سنجش سطوح زیست‎پذیری کانون‎های اسکان عشایری بخش مرکزی شهرستان بویراحمد

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 17، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 501-519   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید امیر توفیقیان اصل^{* 1}؛ وحید ریاحی²؛ عباس بخشنده نصرت³؛ حمید جلالیان⁴

¹تهران- دانشکده علوم جغرافیایی- گروه جغرافیا برنامه ریزی روستایی

²عضو هیئت علمی گروه جغرافیای دانشگاه خوارزمی تهران

³تهران.دانشگاه خوارزمی

⁴دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

از جمله راهبردهای برنامه‌ریزی توسعه‌ جامعه‌ عشایری کشور، اسکان است که با اهداف خدمات‌رسانی، عمران و توسعه اجرا شده است. هدف این پژوهش، سنجش سطوح زیست‎پذیری کانون‎های اسکان عشایری در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد بوده است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. رویکرد پژوهش، رویکرد ترکیبی (کمی – کیفی – کمی) است. داده‌های لازم با ابزار پرسشنامهء محقق‌ساخته، مشاهده و مصاحبه‎های نیمه ساخت‎یافته بدست آمد. جامعهء آماری پژوهش، چهار کانون اسکان عشایر بود که در مجموع 272 خانوار داشتند و به صورت تمام‎شماری مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل داده‎ها با بهره‌گیری از روش‎های تحلیل مسیر و تاپسیس صورت گرفت. نتایج نشان می‌دهد معیار اشتغال و درآمد بیشترین اثر مستقیم معنی‌دار را روی زیست‎پذیری دارد. خانوارهای عشایری برخوردار از یک محیط سکونتی آرام، امن، متعادل و پایدار با برخورداری از رفاه اجتماعی، کیفیت زندگی بالاتری دارند. همچنین، بین اندازه جمعیت و نزدیکی به کانون‎های برتر شهری، با زیست‎پذیری کانون‎ها رابطه مستقیم معنادار آماری وجود دارد. در بررسی اثرات غیرمستقیم، معیار جایگاه اقتصادی زنان بیشترین اثر غیرمستقیم معکوس (منفی) را بر زیست‎پذیری کانون‌های اسکان نشان می‎دهد. همچنین، رابطه علّی مدیریت بهینه آب و مرتع حاکی از اثر غیرمستقیم معنی‌دار بر روی زیست‎پذیری است؛ بدین معنی که خانوارهای متکی بر دام‎داری، به اثرات محیط‎زیستی کم‎توجه بوده و بیشترین بهره‎کشی از طبیعت را به عمل می‎آورند. همچنین، از دیدگاه ساکنان، کانون منصورآباد در سطح اول زیست‎پذیری و کانون تلخدان با امتیازهای مناسب و اختلاف کمتر رتبه دوم را دارد. کانون‌های حسین‌آباد و دلی بَجَک به ترتیب در سطوح سوم و چهارم هستند.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ زیست‎پذیری؛ اسکان عشایر؛ جامعه عشایری؛ شهرستان بویراحمد

مراجع

امیر عضدی، طوبی .(1386). مقدمه ای بر کوچ و اسکان در ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.

بندرآباد، علیرضا .(1389). تدوین اصول الگوی توسعه فضایی و شکل شهر زیست پذیر ایرانی مطالعه موردی مناطق 1، 15 و 22 تهران. استاد راهنما حمید ماجدی، استاد مشاور ایرج اعتصام، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

توکلی، جعفر.(1383). مروری بر نظریات، تجارب موجود در زمینه اسکان عشایر. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران: انتشارات نقش بیان.

خراسانی، محمد امین. (1391). تبیین زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی شهرستان ورامین.  استاد راهنما محمدرضا رضوانی، استاد مشاور سید حسن مطیعی لنگرودی و مجتبی رفیعیان، تهران، دانشگاه تهران

خراسانی، محمدامین و رضوانی، محمدرضا. (1392). شناخت و تحلیل تفاوت زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری در شهرستان ورامین. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(2)، 74-55.

دهقانی، امین؛ صیدائی، سید اسکندر و شفقی، سیروس. (1391).  سنجش و توسعه شاخص های کیفیت زندگی در کانون های اسکان عشایری (مطالعه موردی: کانون­های اسکان عشایری استان­های فارس و اصفهان). فصلنامه تحقیقیات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(27)، 96-77.

عبداللهی، محمد و چلبی، مسعود. (1370). اسکان عشایر از دیدگاه جامعه شناسی توسعه. مجموعه مقالات سمینار استراتژژی توسعه زندگی عشایر، سازمان امور عشایر ایران، تهران، صص 68- 45.

عیسی­لو، علی اصغر؛ بیات ، مصطفی و بهرامی، عبدالعلی. (1393). انگاره زیست پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامه مسکن و محیط روستا، 146، 120-107.

میزبان، مهدی. (1380). ابعاد تغییر و تحول جامعه عشایری در کسب ساز و کارهای جدید برای استمرار الگوی زیست کوچندگی. فصلنامه عشایری ذخائر انقلاب، 4(1 و 2).

Apple yard, D. (1981). Livable Streets, Berkeley. USA: University of California press.

Badland, H., Whitzman, L.A., & Butterworth, H. (2014). Urban Liveability: Emerging Lesson from Australian for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health. Social Science and Medicine, 111, 64-73.

Brower, S. (1996). Good Neighborhoods: A Study of In-town and Suburban Residential Environment. West port conn: Prager.

Dunstan, K. (2007). Creating an Indicator of Livability: The Neighborhood Livability Assessment Survey (NLAS). Paper Prepared for European Urban Research Association (EURA) conference, 12-14 September, Glasgow, Scotland.

Evans, P. (ed.), (2002). Livable Cities? Urban Struggles for Livelihood and Sustainability University of California Press Ltd, USA, pp.: 2-30.

Landry, Charles, (2000). Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness, Prince Claus fund journal, ARCHIS issue Urban Vitality / Urban Heroes

Lang, R. (2003). Edgless Cities: exploring the elusive metropolis. Washington: Brookings Institute Press.

Lau leby jasmine & Hashim, Ahmad Hariza (2010). Livability Dimensions and Attributes: Their Relative Important the Eyes of Neighborhood Residents, journal of Construction in Developing Countries.

Lennard, SH., & HL, Lennard. (1995). livable communities tie observed Carmel: Gondolier press.

Livable cities? Urban struggles for livelihood sustainability peter Evans (2002), University of California Press Malaysian, Journal of Environmental Management, 8 (2007).

Newton, P. (2012). Livable and Sustainable? Socio-Technical Challenges for Twenty-First-Century Cities, Journal of Urban Technology, Vol.19, pp 81-102.

Norris, T., & Pittman, M. (2000). The health community’s movement and the coalition for heal their cities and communities, public health reports, 115, 118-124

Ottawa county planning commission. (2004). Ottawa county urban smart growth, planning and grants department.

Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing – a social geographical perspective. Landscape and Urban Planning.

Radcliff, B. (2001). Politics, markets and life satisfaction: The Political economy of human happiness. American Political Science Review.

Ray Old Berg (1991). The Great Good place. 

Timmer Vanessa and nola- Kate Seymoar (2005). THE WORLD URBAN FORUM 2006 Vancouver, working group discussion paper international center for sustainable cities.

Tweed, Ch., & Sutherland, M .(2007). Built Cultural Heritage and Sustainable Urban Development Landscape and Urban Planning.

Van poll, R. (1997). The Perceived Quality of Urban Residential, PhD- thesis, center for energy and environmental studies (IVEM) university of Groningen (RUG), Netherland.