15(1)، 147-163.

قادری، ف؛ کلانتری، م؛ مهرابی، ح. (1394). اثربخشی طرح واره درمانی گروهی در راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان دانشجویان دارای نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی. نشریه بین‌المللی علوم رفتاری، 9(2)، 139-128.

کاویانی، ز؛ نجمه، حمید؛ عنایتی، م. (1392). بررسی تاثیر درمان شناختی رفتاری بر تاب آوری و نگرش‌های ناکارآمد زوجین، پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 8(32)، 203-189.

لطفی کاشانی، ف. (1387). تاثیر مشاوره گروهی مبتنی بر رویکرد رفتاری- شناختی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد، مجله اندیشه و رفتار، 2(8)، 67-78.

محمدزاده، ع؛ خیری هیق، ع؛ واحدی، م. (1395). مقایسه مؤلفه‌های کمال‌گرایی در مبتلایان به اختلالات وسواسی جبری، افسردگی اساسی و گروه بهنجار، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، ۶(۴)، ۵۱۲-۵۲۱.

محمدی، ح؛ سپهری شاملو، ز؛ اصغری ابراهیم آباد، م.ج. (1398). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی گروهی بر کاهش پریشانی روان‌شناختی و دشواری تنظیم هیجان زنان مطلقه، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 13(51)، 27-36.

نظری، ر؛ کربلایی محمدمیگونی، ا. (1396). الگوی ساختاری کمال گرایی، بهزیستی روان شناختی و سازگاری زناشویی، روان شناسی کاربردی، 11(3)، 432-411.

یوسف‌زاده، م؛ طالبی، ه؛ نشاط‌‌ دوست، ح.ط. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر کاهش طرحواره‌های ناسازگار در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن شهر تهران: پیگیری دو ماهه، پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 7(2)، 81-69.

Beck, A.T., Brown, G., Weissman, A.N. (1991). Factor analysis of the Dysfunctional Attitude Scale in a clinical population. Psychological Assessment, 3(3), 478-483.

Brouwer, M.E., Williams, A.D., Forand, N.R., DeRubeis, R.J., Bockting, C.L.H. (2019). Dysfunctional attitudes or extreme response style as predictors of depressive relapse and recurrence after mobile cognitive therapy for recurrent depression. Journal of Affective Disorders, 243, 48-54.

Calvete, E.(2014). Emotional abuse as a predictor of early maladaptive schemas in adolescents: Contributions to the development of depressive and social anxiety symptoms. Child Abuse & Neglect, 37(4), 735-746.

Corry, J., Green, M., Roberts, G., Frankland, A., Wright, A., Lau, P., Loo, C., Breakspear, M., Mitchell, P.B.(2013). Anxiety, stress and perfectionism in bipolar disorder. Journal of Affective Disorders, 151(3), 1016-1024.

Cribbet, M.R., Smith, T.W., Uchino, B.N., Baucom, B.R.W., Nealey-Moore, J.B. (2020). Autonomic influences on heart rate during marital conflict: Associations with high frequency heart rate variability and cardiac pre-ejection period. Biological Psychology, 151, 107-112.

Dowlati, Y., Segal, Z.V., Ravindran, A.V., Steiner, M., Stewart, D.E., Meyer, J.H. (2014). Effect of dysfunctional attitudes and postpartum state on vulnerability to depressed mood, Journal of Affective Disorders, 161: 16-20.

Gao, T., Meng, X., Qin, Z., Zhang, H., Gao, J., Kong, Y., Hu, Y., Mei, G. (2018). Association between parental marital conflict and Internet addiction: A moderated mediation analysis. Journal of Affective Disorders, 240, 27-32.

Hill, R.W., Huelsman, T.J., Furr, R.M., Kibler, J., Vicente, B.B., Kennedy, C. (2004), A new measure of perfectionism: The Perfectionism Inventory. Journal of Personal Assessments, 82(1): 80-91.

Keng, S., Seah, S.T.H., Tong, E.M.W., Smoski, M. (2016). Effects of brief mindful acceptance induction on implicit dysfunctional attitudes and concordance between implicit and explicit dysfunctional attitudes. Behaviour Research and Therapy, 83: 1-10.

Khasho, DA., Van Alphen, S.P.G., Heijnen-Kohl, S.M.J., Ouwens, M.A., Arntz, A., Videler, A.C.(2019). The effectiveness of individual schema therapy in older adults with borderline personality disorder: Protocol of a multiple-baseline study. Contemporary Clinical Trials Communications, 14: 321-330.

Kobori, O., Yoshie, M., Kudo, K., Ohtsuki, T.(2011). Traits and cognitions of perfectionism and their relation with coping style, effort, achievement, and performance anxiety in Japanese musicians. Journal of Anxiety Disorders, 25(5): 674-679.

Li, X., Liu, Q.(2020). Parent–grandparent coparenting relationship, marital conflict and parent–child relationship in Chinese parent–grandparent coparenting families. Children and Youth Services Review, 109, 104-108.

Makhanova, A., McNulty, J.K., Eckel, L.A., Nikonova, J., Maner, J.K.(2018). Sex differences in testosterone reactivity during marital conflict. Hormones and Behavior, 105: 22-27.

Nenadic, I., Lamberth, S., Reiss, N. (2017). Group schema therapy for personality disorders: A pilot study for implementation in acute psychiatric in-patient settings. Psychiatry Research, 253: 9-12.

Onsy, E., Amer, M.M. (2014). Attitudes Toward Seeking Couples Counseling among Egyptian Couples: Towards a Deeper Understanding of Common Marital Conflicts and Marital Satisfaction.  Social and Behavioral Sciences, 140: 470-475.

Orue, I., Calvete, E., Padilla, P.(2014). Brooding rumination as a mediator in the relation between early maladaptive schemas and symptoms of depression and social anxiety in adolescents. Journal of Adolescence, 37(8): 1281-1291.

Pugh, M. (2015). A narrative review of schemas and schema therapy outcomes in the eating disorders. Clinical Psychology Review, 39: 30-41.

Renner, F., DeRubeis, R., Arntz, A., Peeters, F., Lobbestael, J., Huibers, M.J.H. (2018). Exploring mechanisms of change in schema therapy for chronic depression. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 58: 97-105.

Waller, G, Meyer, C. Ohanian, V. (2001). Psychometric properties of the long & short versions of the young schema questionnaire: Core beliefs among bulimic and comparision women. Cognitive Therapy Research, 25(2):137-147.

Weissman, A. N., Beck, A. T.(1978). Development and validation of the dysfunctional attitude scale. Paper presented at the annual meeting of the association for the advancement of behavior therapy. Chicago: IL.

Wilson, S.J., Jaremka, L.M., Fagundes, C.P., Andridge, R., ,. J., Habash, D., Belury, M.A., Kiecolt-Glaser, J.K. (2017). Shortened sleep fuels inflammatory responses to marital conflict: Emotion regulation matters. Psychoneuroendocrinology, 79: 74-83.

Young, J. E. (1998). Young Schema Questionnaire Short Form. New York: Cognitive Therapy Center.