ارزیابی و تحلیل نقش تعاونی های مسکن در بازتولید و ساماندهی فضای شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 19، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 64، آذر 1402، صفحه 271-285   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید حضرتی¹؛ محمدتقی حیدری^{* 2}؛ جعفر مهدیون³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

چکیده

مقدمه: شهرها به‌عنوان گسترده‌ترین ساخته دست‌بشر، همواره در معرض بلایا و سوانح طبیعی و انسانی بسیاری بوده‌اند. در این میان، زلزله اغلب تلفات جبران‌ناپذیری را بر این سکونتگاه‌ها و به ویژه بافت‌های فرسوده آن تحمیل کرده که لازم است تا مفهوم تاب‌آوری برای کاهش آثار زیانبار زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
هدف: در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ‌شاخص‌های تاب‌آوری کالبدی بافت‌های فرسوده در برابر زلزله‌های احتمالی صورت گرفته است.
روش‌شناسی پژوهش: روش این پژوهش آمیخته و در دو فاز کیفی و کمی است . فاز کیفی، با استفاده از روش‌شناسی نظریه داده‌بنیاد و مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با24 نفر از خبرگان انجام شده است. در فاز کمی از آزمون  t تک نمونه‌ای و آزمون فریدمن استفاده شده است. در انتها نیز به منظور شناخت بیشتر از وضعیت شاخص‌های تاب‌آوری کالبدی، از طریق برداشت میدانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نقشه‌های مربوط به شاخص‌های تاب‌آوری کالبدی ارائه شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه پژوهش محله قلعه در شهرستان دزفول واقع در شمال استان خوزستان بوده است.
یافته‌ها: تحلیل داده‌ها در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت و به ظهور 97 کد باز، 18 مفهوم در قالب 4 مقوله اصلی منجر گردید. نتایج نشان داد تاب‌آوری کالبدی بافت‌های فرسوده در برابر زلزله در محله قلعه شامل چهار مؤلفه افزونگی، تنوع، اتصال و استحکام می‌باشد.
نتایج: بررسی وضعیت شاخص‌ها و مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی محله قلعه شهرستان دزفول در برابر زلزله از دیدگاه کارشناسان، حاکی از این بود که تاب‌آوری کالبدی محله قلعه شهرستان دزفول و مولفه‌های آن در سطح نامناسبی قرار دارند و از نظر سطح تاب‌آوری، مولفه اتصال در رتبه اول، مولفه تنوع در رتبه دوم، مولفه افزونگی در رتبه سوم و مولفه استحکام در رتبه چهارم قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

تعاونی مسکن؛ بازتولید شهری؛ ساماندهی فضای شهری؛ شهر زنجان

مراجع

اخترمحققی، مهدی. (1400). جامعه شناسی تعاون. تهران: نشر مؤلف.

آمارنامه شهرداری زنجان. (1400). شهرداری زنجان. زنجان: انتشارات شهرداری زنجان.

ایزدفر، الهام و ایزدفر، نجمه. (۱۳۹9). بازتاب سیاست‌های تعاونی‌های مسکن در فرم و گسترش کالبدی شهر اصفهان. چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا، تهران.

ادیب زاده، حسین. (1397). شرکت‌های تعاونی. پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق خصوصی، استاد راهنما: دکتر عبدالرسول قدک.

بزم آمون، علی. (1399). نحوه تشکیل و مدیریت شرکتهای تعاونی. تهران: نشر ونوس.

پایگاه اطلاع رسانی اتاق تعاون ایران. (1397). بررسی وضعیت تعاونی‌های مسکن. 10 اردیبهشت.

پیله­ور، علی­اصغر. (1400). درآمدی بر اقتصاد سیاسی شهرنشینی ایران. تهران: انتشارات دانش­ نگار.

توسلیان، رحیم. (1398). نقش سیاست­های عرضه زمین مسکونی در فرایند شهری شدن رانت و ساخت شهرهای ایران، (نمونه موردی: شهر زنجان). رساله دکتری، گروه جغرافیا و برنامه­ ریزی شهری، دانشگاه تبریز، استاد راهنما: دکتر شهریور روستایی

حبیبی، کیومرث، پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (1399). از زنگان تا زنجان. زنجان: انتشارات دانشگاه زنجان.

اهری، زهرا و امینی جدید، شهلا. (1398). تجارت کشورهای مختلف در تأمین مسکن. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی: سازمان ملی زمین و مسکن.

تقی­پور، محمد. (1394). سیر تحول برنامه ­ریزی مسکن در کشور سوئد از سال 1850 تاکنون. کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، تهران، مرکز همایش­های بین المللی صدا و سیما، 5 آذر.

زنجانی، حبیب الله؛ و گل کار، زهرا و محمدی، حامد. (1399). بررسی جنبه­های اجتماعی مسکن مهر مطالعه موردی شهرستان کرج. فصلنامه تعاون و کشاورزی، 22(7)، 117-89.  .

مجلس شورای اسلامی ایران. (1393). اساسنامه­ های جدید منطبق با اصلاح قانون موادی ازقانون تعاونی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1393/2/17.

سرور، هوشنگ و خیری­زاده، منصور. (1396). ارزیابی توسعه فیزیکی درون­زا و برون­زای شهر مراغه و ارائه الگوی بهینه. برنامه­ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، 21(3)، 367-329.

شفیعی، عطیه. (1398). بررسی چالش­های خصوصی­سازی در اقتصاد ایران (مطالعه موردی بر صنعت نفت).  ششمین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران، 6 تیر. دانشگاه تهران. تهران.

رستمی شهربابکی، حمداله. (1400). تعاون و سرمایه اجتماعی. تهران: انتشارات فرهنگ دهخدا.

زنگنه شهرکی، سعید. (1400). مدیریت گسترش کالبدی شهر با رویکرد رشد هوشمند شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سعیدنیا، احمد. (1399). کتاب سبز راهنمای شهرداری­ها، جلد دوم، کاربری زمین شهری. تهران: انتشارات سازمان شهرداری­ها.

علی‌نژاد، علی. (1396). ارزیابی و تحلیل نقش تعاونی‌های مسکن در پراکنش شهری (مطالعه موردی: شهر ارومیه). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری گرایش برنامه‌ریزی مسکن، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه تبریز، تبریز.

طاهری، ثریا و طاهری، جعفر. (1397). ارزیابی عوامل محیطی مؤثر بر سلامت روان در مجموعه ­های مسکونی (مطالعه موردی: مجموعه­ های 512 و 600 دستگاه شهر مشهد). نشریه هویت شهری، 13(4)، 74-57.

فنی، زهره؛ بیرانوند زاده، مریم؛ سبحانی، نوبخت و سلطان‌زاده، اکبر. (1396). تحلیل جایگاه تعاونی‌های مسکن در نظام برنامه‌ریزی مسکن در ایران. فصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری، 8(1)، 94-77.  

قاضیا، فاطمه. (1395). تحلیل فضایی-کالبدی کیفیت مسکن شهری (مطالعه موردی: شهر گرگان). پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ­ریزی شهری، دانشگاه گلستان.

گیدنز، آنتونی. (1400). راه سوم بازسازی سوسیال دموکراسی. ترجمه منوچهر صبوری کاشانی،تهران: انتشارات تیراژه.

مجیدی­راد، جلال. (1395). بررسی و تحلیل نقش تعاونی‌های مسکن در توسعه مسکن شهر ایلام. پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، موسسه آموزش عالی باختر ایلام، راهنما: دکتر پاکزاد آزادخانی.

مهری، کریم؛ صفری، سعید و امینی بردپاره، الیاس. (1395). مطالعه موانع توسعه تعاونی‌های مرزنشینان، کشاورزی، مسکن و مصرف آموزش وپرورش و اعتبار به اتکای روش تحلیل مضمون. فرایند مدیریت توسعه، 29(3)، 150-123.

Agyemang, F. S., & Morrison, N. (2018). Recognising the barriers to securing affordable housing through the land use planning system in Sub-Saharan Africa: A perspective from Ghana. Urban Studies, 55(12), 2640-2659.

Azeez, T., & Mogaji-Allison, B. (2017). Constraints of affordable housing through cooperative societies in tertiary institutions in Lagos State, Nigeria. Journal of Geography and Regional Planning, 10(3), 39-46.

Coudroy de Lille, L. (2015). Housing cooperatives in Poland. The origins of a deadlock. Urban Research & Practice, 8(1), 17-31.

Falcon Perez, C. E., & Fuentes Perdomo, J. (2017). Participation of cooperatives in sustainable urban development. REVESCO-REVISTA DE ESTUDIOS COOPERATIVOS, (125), 89-108.

Mensah, J. K.; Domfeh, K. A.; Ahenkan, A. & Bawole, J. N. (2013). Policy and Institutional Perspectives on Local Economic Development in Africa: The Ghanaian Perspective. Journal of African Studies and Development, 5(7), 163-170.

United Nations. (2018). World Urbanization Prospects : The 2018 Revision. WORLD URBANIZATION PROSPECTS : The 2018 Revision, 1–2.