سیر تحول در برنامه‌ریزی شهری ایران نمونه موردی: شهر ارومیه

آمایش محیط

دوره 15، شماره 57، شهریور 1401، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد علی پورعلی¹؛ جواد شریف نژاد^{* 2}؛ میرسعید موسوی³

¹(دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)

²(عضو هیأت علمی گروه معماری، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران)

³(عضو هیأت علمی گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)

چکیده

 با پیشرفت جوامع و گسترش شهرها، روش‌های برنامه‌ریزی شهری دیگر پاسخگوی نیازها و مشکلات شهرها نبوده و نیاز به توسعه این روش‌ها بیشتر می‌شود. این تحقیق به عنوان یک تحقیق تحلیلی، به روش توصیفی، مقایسه‌ای- تطبیقی انجام شده است. جهت جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و روش دلفی و ابزارهای مشاهده، مطالعات میدانی، پرسشنامه متخصصان استفاده شده است. بررسی‌ها نشان داد که روند توسعه برنامه‌ریزی شهری در شهر ارومیه از کشور تبعیت می‌کند و از نظر تنوع و سلسله مراتب طرح‌های تهیه شده، در تمامی سطوح اقدام به تهیه برنامه شده است. همچنین با وجود اینکه در بسیاری از موارد برنامه‌های تهیه شده از برنامه‌های فرادست خود تبعیت می‌کنند، ولی این تبعیت در برخی موارد با نقایصی مواجه است. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان داد با وجود اینکه برنامه‌ریزی شهری در طول چند دهه اخیر از نظر تهیه برنامه‌های مختلف پیشرفت داشته است، ولی به دلیل عدم دقت و تمرکز کافی در بررسی نیازها، مسائل و مشکلات شهر، این برنامه‌ها نتوانسته‌اند به اندازه کافی مؤثر واقع شوند.
 

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی شهری؛ ارومیه؛ طرح‌های شهری؛ طرح جامع؛ طرح تفصیلی

مراجع

 

1. احمدیان، ر. 1382. سیر تحول تهیه طرح‌های توسعه شهری در جهان و ایران. نشریه جمعیت، شماره 43 : 109.
2. بنکدار، ا.1387. ارزیابی طرح‌های توسعه شهری تهران با تأکید بر طرح ساختاری- راهبردی (جامع) تهران مصوب سال. سمینار توسعه کالبدی و شهری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر.
3. بیات، ع. 1373. کلیات جغرافیایی طبیعی و تاریخی ایران. انتشارات امیرکبیر. تهران.
4. توکلی مقدم، ح. 1375. وجه تسمیه شهرهای ایران (بررسی نام‌های شهرهای ایران از دوران کهن تا عصر حاضر). انتشارات میعاد. تهران.
5. جهانشاهی، ه.، وارثی، ح. 1400. تدوین برنامه‌ریزی استراتژیک فضای شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری نمونه موردی: بندر بوشهر. آمایش محیط. 14(55). 101-124.
6. حسین زاده دلیر،ک. 1385. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
7. دانش پور، ز. 1382. درآمدی بر پایه‌های نظری و گونه بندی نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری. نشریه هنرهای زیبا. (15): 57-42.
8. زنوز، ه. 1395. ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در تهران. نشریه هفت شهر، (53-54): 35-8.
9. زیاری، ک. 1388. اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
10. زندیه، ا. 1396. بررسی عملکرد شهرداری‌ها در چارچوب رویکرد حکمروایی خوب شهری نمونه موردی: شهرداری شهر ملایر. آمایش محیط.10(39), 59-76.
11. سعیدنیا، ا. 1383. کتاب سبز شهرداری‌ها. جلد 11(مدیریت شهری). انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور. تهران.
12. شکویی، ح. 1385. دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. جلد اول. انتشارات سمت. تهران.
13. شماعی، ع.، احمد پورا. 1384. بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
14. شیعه، ا.، شکیبامنش، امیر.1390. برنامه‌ریزی فضایی راهبردی (رویکردی کارا در نظام برنامه‌ریزی شهری). نشریه معماری و شهرسازی ایران. 2 (1).
15. صبوری، ا. 1397. تحلیلی بر رویکرد دوچرخه‌سواری به‌عنوان مدل حمل و نقل در بافت فرسوده شهر ارومیه. مطالعه موردی محله عسگرخان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه پیام نور مرکز ارومیه. ارومیه.
16. صفی، س.، نظریان، اصغر. 1394. نقش ساختار مدیریت شهری در توسعه فرهنگ شهر و شهرنشینی (مطالعه موردی: شهر همدان). آمایش محیط, 8(29), 51-74.
17. علیدوستی، س. 1385. روش دلفی: مبانی، مراحل و نمونه‌هایی از کاربرد. فصلنامه علمی ترویجی مدیریت و توسعه. سال 8(31).
18. کاظمیان، غ.، سعیدی رضوانی، ن. 1381. امکان‌سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها. جلد دوم مدیریت شهری و شهرداری‌ها در ایران. انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور. تهران.
19. لی، کولین. 1366. مدلها در برنامه‌ریزی شهری. ترجمه مصطفی عباس‌زادگان. انتشارات جهاد دانشگاهی. چاپ اول. تهران
20. مرادی مسیحی، و. 1384. برنامه‌ریزی استراتژیک و کاربرد آن در شهرسازی ایران. انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری. تهران.
21. مرکز آمار ایران. 1395. نتایج سرشماری نفوس و مسکن. تهران.
22. معاونت سنجش از راه دور و جغرافیا (اداره کل جغرافیایی). 1379. فرهنگ جغرافیایی شهرستان‌های کشور (شهرستان ارومیه). انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران.
23. مهدیزاده، ج. 1382. امکانات و محدودیت‌های کاربرد برنامه‌ریزی راهبردی در ایران. فصلنامه مدیریت شهری. 14.
24. مهدیزاده، ج. 1382. برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). انتشارات آرمان شهر. تهران.
25. مهندسان مشاور خدمات مدیریت ایرانیان. 1386. مطالعات طرح آمایش استان تهران. مطالعات تحلیل نظام مدیریت و تصمیم‌گیری. فصل پنجم مدیریت شهری و روستایی.
26. مهندسین مشاور شارمند. 1378. شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعه شهری، جلد اول. سازمان شهرداری‌های کشور. تهران.
27. مهندسین مشاور طرح و آمایش. 1389. طرح تجدید نظر طرح جامع شهر ارومیه: جلد یک. بررسی و شناخت شهر. وزارت مسکن و شهرسازی.
28. مهندسین مشاور طرح و آمایش. 1398. خلاصه گزارش طرح تفصیلی یکپارچه شهر ارومیه. اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان غربی. ارومیه.
29. هال، پیتر. 1387. برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. ترجمه جلال تبریزی. انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. تهران
30. Albrecht, J. 1986. Development, context & purpose of planning. The journal of the school of architecture- University of illinios. 3(2).
31. Litman, T. 2013. Planning principles and practices. Victoria Transport Policy Institutions. Victoria.
32. Qinghai, s., Shanqing, S. 1990. Economic Development and Reform, Problems and Prospects, in D. M Kemme et al(ed), The End of Central Planning Socialist Economies in Transition, Institute for East-West Security.
33. Tanguy de B.1997. Medium – Term Economic Planning in European Market Economies. 1(1).
34. World B.2001. The Challenges of Urban Government. Policies and Practices.