ساختار هرم قانونگذاری مالکیت نفت و گاز و ترابط آن با مقوله انفال

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 15، شماره 56، شهریور 1401، صفحه 259-276   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1937860.2145

نویسندگان

شمسی فشخورانی¹؛ طاهره سلیمی^{* 2}؛ طاهره سادات نعیمی³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استادیار گروه فقه و حقوق، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

سرمایه های طبیعی و ساختاربندی قانونی بر مبنای گزار های فقهی و حقوقی از کاربست های قابل توجه در جهت حفظ منابع و تامین منافع عامه و آحاد کشورهاست. منابع ارزشمندی مانند نفت و گاز نیز در قالب این سرمایه ها قرار می گیرد. همچنین انفال به عنوان یکی از مهمترین سرمایه های ملی محسوب می شود. پژوهش حاضر با بررسی اسناد و مدارک فقهی و حقوقی به تبیین ساختار هرم قانونگذاری مالکیت نفت و گاز همچنین ترابط آن با مقوله انفال، فی و دیگر مقوله های اموال عامه در فقه است. در ساختار قانونگذاری می توان منابع نفت و گاز را به انفال در قالب بندی قانون آن الحاق نمود که بر اساس ضابطه یا ملاک عقلی(از قبیل: سیره. اطلاق ادله بیانگر فرآیند احیاء. خلاف مقتضای مالکیت خصوصی بودن مقوله انفال و... ) و ملاک نقلی(منطوق و مفهوم آیات و روایات ناظر به آن) قابلیت وضع. تنفیذ و اجرا دارد.

کلیدواژه‌ها

هرم قانونگذاری؛ مالکیت نفت و گاز؛ انفال؛ توسعه پایدار؛ عدالت بین نسلی

مراجع

 

- امامی، سید حسن (1401)؛ حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه (140-141).

- حر عاملی، محمد بن حسن (1412 ق)، هدایه الامه الی احکام الائمه، ج 4، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه وابسته به آستان مقدّس رضوی.

- حرعاملی، محمد بن الحسن، (1409 ق) وسائل الشیعه، ج 9، قم، مؤسسه آل بیت علیهم السلام.

- حرعاملی، محمد بن الحسن، (1395) وسائل الشیعه، ج 6، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

- حسینی عاملی، السید محمدجواد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه  فی شرح قواعد العلامه، ج4، داراحیاء التراث العربی.

- حلی (علامه)، حسن بن یوسف (1414 ق) منتهی المطلب فی تحقیق المذهب ، محقق و مصحح : بخش فقه در جامعه پژوهش های اسلامی، مشهد، نشر مجمع البحوث الإسلامیۀ. 

- حیدری، علی، رضا منوچهری راد (1409ق) امکان سنجی بهره‌گیری از انفال برای حوزۀ رفاه و تامین. اجتماعی.انتشارات علمی و فرهنگی (1396) حرعاملی، محمد بن الحسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 9، قم : مؤسسه آل البیت.

- شیروی، عبدالحسین (1393) حقوق نفت و گاز، چاپ پنجم، تهران: نشر میزان.

- صدر، سیدمحمدباقر(1417 ق)، اقتصادنا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.

- طاهری، حبیب الله (1418 ق)؛ حقوق مدنی، قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی.

- طوسی، ابو جعفر ( 1407 ق) تهذیب الاحکام، ج 3 و 4 و 9، چ 4، تهران: دارالکتب، الاسلامیه.

- طوسی، ابوجعفر، (1359) النهایه  فی مجرد الفقه و الفتاوی، تهران، دانشگاه تهران.

- طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن بن علی (1347) الجمل و العقود فی العبادات، به تصحیح و ترجمۀ محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد.

- عاملی، زین الدین  بن علی (1410 ق) الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تعلیقه سید محمد کلانتر، جلد 7، انتشارات داوری، قم.

- عاملی، زین الدین بن علی (1413 ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع اسلام، جلد 1و12، قم، موسسه المعارف الاسلامیة.

 - عاملی، زین الدین  بن علی (1410 ق) الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تعلیقه سید محمد کلانتر، انتشارات داوری، قم.

- علامه حلّی، حسن بن یوسف (1414)، تذکره الفقهاء(ط- الحدیثۀ)، ج 13، قم، نشر مؤسسه آل البیت.

- فتاحی، سید محسن (1392) دامنه اختیارات حکومت در جعل قانون از منظر فقه، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 9.

- کاتوزیان، ناصر، (1392)، اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان، چ پنجم.

- منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1409ق) مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج 7، قم،کیهان.

- موحد، محمدعلی (۱۳۵۷)؛  نفت ما و مسائل حقوقی آن، تهران، انتشارات خوارزمی،چاپ اول

- موسوی خامنه‌ای، سیدعلی، (1391)، بیانات در اجتماع مردم بجنورد ،پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای.

- نوری، میرزاحسین، (1408 ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، بیروت: لبنان