سنجش عوامل موثر در امنیت محیطی در محله های سنتی از دیدگاه کاربران با رویکرد CPTED (مطالعه موردی: محله فیض آباد شهر کرمانشاه)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 43-55   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن سجادزاده^{* 1}؛ محمد معتقد²؛ رضوان یارحقی³؛ سمیه مظفری³

¹دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

²دانش آموخته دکتری شهرسازی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

مقدمه: تحقق جلوگیری از جرم و برقراری امنیت از طریق طراحی محیطی در سکونتگاه­های انسانی، همواره در طول تاریخ از اهمیت داشته است.
هدف: اساس این پژوهش متکی بر استنباط و استخراج شاخص­ها و عوامل طراحی محیطی که در برقراری امنیت در محلات گذشته نقش موثری داشته­اند، می­باشد که به کاربست این عوامل و تجربیات در برقراری امنیت محیطی در سکونتگاه­های جدید بپردازد.
روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به استنباط و ارزیابی شاخص­های امنیت محیطی در محله­ ها و سکونتگاه­های سنتی پرداخته است. سپس با استفاده از ابزار پرسش­نامه (360 عدد) و تحلیل آن از طریق نرم افزارSPSS ، از طریق آزمون t و تحلیل عاملی به استنباط و تحلیل داده­ ها پرداخته شده است. همچنین در راستای تحلیل نقش پیوندهای فضایی در برقراری امنیت از نرم­افزار DepthMap و همچنین از آزمون­های مقایسه ­ای و ضریب ماتریس­های همبستگی برای بررسی ارتباط میان اجزای متغیرها بهره گرفته شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: نمونه مورد مطالعه یکی از مهم ترین محلات سنتی و فاخر شهر کرمانشاه به نام محله فیض­ آباد می­باشد.
یافته­ ها: یافته ­های تحقیق بیان گر آن است که مهم­ترین عوامل طراحی محیطی موثر بر ارتقاء امنیت در سکونتگاه­های انسانی در محلات سنتی عبارتند از: کیفیت عملکردی، کالبدی و میزان پیوندهایی فضایی در این گونه بافت­ها، که توجه به تنوع کالبدی و عملکردی در محلات شهری، سهم بیشتری در امنیت محلات شهری ایفاء می­نماید.
 نتایج: نتایج تحقیق نشان می­دهد که از میان شاخص­های عوامل کالبدی- عملکردی، استفاده مرکب از فضاهایی با کاربری­های مختلط و ورودی‌های بافت محله ­ها و از میان شاخص­های عوامل پیوند فضایی نیز استخوان بندی بافت و تراکم در بافت  دارای بالاترین اولویت نسبت به سایر شاخص­ها در امنیت محیطی  از دیدگاه ساکنان در این محله می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عوامل کالبدی - عملکردی؛ پیوندهای فضایی؛ امنیت محیطی؛ محله فیض‌آباد؛ شهر کرمانشاه

مراجع

پورمحمدی، محمدرضا و قربانیان، مهشید. (1396). ترس از جرم در فضای شهری؛ شناسایی مؤلفه­ های مکانی اثرگذار بر کنترل ترس و افزایش امنیت اجتماعی بر پایه چارچوب­های نظری. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 10 (19)، 190-177.

چهارراهی، ذبیح الله. (1385). مشارکت مردمی و هویت محله­ ای، رهیافتی برای تحقق هویت شهری. اولین همایش ملی عمران شهری (صص. 78-65)، سنندج: دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج.

رحمتی، منصور؛ یزدانی، محمدحسن و  پاشازاده، اصغر. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع جرم درگیری (مطالعه موردی: شهر اردبیل). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه­های انسانی، 16(1)، 190-175.

زیاری، کرامت الله؛ شهسواری، محمدسینا و نجفی، اسماعیل. (1398). ارزیابی تأثیر بافت اسلامی بر احساس امنیت بر اساس اصول نسل دوم CPTED  (مطالعه موردی: محلّه فهادان شهر یزد). مطالعات برنامه ­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 14(2)، 292-275.

کاظمی، مهروش. (1388). رویـکردی تحلیلی به مقولة جنسیت و تأثیر آن در کیفیت فـضا (نمونةمورد مطالعه: پارک فجر تبریز). هویـت شهر. 3(4) ، 58-47 .

لطفی، صدیقه و ساسانی پور، محمد. (1399). تحلیل نقش عوامل محیطی در امنیت فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز). مطالعات برنامه ­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 15(3)، 758-745.

معتمدی، محمد؛ رسولی، سیدحسن؛ نصیری، محمد. (1398). ارزیابی میزان رضایت شهروندان از عملکرد مدیریت شهری در حوزه خدمات شهری، مطالعه موردی: شهر فاروج. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۹(۵۵)، 116-99.

 ویسی، میثم و مجتبی، فرهمند .(1397). نقش طراحی محیطی در پیشگیری از جرم. مطالعات علوم اجتماعی. 4 (3)، 93-87.

Biswas,N.(2021). Is the environment a security threat? Environmental Security beyond Securitization. International Affairs Review, 2(1),1-22.

Cabanek, A., Zingoni de Baro, M.E., & Newman, P. (2020). Biophilic streets: a design framework for creating multiple urban benefits. Sustainable Earth,3(7), 1-17.

Chang, D. (2011). Social Crime or Spatial Crime? Exploring the Effects of Social, Economical, and Spatial Factors on Burglary Rates. Journal of Environment and Behavior, 43(1), 26-52.

Cozens, P., & Hillier, D. (2012). Revisiting Jane Jacobs’s ‘Eyes on the Street’for the Twenty-First Century. Evidence from Environmental Criminology. In (Eds.), 196-214.

Crowe, T. (2000). Crime Prevention through Environmental Design: Applications of Architectural Design and Space Management Concepts. Butterworth-Heinemann. (2^th Ed.). Oxford: Sage Publication.

Gibson,V. (2016). Third Generation CPTED? Rethinking the Basis for Crime Prevention Strategies. Doctoral thesis, Northumbria University.

Hepp, A. ( 2011). A Concretization of Mediatization: How‘Mediatization Works’ and Why Mediatized Worlds Are a Helpful Concept for Empirical Mediatization Research. Empedocles. European Journal for the Philosophy of Communication, 3(2), 137–152.

Hillier, B. (1996). Space Is the Machine: A Configurational Theory of Architecture. Cambridge University Press, Cambridge.

Horrobin, B., & Phipps, A. (2014). Measuring Exterior Safety of Canadian Residential Neighbourhoods. Journal of Building Construction and Planning Research, 2, 132-149.

Jamme, H.-T. W., Bahl, D., & Banerjee, T. (2018). Between Broken Windows” and the “Eyes on the Street: Walking to School in Inner City San Diego. Journal of Environmental Psychology, 55, 121–138. Koohsari, M. J., Oka, K., Owen, N., & Sugiyama, T. (2019). Natural Movement: A Space Syntax Theory Linking Urban form and Function with Walking for Transport. Health & Place, 58, 1-5.

Maruthaveeran, S., & Konijnendijk, C. (2014). A socio-ecological exploration of fear of crime in urban green spaces- a systematic review. Urban Forestry & Urban Greening, 13(1),1–18.

Pitts, A. (2004). The Aboriginal Housing Company’s Community Safety Plans for the Redevelopment of the Block, Redfern, Proceedings of the 9th Annual International CPTED Conference. Risdiana, D., & Susanto, T. (2019). The Safe City: Conceptual Model Development - A Systematic Literature Review. Procedia Computer Science,161,291-299.

Schuilenburg, M., & Peeters, R. (2018). Smart Cities and the Architecture of Security: Pastoral Power and the Scripted Design of Public Space. City, Territory and Architecture, 5(1), 1-10.

Stark, R. (1987). Deviant places: a theory of the ecology of crime, criminology, 25(4), 893-909.

Van Soomeren, P. (2013). Tackling Crime and Fear of Crime through Urban Planning and Architecture Design, Elsevier, Crime Prevention through Environmental Design, (3^th Ed.). Amesterdam: Sage Publication.

Zhao, X., & Tang, J. (2018). Crime in Urban Areas: A Data Mining Perspective. ACM SIGKDD Explorations Newsletter, 20(1), 1–12.