بررسی چالشها و رفع تعارض قوانین و مقررات مربوط به ابلاغ الکترونیک در فقه و نظام حقوقی ایران با نگاهی به قوانین و مقررات کشور فرانسه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 68، شهریور 1401، صفحه 221-253   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.694923

نویسندگان

مهدی وحدتی^{* 1}؛ حسین طاهرخانی²؛ پرویز ساورانی³؛ جمشید نورشرق²

¹دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

²استادیار گروه حقوق خصوصی ، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

³دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

ابلاغ اوراق قضایی یکی از بزرگترین چالشها در سیستم قضایی بوده و تاریخ ابلاغ آغاز مهلت های قانونی برای مخاطب بوده و از زمان ابلاغ می تواند نسبت به احقاق حق خود اقدام نماید. می توان ابلاغ را یکی از قواعد موجد حق دانست؛ ایجاد کننده حق در اعتراض به احکام و قرارها و دفاع از دعاوی مطروحه علیه شخص که می تواند به احقاق یا تضییع حق وی منجر شود. با ایجاد شیوه های نوین ارتباطی، قانونگذار ایران در راستای تسریع، حفظ امنیت و محرمانگی اوراق قضایی اقدام به تدوین قوانین و آئین نامه در این خصوص نمود. الکترونیکی بودن نحوه اجرای این قانون خود رویارویی جدیدی با نظام سنتی و جدید دادگستری از باب منسوخ شدن ابلاغ به بستگان و سایر اشخاص در مواد قانونی، تاریخ و سابقه ابلاغ از جهت درج در سامانه و مشاهده مخاطب و وجود دو تاریخ ابلاغ  و الزامی بودن آن  بوده و نحوه عملکرد نهادهای متولی و عدم توجه به برخی قوانین تاثیر به سزایی در کیفیت و ماهیت امر ابلاغ الکترونیک دارد . تحلیل قوانین موجود و شناسایی مشکلات با نگاهی به قانون فرانسه به روش کتابخانه ای و ارائه راهکار مناسب از جمله غیر الزامی بودن استفاده از سامانه، ملاک دانستن تاریخ درج درسامانه ابلاغ به عنوان تاریخ ابلاغ قانونی، و عدم ابلاغ در روزهای تعطیل و ساعات غیر اداری با نگاهی به قواعد فقهی و قوانین کشور فرانسه، از اهداف این مقاله می باشد .

کلیدواژه‌ها

: ابلاغ الکترونیک؛ سابقه ابلاغ؛ احراز هویت؛ ارزش اثباتی - مامور ابلاغ

مراجع

آراء وحدت رویه

رای وحدت شماره رویه 23 مورخ 6/4/ 1360 هیات عمومی دیوان عالی کشور

آئین نامه ها

آئین نامه ارائه خدمات الکترونیک مصوب 139

آیین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی مصوب 1395

قوانین

قانون اجرای احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب 1395

قانون اجرای احکام مدنی

قانون اساسنامه شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران مصوب 1395

قانون آئین دادرسی کیفری

قانون آئین دادرسی مدنی

قانون تجارت الکترونیکی

قانون دادرسی الکترونیکی

قانون شوراهای حل اختلاف     

کتب

آخوندی، محمود. ) 1381). آئین دادرسی کیفری. قم: دانشگاه قم.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1383 ). مقدمه عمومی علم حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.

خدابخشی، عبداله. (۱۳۹۰). مبانی فقهی آئین دادرسی مدنی و تاثیر آن در رویه قضایی. تهران: شرکت سهامی انتشار.   

حرالعاملی، محمد بن الحسن. ( 1401 ه.ق ). وسایل الشیعه. تهران: انتشارات کتابخانه اسلامی ، چاپ 5

حرالعاملی، محمد بن الحسن. ( 1409 ه.ق ). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. تهران: موسسه آل البیت ( ع).

حر العاملی، محمد بن الحسن. ( 1414 ه.ق ). وسایل الشیعه: بیروت، انتشارات داراحیا التراث العربی، چاپ دوم.

حلی، حسن بن یوسف. (1314 ه.ق). قواعد الاحکام فی معرفه احلال و الجرام: قم، جامعه مدرسی قم.   

خمینی، روح الله. (1371 ). تحریر الوسیله، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی: تهران، انتشارت دارالعلم.

ساکت، محمد حسین. (1382). دادرسی در حقوق اسلامی سرشت و سرگذشت نهاد دادرسی و سازمانهای وابسته از آغاز تا سده سیزدهم هجری: تهران، نشر میزان، چاپ اول.

سجستانی، اوبو داود سلیمان بن اشعث ازدی؛ سنن، ابی داود. ( 1430 ه.ق ). دمشق، دار الرساله عالمیه.

شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1410 ه.ق ). روضه البهیه فی الشرح اللمعه الدمشقیه: قم، مکتبه الداوری.

شهید ثانی، زین الدین بن علی. ( 1383). فقه استدلالی ( تحریر الروضه فی شرح اللمعه )، ترجمه مهدی دادمرزی: تهران، کناب طه.

13-صدوق ، محمد بن علی ( 1378 ه.ق ) عیون اخبار الرضا ، تهران ، جهان

14-طوسی ، محمدبن حسن ( 1387 ه.ق) المبسوط فی فقه الامامیه، تهران ، المکتبه المرتضویه

15-علی بن ابیطالب ( ع )  ، نهج البلاغه (1371 ) گرد آورنده محمد بن حسین شریف رضی ، ترجمه اسداله مبشری، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ پنجم

16-فضائلی ، مصطفی ( 1387 ) دادرسی عادلانه : محاکمات کیفری بین المللی، تهران ، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش ،

17-قرآن کریم

18-کلینی ، ابوجعفر محمد بن یعقوب ( 1407 ه.ق ) الکافی، تهران ، دارالکتب الاسلامیه ، چاپ 4

19-متقی هندی، علی بن حسام الدین ( 1419 ه.ق )کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال ، به کوشش بکری حیانی و صفوت القسا ، بیروت

20-متین دفتری ، احمد ( 1378 ) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران ، انتشارات  مجد

21-محقق داماد ، مصطفی ( 1383 ) قواعدفقه ( بخش قضایی ) ، تهران ، انتشارات مرکز نشر علوم ، چاپ 3

22-موسوی ، محسن باقر ( 1419 ه.ق) القضاء و النظام القضایی عند امام علی ( ع )،بیروت ، الغدیر

23-مهاجری ، علی ( 1381 )حکم غیابی در فقه اسلام و حقوق ایران، تهران ، انتشارات خط سوم

24-نوری ، حسین بن محمدتقی( 1408 ه.ق ) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،بیروت ، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث

مقالات

ابهری، حمید. (۱۳۹۷). ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی؛ مزایا و معایب، مطالعات حقوقی، 93. 

  احمدی، امیر؛ آهنگران، محمدرسول؛ پنجه پور، جواد. (۱۳۹۶). مبانی مشروعیت قراردادهای الکترونیکی. فصلنامه علمی پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، 1.

3-اخوی ، علی اکبر  ( 1319 ) ابلاغ و تاثیرات آن از نظر دادگستری ، مجموعه حقوقی ،   شماره 37

4-اخوی ، علی اکبر (1319 ) ابلاغ و تاثیر آن در امور دادگستری  ، مجموعه حقوقی ، شماره 38  (1319 )

5-جعفری لنگرودی ، محمدجعفر( 1342 ) اصول آئین داردسی مدنی در ابلاغ ، حقوق امروز ، شماره 7  

6-جعفری لنگرودی ، محمدجعفر (1343 ) اصول آئین داردسی مدنی در ابلاغ ، حقوق امروز ، شماره 11 و 12  

7-حسینی پویا ، سید محسن ( 1395 )  نقدی بر آئین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای و مخابراتی ، وکیل مدافع ، شماره 15

8-رضایی نژاد ، همایون؛رضایی نژاد امیرحسین ( 1390)  حکم غیابی:حرکت از مبانی به سمت رویکرد نوین ، مجله حقوقی دادگستری ، شماره 75

 9-هادی ، سولماز ؛ حاجی پور ، مرتضی ( 1395 ) بررسی شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف از منظر حقوق ایران و فقه امامیه ، فصلنامه علمی پژوهشی فقه و حقوق اسلامی ، شماره 1

نظریات مشورتی

1-نظریه مشورتی شماره 3334 مورخ ۲۹ مرداد ۱۳۹۶ کمیسیون آئین دادرسی مدنی اداره کل حقوقی قوه قضاییه