بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی و بیکاری در کشورهای منطقه منا

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 46، تیر 1402، صفحه 26-43   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالرحیم هاشمی دیزج^{* 1}؛ داود حمیدی²؛ امیر علی فرهنگ³

¹دانشیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

²گروه اقتصاد، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

³استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، دارای آثار گسترده‌ای بر متغیرهای اقتصادی و اجتماعی در سطح خرد و کلان دارد، که در این بین آنچه که بیشتر مورد توجه است تاثیر آن بر رشد اقتصادی و بحث اشتغال و بیکاری می‌باشد. هدف این تحقیق بررسی تأثیر شاخص‌های منتخب فناوری اطلاعات و ارتباطات (اختصاراً فاوا) بر رشد اقتصادی و بیکاری کشورهای منا است. بدین منظور، این تحقیق بر اساس مدل اقتصادسنجی در چارچوب داده‌های تابلویی با استفاده از اثرات ثابت (FE) و مدل FGLS برای ساله‌های 2000 الی 2019 تصریح و تخمین زده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که متغیرهای ضریب نفوذ اینترنت و نرخ اشتراک سیمکارت تلفن همراه تأثیر مثبت معنادار بر رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه حقیقی کشورهای منا داشته و در مقابل بر نرخ بیکاری این کشورها تأثیر منفی و معنادار دارند؛ متغیر نرخ اشتراک اینترنت ثابت (و تلفن ثابت) دارای اثر معناداری بر رشد اقتصادی و نرخ بیکاری این کشورها نیست. همچنین طبق نتایج رشد اقتصادی تأثیر منفی و معنادار بر نرخ بیکاری داشته و قانون اوکان در این کشورها صادق است. هر چند ضریب برآوری در این پژوهش کمتر از مقدار برآوری اوکان بوده و این حاکی از این مهم است که رشد تولید ناخالص داخلی در کشورهای منا کمتر اشتغال زا می‌باشد؛که این می‌تواند ناشی از نفتی بودن و ناشی از منابع طبیعی بودن رشد اقتصادی این کشورها دانست. بنابراین لازم است برای افزایش ضریب نفوذ اینترنت در بین شهروندان منطقه منا، نهادهای بین‌الملی (بانک جهانی، سازمان ملل و …) با اعطای وام‌های بلاعوض و کم بهره کشورهای ضعیف منطقه منا را در جهت گسترش ICT حمایت کنند. چرا که باعث کاهش هزینه مبادله شده و اثرات خارجی مثبت بسیاری دارد.

کلیدواژه‌ها

فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ رشد اقتصادی؛ بیکاری؛ قانون اوکان؛ کشورهای منا

مراجع

اسماعیل، سرمد، فرید عسکری، فرزانه خلیلی و هاشمی عبدالرحیم(1398)،بررسی مولفه های موثر بر رشد اقتصادی و سطح توسعه‌یافتگی جغرافیایی با تاکید بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، فصلنامه جغرافیا(برنامه ریزی منظقه ای، انتشار انلاین، 19تیرماه.

آل عمران، رویا ، آل عمران، سید علی ، تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشورهای عضو گروه  D₈،پژوهش نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33(4)،1557-1574.

آقایی، مجید، رضاقلی زاده، مهدیه، عیسی زاده روشن،یوسف،(1396)، بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، توسعه مالی و مصرف انرژی بر رابطه بین گردشگری بین الملل و رشد اقتصادی. راهبرد، ،26(83)، 108-75.

عصاری آرانی، عباس، آقایی خوندابی، مجید،(1387)، اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک (OPEC). پژوهشهای اقتصادی، 8(2)، 82-63.

محمدزاده، پرویز، نجارباذوق قره چپق، هدی،(1393)، بررسی تاثیر ICT بر کارایی تولیدی کشورهای در حال توسعه منتخب. تحقیقات اقتصادی، 49(3)،698-677.

مشیری، سعید، جهانگرد، اسفندیار،(1383)، فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و رشد اقتصادی ایران. پژوهشهای اقتصادی ایران، 6(10)78-55.

مطلق، معصومه، بهروزنیا، پرستو،(1388)، بررسی تاثیر فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر توسعه شهری مطالعه موردی شهر اراک. پژوهش نامه علوم اجتماعی، 3(2)، 65-35.

نجارزاده، رضا،آقایی خوندابی، مجید، طلعتی، مصطفی،(1386)، اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC). پژوهشنامه بازرگانی، 12(44)،78-49.

جعفری صمیمی, احمد, دقیقی اصلی, علیرضا, شاد عرب, مه. (1388). بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره وری کل عوامل تولید در کشورهای منتخب جهان. اقتصاد مالی, 3(9), 1-22.

سحابی، بهرام و شاکرپور،پریسا (1394)، تاثیر تجارت الکترونیک و فن­آوری اطلاعات بر رشد کشورهای در حال توسعه اسلامی با استفاده از تابع ترانسلوگ، کنفرانس ملی آینده پژوهی علوم انسانی.

سیف، اله‌مراد؛ حمیدی رزی، داود (1395). بررسی تأثیر شاخص‌های منتخب اقتصاد دانش‌بنیان بر شدت انرژی استان‌های کشور. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 5(18)،101-145.

عیسی‌زاده روشن، یوسف. (1396). بررسی رابطه علی کوتاه مدت و بلند مدت بین فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصادی در استان‌های ایران. پژوهشنامه اقتصاد کلان، 12(23)، 107-132.

کمیجانی، اکبر؛ محمودزاده، محمود(1387). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی ایران (رهیافت حسابداری رشد). پژوهشنامه اقتصادی، 8 (29)، 75-107.

کمیجانی، اکبر و محمودزاده، محمود،اثرات زیرساخت، کاربری و سرریز فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشور­های در حال توسعه (1387)، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره49، زمستان 1387، صص 31-73.

محسنی،رضا. چرمگر،اکرم. داداشی،صادق. و سیف،یزدان.(1392). اثر فن­آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی با رویکرد مقایسه بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه. پژوهش­های اقتصادی ایران.

مرادی، محمد علی. کبریایی، م. و گنچی،م.(1392). تاثیر فن­آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشورهای اسلامی منتخب. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 108-79.

منتظر، غلامعلی و بیات، ابولقاسم (1395)، تخمین سهم فناوری اطلاعات و ارتباطات از تولید ناخالص داخلی ایران با روش­های برازش منحنی، آریما و شبکه عصبی مصنوعی، فصلنامه علمی­-پژوهشی سیاست علم و فن­آوری، سال هشتم، شماره اول، بهار 1395.

هژبر کیانی، کامبیز, سرلک, احمد. (1396). بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره وری سرمایه و کل عوامل تولید در ایران (مطالعه موردی: کارگاه­های بزرگ صنعتی استان یزد). اقتصاد مالی، 11(39)، 83-100.

 

Agus Sumanto , Muhammad Hasyim Ibnu Abbas , Farida Rahmawati , Santi Merlinda,(2019), Do Technological Developments Reduce Unemployment in Indonesia? Advances in Economics, Business and Management Research, volume 124.345-350.

Bresnahan, T. F., & Trajtenberg, M. (1995). General purpose technologies ‘Engines of growth’?. Journal of econometrics, 65(1), 83-108.‏

Ernest III, J., Wilson, E. J., & Wilson III III, E. J. (2004). The information revolution and developing countries. MIT press.‏

Hanna, N. K. (2003). Why National Strategies are needed for ICT-enabled Development. World Bank Staff Paper. Washington, DC: World Bank.‏

Helpman, E. (Ed.). (1998). General purpose technologies and economic growth. MIT press.‏

Kaur, H., Lechman, E., & Marszk, A. (2017). Catalyzing Development through ICT Adoption. The Developing World Experience, 4.‏

Lechman, E. (2015). Information and communication technologies diffusion patterns in developing countries: Empirical evidence. In ICT Diffusion in Developing Countries (pp. 83-166). Springer, Cham.‏

Lipsey, R. G., Carlaw, K. I., & Bekar, C. T. (2005). Economic transformations: general

Mansell, R., Avgerou, C., Silverstone, R., & Quah, D. (Eds.). (2007). The Oxford handbook of information and communication technologies. Oxford Handbooks.‏

Niebel, T. 2014. ICT and Economic Growth-Comparing Developing, Emerging and Developed Countries, 33rd IARIW General Conference, Rotterdam, The Netherlands, August 24-30.

Pérez, C. (2003). Technological change and opportunities for development as a moving target. Trade and development: Directions for the 21st century, 100, 109-130.‏

purpose technologies and long-term economic growth. OUP Oxford.‏

Qiang, C. Z. W., Pitt, A., & Ayers, S. (2004). Contribution of information and communication technologies to growth (Vol. 41181, No. 4). World Bank Publications.‏

Richmond, K., & Triplett, R. E. (2018). ICT and income inequality: a cross-national perspective. International Review of Applied Economics, 32(2), 195-214.‏

Romer, D. (2011). Advanced macroeconomics. McGraw-Hill, Irwin. Massachusetts: Boston.‏

salvadori, n., & balducci, r. (eds.). (2005). innovation, unemployment, and policy in the theories of growth and distribution. edward elgar publishing.‏

Sassi, S., & Goaied, M. (2013). Financial development, ICT diffusion and economic growth: Lessons from MENA region. Telecommunications Policy, 37(4-5), 252-261.‏

Savulescu, C. 2015. Dynamics of ICT Development in the EU. Procedia Economics and Finance 23: 513-520.

Soete, L. (2001). ICTs, knowledge work and employment: The challenges to Europe. Int'l Lab. Rev., 140, 143.‏

Spiezia, V., & Vivarelli, M. (2003). The analysis of technological change and employment. In The employment impact of innovation (pp. 28-41). Routledge.‏

Twinomurinzi, H., & Magundini, J. (2018, August). Youth Unemployment in South Africa and the Socio-economic Capabilities from Mobile Phones. In International Development Informatics Association Conference (pp. 77-93). Springer, Cham.‏

Wali Aya Rumbia/Muthalib, Abd Azis et. al. (2022). The asymmetry effect of oil consumption, unemployment and broadband technology on economic growth in Indonesia. In: International Journal of Energy Economics and Policy 12 (2), S. 276 - 281. https://econjournals.com/index.php/ijeep/article/download/12791/6682/30005. doi:10.32479/ijeep.12791.

Wolf, S. (2001, September). Determinants and impact of ICT use for African SMEs: Implications for rural South Africa. In Center for Development Research (ZEF Bonn). Trade and Industrial Policy Strategies (TIPS), Annual Forum at Misty Hills, Mulderdrift (10-12 sept 2001) (pp. 1-24).‏