مطالعه تطبیقی نقاشی‌های دیواری امامزاده‌ها و کلیساهای اصفهان.

بنیان های حکمی-فلسفی هنر ایرانی

دوره 1، شماره 1، آذر 1401، صفحه 98-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/pia.2022.1968607.1013

نویسندگان

علی رضا محمدی میلاسی^{* 1}؛ فرنوش هدایت²

¹استادیار، گروه گرافیک، مؤسسۀ آموزش عالی سپهردانش معاصر، اصفهان، ایران.

²کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه علم و هنر یزد،یزد،ایران

چکیده

شاه عباس اول پس از کوچاندن ارمنیان به اصفهان دستور داد برای آنان کلیساهایی بسازند تا به زندگی شهری در اصفهان پای­بند شوند. این کلیساها، که در ابتدا با کمک معماران ایرانی شکل گرفت، رنگ و بویی ایرانی داشت بیشتر محققانی که درباره کلیساهای جلفای نو اصفهان نوشته­اند بر ایرانی بودن در معماری کلیساهای اصفهان تکیه کرده­اند. هدف اصلی در این مقاله مطالعه تطبیقی نقاشی های دیواری بازمانده از اواخر قاجار امام زاده ها اصفهان و کلیساهای صفوی اصفهان از نظر مضمون ،ساختار، شمایل و رابطه با محیط است ،سوال پژوهش این است که نقاشی کلیساها چه تاثیری برنقاشی های دیواری امامزاده ها در اواخر دوره قاجار داشت؟ شیوه گرداوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای و میدانی است،  روش تحقیق  توصیفی - تحلیلی  و تطبیقی است، می­کوشد شباهت­ها و تفاوت­های لحن و شکل نقاشی دیواری­های کلیساها و امامزاده­های شهر اصفهان  به عنوان یکی از جلوه­گاه­ هنر قدسی از نظر مفهوم و بیان  برحسب ویژگی­های مرتبط با نقششان بیان کند. یافته های پژوهش نشان میدهد، موضوع نقاشی­های امامزاده­ها ، روایاتی تصویری از مضمون­های مورد علاقه مردم شیعه مذهب ایرانی است. شمایل مبارک پیامبر (ص)، ائمه اطهار (ع)، روایت تصویری واقعه عاشورا، همه از مصادیق بارز علائق و اعتقادات هر مسلمانی است که به مکانی چون امامزاده وارد می­شود. موضوع نقاشی‌هایی که بر دیوار کلیساهای جلفای نو اصفهان اجرا ­شده  عموماً مصائب مسیح و نزدیکان او و دیگر روایات مذهبی آمیخته به اعتقادات مردم است. در امامزاده­های اصفهان نیز داستان­های مذهبی و مصائب ائمه اطهار آمیخته به باورهای عامیانه به تصویر درآمده است که ترکیب بندی ، رنگ و شمایل از کلیساها تاثیر گرفته است. اجرای نقاشی و مصالح کار نقاشان در هر دو تقریباً مشترک بوده است. علی‌رغم شباهت­ها، نقاشی کلیساها به تعبیری، هنر دولتی بوده است، ولی پدیدآورندگان نقاشی دیواری امامزاده­ها هیچ‌کدام به طبقه حاکم وابسته نبوده­اند و این موضوع در نحوه اجرا و غنای کار بسیار تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

اصفهان؛ امامزاده‌؛ جلفای‌نو؛ کلیسا؛ نقاشی دیواری

مراجع

آقاجانی، حسین. (1359). تعمیرات نقاشی، اثر، ش 2-4:صص 160 تا 175.

آقاجانی، حسین، جوانی، اصغر. (1386). دیوارنگاری عصر صفویه در اصفهان،تهران: فرهنگستان هنر.

اهری، زهرا. (1384). دو نهاد دینی: یک زبان، دو بیان (مقایسۀ معماری شهری مسجد و کلیسا در مکتب شهرسازی اصفهان)، گلستان هنر، ش 2:صص 37 تا 43.

تهرانی، رضا. (1393). بررسی تصویری دیوارنگاری در امامزاده‌های اصفهان، گنجینۀ هنر،کتاب هفتم،صص70 تا 80.

حسامی، منصور. (1389). نقاشی دیواری از طرح تا مرمت، تهران: سمت.

حق‌نظریان، آرمن. (1385). کلیساهای ارامنۀ جلفای‌نو اصفهان، ترجمۀ نارسیس سهرابی ملایوسف، تهران: فرهنگستان هنر.

درهوهانیان، هاروتون. (1379). تاریخ جلفای اصفهان، ترجمۀ لئون. گ میناسیان، محمدعلی‌ موسوی‌فریدنی، اصفهان: زنده‌رود.

رهنورد، زهرا. (1378). حکمت هنر اسلامی، تهران: سمت.

سیکه ایروس، داوید آلفارو. (۱۳۶۲). نگاهی به زندگی و آثار سیکه ایروس، ترجمۀ فریده شبان‌فر، تهران: دنیای نو.

شهاب، عاطفه. (1392). بررسی آرایه‌ها و نقوش تزئینی امامزاده ‌هارون ولایت اصفهان، کنگره بین‌المللی امامزادگان.

عابددوست، حسین. (1392). بررسی جلوه‌های صوری و محتوایی نقاشی‌های بقاع متبرک و نقش آن در ترویج اعتقادات شیعی در ایران، اولین کنگره بین‌المللی امامزادگان.

علوی‌نژاد، سیدمحسن و دیگران. (1389). مطالعۀ تطبیقی در کاربرد دو اصطلاح «تزئینات معماری» و «دیوارنگاری» در منابع هنر اسلامی، نگره، ش 15،صص 5 تا 17.

علوی‌نژاد، سیدمحسن.(1387). بررسی مفهوم دیوارنگاری در منابع هنراسلامی، نشریۀ نگره، ش 7،صص 17 تا 29.

قازاریان، مانیا. (1363). هنر نقاشی جلفای‌نو، ترجمۀ ادیک گرمانیک، تهران: ندا.

کریمیان، حسن، نجفی، زینب. (1392). بررسی سیر هنر دیوارنگاری در امامزاده‌های اصفهان از صفویه تا قاجار، اولین کنگرۀ بین‌المللی امامزادگان.

مکی‌نژاد، مهدی. (1387). تاریخ هنر ایران در دورۀ اسلامی: تزئینات معماری، تهران: سمت.

میرزایی‌مهر، علی‌اصغر. (1386). نقاشی‌های بقاع متبرکه در ایران، تهران: فرهنگستان هنر