تحلیل نشانه‌شناسی ابعاد هویت دینی در انیمیشن‌های ایرانی پخش شده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در دهه های 80 و 90

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 5، دوره 16، شماره 59، شهریور 1402، صفحه 87-106   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2022.1969110.1502

نویسندگان

محسن کفیلی فرد¹؛ علی جعفری^{* 2}؛ محمد سلطانی فر³

¹دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²دانشیار گروه علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. *(نویسنده مسئول) Email: [e-mail]

³دانشیار گروه علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی مقاله حاضر مطالعه نحوه بازنمایی و نشانه‌شناسی هویت دینی در انیمیشن‌ های تلویزیونی است که در رهیافت مطالعات فرهنگی و با تاکید بر نظریه بازنمایی استوارت هال صورت گرفته است. جامعه آماری شامل انیمیشن‌های ایرانی است که در طول دهه‌های 80 و 90 با محوریت دین و مسائل دینی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید و پخش شده است. نمونه‌گیری در این پژوهش به روش نمونه‌گیری غیر‌تصادفی هدفمند انجام گرفت. در ادامه یک قسمت از انیمیشن تولید دهه 80 با عنوان فرمانروایان مقدس (سلیمان نبی) و یک قسمت از انیمیشن تولید دهه 90 با عنوان پیامبران (حضرت ابراهیم- آنش سرد) به عنوان نمونه انتخاب شد. ابتدا با استفاده از الگوی کیت سلبی و ران کاودری به رمزگان فنی و تکنیکی سازنده این متون پرداخته شد و سپس برای ارائه تحلیلی جامع تر از الگوی روایی و نشانه‌شناسی بارت استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بازنمایی هویت دینی در انیمیشن فرمانروایان مقدس و پیامبران با جهت‌ گیری، چارچوب بندی رسانه‌ای و کارکردهای ایدئولوژیک همراه است و در انیمیشن‌های مورد مطالعه ابعاد مختلفی از هویت دینی نظیر بعد اعتقادی، مناسکی، تجربه ای و پیامدی بازنمایی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

هویت دینی؛ بازنمایی؛ انیمیشن؛ نشانه‌شناسی؛ تحلیل روایت

مراجع

- ارژنگ، اردوان و میرفردی، اصغر.(1393). هویت دینی وعوامل اجتماعی تاثیرگذار بر آن، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال 4، شماره اول، صص 165- 147

- برک، لورا.ای.(1386). روانشناسی رشد، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ارسباران

- بخشی، حامد و اعظم کاری، فائزه. (1395). بررسی نیمرخ مولفه های دینداری و تاثیرپذیری دینی مخاطبان فیلم های جشنواره رویش، فصلنامه دین و ارتباطات، سال 23، شماره اول، صص 108- 81.

- تاجیک اسماعیلی، عزیزالله و تاجیک اسماعیلی، سمیه. (1394). نگرش به جهانی شدن و هویت دینی دانشجویان، فصلنامه مطالعات رسانه ای، سال 10، شماره 28، صص 44-37.

- تقی پور، فائزه؛ خلجی، سپهر و معینی، آسیه.(1397). بازنمایی ابعاد هویت فرهنگی در مجموعه انیمیشن باب اسفنجی، فصلنامه رسانه های دیداری و شنیداری، دوره 12، شماره 28، صص 150-121

- جوادی آملی، عبدالله.(1381). دین شناسی، قم: مرکز نشر اسراء

- چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.

- خالدیان، اقبال.(1390). بازنمایی زندگی طبقه متوسط در سریال مرگ تدریجی یک رویا، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشکده صدا و سیما

- ده صوفیانی، اعظم. (1392). کودک، انیمیشن و تلویزیون، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات.

- سلبی، کیت و کاودری، ران. (1380). راهنمای بررسی تلویزیون، ترجمه علی عامری مهابادی، تهران: انتشارات سروش.

- عربی، کیانوش.(1388). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر تقید به باورهای دینی در دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

- فیسک، جان. (1380). فرهنگ و ایدئولوژی، ترجمه مژگان برومند، فصلنامه ارغنون، شماره 20، تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی

- گیدنز، آنتونی.(1385). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

- مرشدی زاد، علی؛ کشاورز شکری، عباس و زمانی، صالح. (1391). بازنمایی هویت دینی در سینمای پس از انقلاب اسلامی، مطالعات فرهنگ-ارتباطات، سال 13، شماره 18، صص 80-59.

- مهدی زاده، محمد.(1387). رسانه ها و بازنمایی، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه.

- مهدی زاده، سیدمحمد.(1384). بازنمایی ایران در مطبوعات غرب، رساله دکتری علوم ارتباطات، استاد راهنما: کاظم معتمدنژاد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی و علوم ارتباطات.

- نیک پی، امیر. (1380). فراز و فرود جامعه شناسی دین در ایران، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 49 و 50، صص 56-51.

- واخ، یواخیم. (1380). جامعه شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: سمت.

• یاسینی، سیده راضیه.(1393). تصویرپردازی از سیمای پیامبران در سینمای هالیوود، فصلنامه فرهنگ- ارتباطات، سال 15، شماره 26، صص208- 177

• Hall, Stuart. (2003). Representation: Cultural Representation & Signifying Practices, London: sage

  Hawkes,Terence.(2003).Structuralism and Semiotics, Second Edition, London: Routledge.