مراقبه به روایت یوحنا صلیبی و علاءالدوله سمنانی

عرفان اسلامی

مقاله 5، دوره 19، شماره 73، مهر 1401، صفحه 87-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالخالق جعفری¹؛ بخشعلی قنبری^{* 2}؛ عبدالرضا مظاهری³

¹دانشجوی دکتری گروه ادیان وعرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.

²دانشیار گروه ادیان وعرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران. نویسنده مسئول:. [e-mail]

³استاد گروه ادیان وعرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

چکیده

مراقبه از جمله موضوعات مهم سلوک در سنت­های عرفانی مسیحیت و اسلام است. اینکه مراقبه حال است یا مقام. میان عارفان این دو سنت دینی تفاوت وجوددارد که در عرفان به­وفور از آن یادمی­شود. در میان عارفان این دو سنت می­توان از یوحنا صلیبی و علاءالدوله سمنانی یادکرد که درباره مراقبه سخن­گفته­اند و مقایسه نظرات این دو نتایج بدیعی را به­دنبال آورده­است. هر دو بر این باورند که برای تحقق مراقبه باید عزلت و خلوت درپیش­گرفت که بدون آن­ها نمی­توان به مراقبه دست­یافت. ضمن اینکه هر دو بر امر تمرکز، بی­توجهی به محیط اطراف، از خودبی­خود­شدن، تفکر برای رسیدن به قرب الاهی، توجه عاشقانه به خدا، نفی خواطر و حواس ظاهری، خود شناسی، صبر و استقامت در نیایش در تحقق مراقبه تأکیدکرده و آن­ها را از عوامل مهم مراقبه به­شمارآورده­اند. با وجود اینها از نظر یوحنا صلیبی فرد باید فقط با توجه به خدا، بدون انجام اعمال خاصی، مراحل را پیش­ببرد درحالی­که علاءالدوله سمنانی ذکر زبانی و قلبی را برای سالک در رسیدن به مراقبه ضروری­می­داند. نحوه ورود به مراقبه نیزاز دیدگاه این دو عارف متفاوت است. یوحنا صلیبی انجام مراقبه را به پله­های نردبان تشبیه­کرده و آن را به­صورت­کلی بیان­کرده، ولی شیخ علاءالدوله شرایط و روش­های ورود به مراقبه را با جزئیات بیشتر و واضح­تر بیان­نموده­است. در پردازش شیوه­های مراقبه یوحنا جزئی­نگرتر از سمنانی است و تفصیلات بیشتری را بیان­می­کند.

کلیدواژه‌ها

مراقبه؛ تمرکز؛ عزلت؛ خدا؛ یوحنا صلیبی؛ علاءالدوله سمنانی

مراجع