انطباق کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی با مؤلفه‌های سازمان یادگیرنده جهت ارائه الگوی راهبردی تبدیل کتابخانه‌های دانشگاهی به سازمان های یادگیری

پژوهش های مدیریت راهبردی

دوره 28، شماره 86، آذر 1401، صفحه 63-100   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

بابک علیاءدونیقی¹؛ محمد رحیم رسولی آزاد^{* 2}؛ نجلا حریری³

¹دانش آموخته مقطع دکترای تخصصی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

²استادیار علم اطلاعات و دانش شناسی،دانشکده حسابداری و مدیریت،واحد رودهن،دانشگاه آزاد اسلامی،رودهن، ایران

³استاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی ،واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

چکیده

‌پژوهش فوق ارزیابی انطباق کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی با مؤلفه های سازمان یادگیرنده جهت ارائه الگوی راهبردی تبدیل کتابخانه‌های دانشگاهی به سازمان های یاد گیرنده است.‌ این پژوهش ‌از‌ نوع‌ کاربردی ‌ ‌و ‌به ‌روش‌ آمیخته ‌اکتشافی ‌(‌کمّی و کیفی) ‌انجام گرفته ‌است.‌ جامعه ‌آماری پژوهش ‌برای ‌بخش‌ کمّی کارکنان ‌و ‌مدیران‌‌ کتابخانه‌های ‌دانشگاه ‌آزاد ‌اسلامی ‌در ‌کل ‌کشور و در‌ بخش‌ کیفی‌ 15 نفر ‌از ‌متخصصان‌ علم‌ اطلاعات ‌و ‌دانش‌شناسی ‌بودند‌. ابزار ‌گردآوری‌ داده‌ها ‌در ‌بخش‌ کمّی،  پرسشنامه ‌محقق ‌ساخته ‌با ‌‌29 گویه ‌مستخرج‌ از ‌فرایند ‌دلفی ‌ فازی ‌و ‌در ‌بخش کیفی‌، پرسشنامه‌‌ دلفی ‌نیمه ساختاریافته ‌ ‌بود.‌ جهت ‌ارائه مدل ‌پژوهش، از روش ‌تحلیل ‌عاملی‌ تأییدی، ‌تکنیک‌ مدل‌یابی ‌معادلات‌‌ ساختاری ‌با ‌نرم افزار‌‌ PLS ‌ ‌استفاده شده است‌.‌ بارهای‌ عاملی ‌شاخص های ‌مدل ‌الگوی‌ راهبردی ‌تبدیل ‌کتابخانه‌های‌ دانشگاه ‌آزاد ‌اسلامی ‌به ‌سازمان یادگیرنده،  ‌همگی ‌بالاتر ‌از محدوده 1/1 ‌(قابل‌ ‌قبول)  ‌قرار داشتند که ‌حاکی ‌از ‌تأثیرگذاری ‌شاخص ‌ها ‌در ‌شکل گیری‌‌ مؤلفه های ‌مدل می‌باشد. ‌با ‌توجه ‌به ‌ضریب ‌آلفای ‌کرونباخ ‌و ‌پایایی ‌ترکیبی، ‌مقدار ‌‌AVE  برابر ‌با ‌‌1/5 بود، ‌لذا ‌تمامی معیارها ‌در ‌متغیرهای ‌پنهان ‌پژوهش، ‌در ‌محدوده ‌قابل قبول ‌قرار دارند.‌ با ‌اطمینان99 درصد مناسب‌ بودن ‌وضعیت ‌ برازش‌ مدل‌‌های ‌اندازه گیری ‌مؤلفه‌های ‌پژوهش‌ مورد ‌تایید ‌قرار گرفتند. ‌پس ‌از ‌اجرای فازهای ‌دلفی، 7 مؤلفه ‌و29 شاخص‌ باقی ‌ماند. ‌نتایج ‌آزمون‌ ‌ ‌tدر ‌بخش‌ کمّی ‌نشان داد ‌که ‌بین ‌وضعیت ‌مطلوب ‌و ‌وضعیت ‌موجود ‌در ‌همه ‌مؤلفه‌های تبدیل ‌کتابخانه‌های ‌دانشگاه‌ آزاد ‌اسلامی ‌به ‌سازمان‌های‌ یادگیرنده‌، تفاوت‌ معنا داری ‌وجود دارد ‌و ‌وضعیت‌ موجود ‌نسبت‌ ‌ به ‌وضعیت ‌مطلوب‌ در محدوده ‌پایین‌تر ‌از ‌متوسط ‌قرار ‌دارد‌.‌ با ‌توجه ‌به ‌برازش ‌مناسب مدل، ‌الگوی ‌تبدیل‌ کتابخانه‌های ‌دانشگاه ‌آزاد ‌اسلامی ‌به ‌سازمان های ‌یادگیرنده‌ با ‌مولفه های ‌یادگیری ‌مداوم،  ‌یادگیری‌ گروهی، ‌توانمندسازی، ‌رهبری ‌راهبردی، ‌پرسشگری ‌و ‌گفتگو، ‌تفکر ‌نظام گرا ‌و‌‌ ادغام ‌سیستم ها ‌ارائه گردیده ‌است.‌

کلیدواژه‌ها

کتابخانه های ‌دانشگاهی‌؛ سازمان های‌ یادگیرنده‌؛ دانشگاه ‌آزاد ‌اسلامی‌؛ یادگیری ‌سازمانی

مراجع

- ابطحی، ح. و صلواتی، ع (1385)، مدیریت دانش در سازمان، تهران: انتشارات پیوند.
- ابراهیم‌زاده، رضا (1391)، بررسی تأثیر مدیریت دانش بر سازمان یادگیرنده، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت. تهران:https://civilica.com/doc/65856 
- اسماعیلی، محمود رضا (1392)، تحول سازمانی در سازمان‌های یادگیرنده، چهارمین همایش منطقه‌ای چالش‌ها و راهکارهای توسعه در مناطق محروم، کهنوج، دانشگاه آزاد اسلامی.
- ایران‌زاده، س (1380)، جهانی‌شدن و تحولات استراتژیک در مدیریت و سازمان، تبریز: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
- بابایی، ایازالله (1383)، تلفیق مدیریت دانایی و یادگیری سازمانی، تهران: ماهنامه تدبیر، شماره 146، ص 68.
- پریرخ، مهری و عباسی، زهره (1386)، بررسی تأثیر فرهنگ‌سازمانی بر اجرای مدیریت دانش در کتابخانه‌های مرکزی وابسته به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، دومین کنفرانس ملی مدیریت دانش. 
- جلالی فراهانی، مجید، فریدونی، مسعود و ظفری، رویا (1396)، ارائه مدل تبیین تأثیر فرهنگ‌سازمانی بر یادگیری سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی، فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 4(1)، 41-48.
- حکمیان، حمید و همکاران (1397)، توسعه مدل نظری سازمان‌های یادگیرنده پروژه محور (موردمطالعه: سازمان‌های پروژه محور صنعت نفت و گاز و پتروشیمی)، رساله‌ی دکترای تخصصی، دانشگاه تربیت مدرس.
- سبحانی نژاد، مهدی و یوزباشی، علی (۱۳۸۵)، سازمان یادگیرنده: مبانی نظری، الگوهای تحقق و سنجش، تهران: یسطرون.
- سحرخیز، عیسی (1391)، سازماندهی مجدد بخشهای مهندسی طراحی بر پایه فرایندها با رویکرد به سازمان‌های یادگیرنده مورد بخش طراحی پست‌های فشار قوی در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- سیستم یکپارچه کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی (1399)، قابل‌دسترسی در آدرس:
 http://sika.iau.ir/portal/tabid/176/Default.aspx
- شهسواری، تهمینه، سلیمانپور عمران، محبوبه و حافظیان، مریم (1400)، اعتباریابی مدل مدارس یادگیرنده و یاد دهنده در آموزش‌وپرورش، دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 12(4)، 53-72. 
- فدایی، غلامرضا، نقشینه، نادر و اندایش، سیف اله (1397)، بررسی رابطه بین فرهنگ‌سازمانی و مدیریت دانش در دانشگاه تهران، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 10 (24)، 103-128.
- قدمگاهی، م. (1383)، بررسی وضعیت مدارس شهر مشهد بر اساس ویژگی‌های سازمان یادگیرنده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
- کاظمی، کاظم، امینی، محمد و بابایی فرد، اسدالله (1395)، بررسی میزان تحقق مؤلفه‌های سازمان یادگیرنده در دانشگاه کابل از دیدگاه اعضای هیأت علمی و دانشجویان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان.
- کاظمی، مجتبی، رحیمیان، حمید و عباسپور، عباس (1395)، طراحی مدل آموزش مبتنی بر سازمان یادگیرنده (مطالعه موردی: صنایع سیمانی ده هزار تنی)، پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، سال دوم، بهار، شماره 7، ص 95-123.
- مارکوارت، مایکل (1385)، ایجاد سازمان یادگیرنده، ترجمه‌ی محمدرضا زالی، تهران: مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران.
- مشایخی، علینقی (1391)، رقص تغییر: چالش‌های تغییر پایدار در سازمان یادگیرنده، تهران: آریانا (موسسه‌ی عالی پژوهش تأمین اجتماعی، آسیا).
- مشبکی، اصغر و زارعی، عظیم (1392)، مدیریت دانش با محوریت نوآوری، فصلنامه‌ی مدیریت و توسعه، دورۀ 4، شمارۀ 16، ص 49-54.
- ناصری، سعید، شهرکی پور، حسن و یادگاری، فردوس (1400)، ارائه‌ی مدل سازمان یادگیرنده از منظر ساختار سازمانی حامی یادگیری در آموزش‌وپرورش با تأکید بر مدیریت دانش، تحقیقات مدیریت آموزشی، 149(49)، 13، ص160.

-Adel Odeh, A.-H., Ammar, A., & Tareq, A. O (2021), The mediation role of the organizational memory in the relationship between knowledge capturing and learning organization. Cogent Business & Management, 8(1): 19-33.
-Brix, J (2017), Exploring knowledge creation processes as a source of organizational learning: A longitudinal case study of a public innovation project. Scandinavian Journal of Management, 33(2): 113-127.
-Garvin, David A (۱۹۹۳), «Building a Learning Organization» (July–August). Harvard Business Review. No.15, pp. 21-29.
-Garvin, D. A., Edmondson, A. C., & Gino, F. (2008). Is yours a learning organization? Harvard business review, 86 (3): 109-121.
-Hodkinson, P (2006), Towards universities as learning organizations. The Learning Organization, No. 5, pp. 228 -238.
-Harung, H. S (1996), Total Maneagment: Integratvy Manager. Managing and Managed. Journal  of Managerial Psychology.11(2):421.
-Janis, M (2012), School that learning. Crown Puplishing Group. ISBN:9780385518222.
-Jamali, D. and Khoury, G., and Sahyoun, H (2006), From bureaucratic organizations to learning organizations (An evolutionary roadmap). The learning Organization,Vol.13, No 4, pp. 337-352.
-Khunsoonthornkit, A., & Panjakajornsak, V (2018), Structural equation model to assess the impact of learning organization and commitment on the performance of research organizations. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39(3): 457-462.
-Kumon, S (2004), Japan as a network society, in S. Kumon and H. Rosovsky (eds) The Political Economy of Japan, vol. 3, Stanford University Press, Stanford, CA, pp. 109-141.
-Liu, H (2018), A brief analysis of learning organization practice from the perspective of the fifth discipline model theories—a case study of jatco (guangzhou). American Journal of Industrial and Business Management, 8(11): 21-43.
-Manville, S (2001), Tokens of the Industrial Revolution: Foreign Silver Coins Countermarked for use in Great Britain c.1787-1828
-McGill, M., E. & Slocum, J., W (1993), Unlearning the organization. Organizational Dynamics, Autumn, 67-79.
-Mohd Hamzah, Mohd I., Abd Rani, Nurul S., and Mohd Matore, Mohd E.E (2021), "Change    
-Management Indicators and Their Applications in Strengthening the Process and Learning      
-Organization Levels" Sustainability 13, no. 24: 13988. https://doi.org/10.3390/su132413988.
-Mohamed, I. A., & Otman, N. M. M (2021), Exploring the Link between Organizational Learning and Transformational Leadership: A Review. Open Access Library Journal, 8(5): 1-19.
-Monavarian, A., Khoshchehreh, M., Omranzadeh, E., & Alaei, H. (2019). Designing and Exploring The Model of Organizational Learning among the Staff of NIPC in Iran. JMDMA, 1(3), 78-84. ttps://doi.org/10.3261212/2019.1.13
-Naser Mohammed, Khamees (2020), E-Government Strategies as a Modern Perspective of Learning Organizations: Practical Study in the Directorate of Work-Iraq of Anbar, Utopía y Praxis Latinoamericana, vol. 25, núm. Esp.1, 2020
-Nawmen, B. J., Connrod, W. (1999). A frame work for characterizing knowledge. Management method. Avalable at: Km – Forum.org. 
-O’Keeffe, T (2002), Organizational Learning: a new perspective. Journal of  European Industrial Training, 26 (2), pp. 130-141.
-Patterson, J. T., Carter M. & Sanli, E (2012), Decreasing the proportion of self- control trials does not compromise the learning advantages in a self-control context. Res. Q. Exerc. Sport82.
-Purwanto, Agus (2020), Effect of Hard Skills, Soft Skills, Organizational Learning and Innovation Capability on Islamic University Lecturers’ Performance. Systematic Reviews in Pharmacy, 2020, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3986845 
-Seajou, I (2001), How organizations learn. Journal of Technology Management, 89(2), 139-155.
-Seifi, A., & Mozini, M (2021), Assessing the characteristics of the learning organization in the educational system, Sixth National Conference on New Approaches in Education [In Persian].
-Senge, P. M (1990), The art and practice of the learning organization. The new paradigm in business: Emerging strategies for leadership and organizational change, 126-138. 
-Sun, P. & Scott, L. J (2003), Exploring the Divide Learning Organization and Learning Organization, The Learning Organization, Vol.10, No.4, pp. 202- 215.
-Sun, P., Scott, L. J (2013), Exploring the divide organizational Learning and learning organization. The Learning Organization. Vol. 10, No. 4. pp. 202-215.
-Watkins, Karen E. &  Kim, Kyoungshin (2017), Current status and promising directions for research on the learning organization, Human Resource Development Quarterly, Vol. 29, Issue 1, pp. 15-29.
-Weed-Schertzer, B (2020), (Il) Logical Knowledge Process (Il) Logical Knowledge Management: Emerald Publishing Limited.
-Xie, L (2020), "The impact of servant leadership and transformational leadership on learning organization: a comparative analysis", Leadership & Organization Development Journal, Vol. 41 No. 2, pp. 220-236.