تحلیل دولت شکننده عراق و معمای امنیت در خلیج فارس،

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

دوره 14، شماره 51، تیر 1401، صفحه 68-82   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2022.1958145.3504

نویسندگان

حسین معین آبادی بیدگلی^{* 1}؛ منصوره منصوری²؛ پریسا شاه محمدی³

¹استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

²دانش آموخته دیپلماسی و سازمان های بین المللی، دانشکده حقوق و الهیات، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

³دانش آموخته دیپلماسی و سازمانهای بین المللی، دانشکده حقوق و الهیات، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

معمای امنیت به عنوان یکی از دغدغههای اصلی کشورها در صحنه بینالمللی است که با افزایش امنیت یک کشور، سایر کشورها روند ناامنی را سیر خواهند کرد. وظیفه دولتها ارائه کالاهای سیاسی مانند؛ امنیت، امکانات اقتصادی، نظم قانونی و زیرساختارها است. زمانی که دولت این کارویژهها را نتواند ارائه کند، یک دولت شکننده محسوب می‌شود. مفهوم دولتهای شکننده در یک دهه اخیر، ازجمله ویژگیهای برخی کشورهای خاورمیانه شده است. عراق پس از سال 2003، در گروه دولتهای شکننده قرار گرفته و در طول این سالها همواره در سطح نامطلوبی از امنیت ارزیابی شده است. براین اساس، سوال اصلی این است که، دولت شکننده عراق چه تاثیری بر معمای‌ امنیت در خلیج فارس دارد؟ هدف این نوشتار با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی، این است که به بررسی معمای ‌امنیت در عراق به عنوان دولتی در منطقه خلیج ‌فارس پس از سال 2003 بپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد دولت شکننده عراق با برهم ‌زدن نظم عربی منطقه‌ای، زمینه‌سازی افزایش مداخلات نظامی، تاثیرگذاری بر موازنه ‌قوای منطقه‌ای بین ایران و عربستان، زمینه‌سازی گسترش فعالیت‌های تروریستی و قاچاق نفت در منطقه، معمای‌ امنیت در خلیج ‌فارس را تشدید نموده است.

کلیدواژه‌ها

معمای‌امنیت؛ خلیج فارس؛ دولت شکننده؛ نظم عربی؛ عراق

مراجع

ابراهیمی، نبیالله، (1389)، «چشمانداز روابط کشورهای عرب با عراق جدید»،فصلنامه مطالعات راهبردی، سال13، شماره47، صص149ـ123.

-ابراهیمی،یعقوب( ،1394،)«نگاهساختارگرا به شکنندگی دولت در جهان اسلام»،فصلنامهزمیندر گستردهیسیاست،فرهنگ و فلسفه، شماره6، صص2-15.

-اختیاریامیری، رضا، (1394)، «نقش هویتهای متعارض در عدم شکلگیری اجتماعی امنیتی در منطقه خلیجفارس»،فصلنامه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیجفارس،دوره2، شماره3، صص1-21

-الیس، هادی، (1386،)خواستهی کردها برای تشکیل دولت و آیندهی عراق، ترجمهی امیرمحمد حاجییوسفی و معصومه انتظام، تهران: نشر وزارت امورخارجه.

-برژینسکی، ژبینگیو، (1386،)انتخاب: سلطه یا رهبری، ترجمه امیرحسین نوروزی، تهران: نشر نی.

-بروک، لوتار و سورنسون، جورج و استول، میشل و هنریکهلم، هانس، (1394،)دولتهای شکننده: جامعهشناسی جنگ و منازعه در دنیای مدرن، ترجمه احمد رشیدی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

-پورسعید، فرزاد، (1392،)فرهنگ توصیفی اصطلاحات امنیت، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی.

-رضایی، مهدی و تهامی، محمدجواد، (1396)، «بررسی پیامدهای امنیتیمنطقهای دولتهای شکننده؛بررسی موردی عراق»،مجله سیاست دفاعی، دوره25، شماره99، صص189ـ153.

-داویشا، عدید، (1386،)عراق:موانع، پیشرفتها و چشماندازها، ترجمه روحالله طالبی آرانی، تهران: وزارت امورخارجه.

-سلطانیگیشینی، محمدجواد و وثوقی، سعید و ابراهیمی، شهروز، (1396)، «دولت شکستخورده و جنگهای جدید: مطالعهی موردی داعش در خاورمیانه»،فصلنامه رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، سال8، شماره3(49)، صص145ـ117.

-شیهان، مایکل، (1388،)امنیت بینالملل، ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. -کاظمی، حجت، (1395)، «خیزشهای هویتی، دولتهای شکننده و بحرانهای ژئوپلیتیکی خاورمیانه»،فصلنامه ژئوپلیتیک، سال13، شماره1، صص172ـ146.

-طاهری، ابراهیم و صادقیبکیانی، امین، (1395)، «تاثیر ساخت مجموعههای امنیتی بر امنیتمنطقهای(مطالعه موردی مجموعه امنیتی خلیجفارس)»،فصلنامه سیاست دفاعی، دوره24، شماره2(94)، صص47-88.

-عطار، سعید و سعیدیراد، آرش و رسولیثانیآبادی، الهام، (1397)، «تحلیل نهادی دولتهای ورشکسته»،فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره21، شماره80(2)، صص135-158.

گریفیتس، مارتین، (1390،)دانشنامه روابط بینالملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.

مستقیمی، بهرام و ابراهیمی، نبیالله،(1386)، «روابط ایران با شورای همکاری خلیجفارس پس از سال2003،»فصلنامه سیاست، دوره37، شماره23، صص270-280.

نساج، حمید و نظری، مینا و پوررنجبر، مهدیه، (1394)، «شناسایی و تأمین منابع مالی داعش»،فصلنامه حبلالمتین، سال4، شماره11، صص55ـ37. 81/ فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی  شمار ه51  تابستان 1401  صص 68-82

نظمی، ندا، (1388)، «القاعده و مسأله جهاد»،فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال16، شماره3، صص174ـ141. یزدانفام، محمود، (1390،)دولتهای شکننده و امنیت انسانی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی