نقش صنعت نفت در الگوی توسعه فیزیکی نفت شهرها(مطالعه موردی: نفت شهر آبادان)

آمایش محیط

دوره 15، شماره 57، شهریور 1401، صفحه 165-186   

نوع مقاله: کاربردی

نویسندگان

صادق بشارتی فر¹؛ اسماعیل قادری²؛ زهرا پیشگاهی فرد³

¹(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران)

²(استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)

³(استاد گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)

چکیده

نتایج نشان داده که بر اساس شاخص تحلیل جدایی گزینی در سال 1360ساختار فضایی- کالبدی شهر آبادان از نوع تمرکز با جدایی گزینی نسبی بوده است. نتایج آزمونt حاکی از آن است که بین محلات وابسته به صنعت نفت با سایر محلات شهری شهر آبادان در شاخص بافت پر، تفاوت معنی‌داری وحود داردچنان که نتایج برگرفته از مدل موران نشان داد صنعت نفت توانست با ایجاد خدمات بیشتر زمینه ساخت و سازهای زیاد و متراکم را در محلات وابسته به‌خود نسبت به سایر محلات فراهم آورد و زمینه‌ی ایجاد نوعی تمرکز شدید کالبدی و الگوی رشد متمرکز و خوشه‌ای را به‌وجود آورد. اما در سال 1390 محلات زیادی با درصد بافت پر در ساختار شهر ظهور و سبب شده که محلات پر تراکم به لحاظ بافت شهری در شهر آبادان به‌صورت پراکنده توزیع شوند و الگوی رشد کالبدی از متمرکز و خوشه‌ای سال 1360 به الگوی تمرکز کمتر(پراکنده) و تصادفی 1390 تغییر دهند. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسیون نشان از عدم ارتباط قوی و معنی‌دار بین مهاجرین وارد شده به شهر با دو شاخص تعداد شاغلان صنعت نفت و تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده دارد. از این رو از سال 1360 تا 1390 عاملی همچون بازسازی شهر پس از جنگ به‌همراه سایر تغییرات کالبدی- فضایی نحوه و گسترش شهر را تحت تأثیر خود قرار داده است و الگوی رشد شهر را از حالت خوشه‌ای به سمت پراکنده سوق داده است.

کلیدواژه‌ها

توسعه فیزیکی؛ شهر آبادان؛ صنعت نفت؛ نفت شهرها

مراجع

• انتظاری، بهزاد،(1385). درآمدی بر اثرات فضایی سیستم فوردیزم در توسعه شهر و مکانیابی شهرک‌های صنعتی(مورد نمونه: منطقه شهری تبریز)، پژوهش جغرافیایی، شماره 61، 76-50.
• سازمان مسکن و شهرسازی خوزستان (1387). مشاور طرح و آمایش، طرح جامع تجدید نظر شهر آبادان.
• سازمان مسکن و شهرسازی خوزستان(1388)بهسازی و توسازی بافت‌های فرسوده شهر آبادان.
• شیرازی، م،1393. سیمای شهری و جاذبه‌های گردشگری آبادان، انتشارات افرند، تهران، چاپ دوم،208-1.
• مختاری ملک آبادی،ر.،شکوهی،م.،قاسمی،ی.(1391). تحلیل الگوی شهر بهشهر بر اساس مدل‌های کمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره هشتم، دوره3،112-93.
• مبارکی،م.،محمدی،ج.، ضرابی،ا.، 1392. ارایه الگوی بهینه گسترش کالبدی- فضایی شهر ارومیه، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 32. 88-75.
• مختاری ملک آبادی،ر.،حسینی، ع.،غلامی،م.،(1394). تحلیل اثرگذاری توسعه صنعتی بر شاخص­های کالبدی توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر ساحلی- معدنی عسلویه)، علمی پژوهشی برنامه ریزی( فضایی) جغرافیا، سال پنجم، شماره چهارم(19)، 62-47.
• زیاری، ک.، اسدی، ص.، ربانی،ط.، قلیچی،م.،1392، ارزیابی ساختار فضایی و تدوین راهبردهای توسعه شهری جدید پردیس، جغرافیای انسانی، شماره 40،28-1.
• زیاری،ک.،(1382). تحولات اجتماعی- فرهنگی ناشی از انقلاب صنعتی در توسعه فضایی تهران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره1،164-151.
• فرید، یدالله(1387). جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبربز، چاپ، سوم، تبریز،620-1.
• ضمیری، محمد رضا، نسترن، مهین،محمدرضا تیتکانلو، حمیده(1392). تحلیلی بر روند توسعه فضایی-کالبدی شهر بجنورد در دهه 1380(با استفاده از مدل آنتروپی شانون،ضریب موران و گری)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 6، شماره23، 180-168.
• الوندی، عظیم، شمس، مجید،(1399).تحلیلی بر الزامات و بایسته‌های رشد هوشمند شهری(مطالعه موردی شهر تویسرکان)، فصل نامه آمایش محیط ملایر، شماره 51،132-112.
• کرمی، فریبا، قنبری، ابوالفضل، علیرضایی، معصومه، 1400، تحلیل فضایی و مکانبابی شهرک صنعتی شهرستان جلفا با استفاده از مدل­های AHP و ELFCTRE، فصلنامه امابش محیط، شماره 55، 33-1.
• Housing Sector in the Hedges’, J. and may yes, S.and Toxics, I. 2003 Transition of the East- Central European Countries. Budapest: USAID.
• Jenks,M, 2000, Acceptability of Urban in ten Suffocation. Achieving Sustain able Urban Form, London, Spoon press.
• Johanson, E,A, 1998, The Organization Spas in Development Press, Countries, Cambered Harvard University.
• Johnson, M., Lester A. Hole 2j001 the Smart Growth Debate Best Practice for Urban Transportation Planning Sochi-Economic Planning Science.
• Peiser, R, 2006 Decomposing Urban Sprawl, Town Planning Review.
• Williams, K, Burton, E, and Jenks, M, 1996 Achieving the Compact City Through int E nsification an Acceptable Option in. Jenks, M, Burton, E,and Williams, K.(eds) the Compact City a Sustainable Urban from in London.
• zayy ari K,(2003), cultural-Asocial transformations caused By in dustrrial Revolutionary in aphasia Development of Tehran, journal of Geography and Developing. Vol.2.NO.1.PP.245.
• Abukawsar, M(2012) urbanization economic development and in equality. Bangladesh Research Publications.