مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی گروهی و آموزش رفتار برنامه ریزی شده بر خطرپذیری دانشجو معلمان در معرض اعتیاد دانشگاه فرهنگیان مشهد

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 13، شماره 49، مرداد 1401، صفحه 69-81   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی صداقتی^{* 1}؛ محمد محمدی پور²؛ علی اصغر سرایی³

¹دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد بجنورد و دانشیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد.

²استاد گروه علوم تربیتی و روانشناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران.

³استادیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران.

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی گروهی و آموزش رفتار برنامه ریزی شده بر خطرپذیری دانشجو معلمان  در معرض اعتیاد دانشگاه فرهنگیان مشهد اجرا شد.  روش:روش پژوهش نیمه آزمایشی با گروه کنترل و گواه بود. جامعه اماری این پژوهش کلیه دانشجو معلمان دوره کارشناسی شهر مشهد در سال تحصیلی 99-1398 می باشد که 48 نفر به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب و در چهار گروه طرحواره درمانی گروهی(12 نفر)، آموزش رفتار برنامه ریزی شده(12 نفر) گروه ترکیبی(12 نفر) و  گروه گواه(12 نفر) به صورت تصادفی جایگزین شدند. اطلاعات مورد نیاز  پژوهش با استفاده از پرسشنامه های اعتیاد پذیری وپرسشنامه خطرپذیری، در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و سه ماه بعد از پیان مداخله، جمع­آوری گردید. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss22 و با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و آزمون تعقیبی شفه تحلیل شد..یافته­ها: نتایج پژوهش نشان داد طرحواره درمانی گروهی(01/0>P) و آموزش رفتار برنامه ریزی شده(01/0>P) بر کاهش خطرپذیری و اعتیادپذیری دانشجو معلمان تاثیر معنی داری دارد که این تاثیر بعد از یک ماه پیگیری(01/0>P) در هر دو گروه با دوام بود. همچنین تفاوت معنا داری بین دو شیوه مداخله وجود نداشت(01/0<P).نتیجه­گیری: می توان از هر دو نوع مداخله در پیشگیری از اعتیاد جوانان بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

طرحواره درمانی گروهی؛ آموزش رفتار برنامه ریزی شده؛ اعتیاد پذیری؛ خطرپذیری؛ دانشجو

مراجع

اسکندری، حسین(1394).طرحواره درمانی: شکل‌گیری چارچوب مدل مفهومی در گذرگاه تحول تاریخی.بهار 1394 - شماره 18 مطالعات روانشناسی بالینی.ش؛18: 22-15.

بهادر، علی؛ شیدایی، طاهره(1394). اثربخشی برنامه های پیشگیری از مواد مخدر بر کاهش رفتارهای پرخطر دانش آموزان مقطع متوسطه شهر کرمان، همایش ملی روانشناسی و مدیریت آسیب های اجتماعی، چابهار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چابهار، https://www.civilica.com/Paper-PSYCHOLOGY01-PSYCHOLOGY01_152.html

روح الامین، مریم(1398). بررسی خودبازداری و نظام باورها در افرادمصرف کننده مت آمفتامین در شروع و پایان جلسات درمانی ماتریکس در مراکز درمانی ترک اعتیاد. فصلنامه علمی-پژوهشی اعتیادپژوهی. ۱۳ (۵۱) :۸۹-۱۰۶

زرگر، یدالله؛ نجاریان، بهمن؛ نعای، عبدالزهرا (1387). بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی (هیجان خواهی، ابراز وجود، سرسختی روانشناختی)، نگرش مذهبی و رضایت زناشویی با آمادگی به اعتیاد به مواد مخدر، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. 1، 3، 120-99.

سرزهی، نرگس؛ مودی، میترا؛ شریف زاده، غلامرضا(1395). کاربرد مدل رفتار برنامه ریزی شده در پیش بینی عوامل موثر بر رابطه با جنس مخالف در دختران نوجوان شهر بیرجند. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. ۱۳۹۵؛۲۳ (۴) :۳۲۵-۳۳۳.

سلطان الکتابی ، مرضیه . (١٣٩٣). مقایسه دیدگاه های طرحواره درمانی، روان پویایی آزادیدرمانی. فصلنامه تازه های رواندرمانی، ٧٢: ٨٨-٧٤.

سلمانی، محمدرضا(۱۳۹۸). روان درمانی های موج سوم :بررسی روند تحول با تاکید ویژه بر طرحواره درمانی، دومین کنگره سراسری موج سوم درمان های رفتاری، کاشان، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، https://www.civilica.com/Paper-TWBT02-TWBT02_041.html

سهرابی، فرامرز(1394). رواندرمانی های موج سوم: خاستگاه، حال و چشم انداز، با تاکید ویژه بر طرحواره درمانی. مطالعات روانشناسی بالینی. ش18: 14-1.

شفیعی، حسن و قمیصی، محمدرضا(۱۳۹۶). ویژگی های شخصیتی و نگرش به اعتیاد و مواد مخدر در دانشجویان، ششمین کنگره انجمن روانشناسی ایران، تهران، انجمن روانشناسی ایران، https://www.civilica.com/Paper-CIPSA06-CIPSA06_357.html

صرامی، حمید(1398). سرمقاله فصل نامه اعتیاد پژوهی. فصلنامه اعتیاد پژوهی. دوره 13، شماره51: 2-1.

قندهاری ارش، دهقانی اکرم(1396). اثربخشی طرحواره درمانی گروهی بر باورهای فراشناختی وکاهش دوز متادون در مردان تحت درمان با متادون. فصلنامه علمی-پژوهشی اعتیادپژوهی. ۱۱ (۴۴) :۱۶۹-۱۸۶

کاتر،فلیپ(2009). تئوری های تغییر رفتار. ترجمه؛ وحید منش، عطیه و هاشم خانی، میثم(1395). تهران. ارجمند

مسجدی،محمد رضا(1398). بررسی شیوع مصرف مواد مخدر و دخانیات در دانشگاه های علوم پزشکی. مجموعه مقالات هفتمین سمپوزیوم و چهارمین جشنواره خود مراقبتی و آموزش بیمار. تهران: دانشکده علوم پزشکی تهران. خرداد 1398.

زاده محمدی، علی و احمدآبادی، زهره(1387).هم وقوعی رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان دبیرستان های شهر تهران.خانواده پژوهشی، سال چهارم، شماره 13، صص. 87-100

محمدی زیدی عیسی، پاکپور حاجی آقا امیر(1394). کاربرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در پیشگیری از سوءمصرف مواد در نوجوانان پسر. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت. ۱۳۹۴; ۳ (۴) :۲۹۸-۳۱۰

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. (1391). سند جامع ارتقاء سلامت روان (1394-1390) مبتنی بر نقشه تحول نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران، ص1-16.

یانگ ، جفری؛ کلوسکو، ژانت و ویشار، مارجوری. (٢٠١٢). طرح واره درمانی (راهنمایکاربردی برای متخصصین بالینی). ترجمه حسن حمیدپور و زهرا اندوز، ١٣٩١، تهران : ارجمند

 Allahverdipour H, Heidarnia AR, Kazem Nezhad A, Witte K, Shafiee F, Azad Fallah P. Applying Fear Appeals Theory for Preventing Drug Abuse among Male High School Students in Tehran. Scientific Journal of Hamadan University of Medical Science 2006; 13(3): 43-50.

Barati M, Alahverdipour H, Moini B, Farahaninasab A, Mahjob H. Evaluation of theory of planned behavior-based education in prevention of MDMA (ecstasy) use among university students. Medical Journal of Tabriz university of medical sciences 2011; 33 (3): 20-9.

Bashirian S, Hidarnia A, Allahverdi Pour H, Hajizadeh E. Application of Theory of Planned Behavior in Predicting Factors of Substance Abuse in Adolescents. Journal of Fasa University of medical sciences 2012; 2 (3): 156-62.

Ghavidel N, Samadi M, Kharmanbiz A, Asadi A, Feyzi A, Ahmadi R, et al. Investigation of substance use prevalence and the interrelated factors involved through third-year high school students in Nazarabad city from January 2008 to June 2008. Razi Journal of Medical Sciences. 2012;19(97).

Gorman DM, Huber JC Jr. The social construction of "evidence-based'' drug prevention programs: a reanalysis of data from the Drug Abuse Resistance Education (DARE) program. Evaluation Review. 2009;33(4):396-414.

Hiroi, N., & Agatsuma, S .(2005). Genetic susceptibility to substance dependence. Journal of Molecular Psychiatry, 10, 336–344. doi:10.1038/sj.mp.4001622.

Huang CM, Chien LY, Cheng CF, Guo JL. Integrating life skills into a theory-based drug-use prevention program: effectiveness among junior high students in Taiwan. Journal of school health. 2012;82(7):328-35.

Karatzias T, Jowett S, Begley A, Deas S. (2016). Early maladaptive schemas in adult survivors of interpersonal trauma: foundations for a cognitive theory of psychopathology. Eurpean Journal of Psychotraumatology. Published online: 61 Sep 2016. PMC5399097

Kwan PP, Sussman S, Valente TW. Peer Leaders and Substance Use Among High-Risk Adolescents. Substance use & misuse. 2015;50(3):283-91.

Madden TE, Graham AV, Straussner SLA, Saunders LA, Schoener E, Henry R, et al. Interdisciplinary benefits in Project MAINSTREAM: a promising health professions educational model to address global substance abuse. Journal of interprofessional care. 2016;20(6):655-64. 4.    UNODC, World Drug Report 2014 (United Nations publication, Sales No. E.13.XI.6).

Mesic S, Ramadani S, Zunic L, Skopljak A, Pasagic A, Masic I. Frequency of substance abuse among adolescents. Materia socio-medica. 2013;25(4):265.

Mirzadeh A, Gholami S, Rafiee F, Shahravan A. An evaluation of the knowledge and attitude of school teachers regarding root canal therapy in Kerman, Iran. Journal of Oral Health and Oral Epidemiology. 2013;2(2).

Mirzaei M, Mazloomy SS, Yassini SM, Askarshahi M, Jalilian F, Zinat Motlagh F, et al. Fathers  behavioral intention and behavior in prevention of children tendency toward addictive drugs. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2013;1(2):57-66.

Reddy UK, Siyo RKN, Haque MAU, Basavaraja H, Acharya BLG, Divakar DD. Effectiveness of health education and behavioral intervention for tobacco de-addiction among degree students: A clinical trial. Journal of International Society of Preventive and Community Dentistry. 2015;5(8):93

Roberto AJ, Shafer MS, Marmo J. Predicting substance-abuse treatment providers' communication with clients about medication assisted treatment: A test of the theories of reasoned action and planned behavior. Journal of substance abuse treatment. 2014;47(5):307-13.

Knapík P, Slancová K.(2020).Core beliefs – Schemas and Coping Styles in Addictions. Cognitive Remediation Journal.;9(3):9-19. doi: 10.5507/crj.2020.003.

Tehrani H, Majlessi F, Shojaeizadeh D, Sadeghi R, Kabootarkhani MH. Applying Socioecological Model to Improve Women s Physical Activity: A Randomized Control Trial. Iranian Red Crescent Medical Journal. 2016;18(2).

 Tavosi M, Hidarnia A, Montazeri A, Taremian F, Hajizadeh E, Ghofranipour F. Modification of Reasoned Action Theory and comparison with the original version by path analysis for substance abuse prevention among adolescents. Journal of Hormozgan university of medical sciences 2010; 14 (1): 45-54. ]Persian[

Verdejo-García, A., Alcázar-Córcoles, M.A. & Albein-Urios, N. Neuropsychological Interventions for Decision-Making in Addiction: a Systematic Review. Neuropsychol Rev 29, 79–92 (2019). https://doi.org/10.1007/s11065-018-9384-6

VafaiNajar A, Masihabadi M, Moshki M, Ebrahimipour H, Tehrani H, Esmaeli H, et al. Determining the Theory of Planned Behavior s Predictive Power on Adolescents  Dependence on Computer Games. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2015;2(4):303-11.

Weed, N., Butcher, N. J., Mckenna, T., & Ben-Porath, Y. (1992). New measures for assessing alcohol and other drug problems with MMPI-2, APS & AAS. Journal of Personality Assessment, 58,389-404.